H Νορβηγή, αλλά με Φινλανδή μητέρα Sinikka Langeland σπούδασε πιάνο, κιθάρα και σύγχρονη ερμηνεία παραδοσιακών τραγουδιών στο Όσλο και στο Παρίσι. Κομβικό σημείο για τη μουσική της εξέλιξη ήταν όταν η μητέρα της της μίλησε για το kantele, ένα είδος παραδοσιακής άρπας με τριάντα εννέα χορδές που υπάρχει στη Φινλανδία. Αν και αυτοδίδακτη, αγάπησε πάρα πολύ το kantele και κατέληξε να είναι το δεύτερο εκφραστικό μέσο της αμέσως μετά τη φωνή της. Μελέτησε σε βάθος τη folk παράδοση των τόπων της φτάνοντας και στις απώτερες ρίζες τους.
Η έναρξη της συνεργασίας της με την έγκριτη γερμανική jazz -και όχι μόνο- εταιρεία ECM Records σηματοδότησε την έξοδό της από το αμιγώς παραδοσιακό ρεπερτόριο. Στα τραγούδια που είχε ήδη αρχίσει να γράφει την ενδιαφέρει πολύ η μελοποίηση Σκανδιναβών ποιητών και η έκφραση της φυσιολατρικής της αντίληψης. Ο πλέον πρόσφατος δίσκος της, που κυκλοφόρησε το φθινόπωρο, έχει τον τίτλο «Wind and sun». Βάση του είναι μια σειρά ποιημάτων του Jon Fosse, ενός από τους σημαντικότερους σύγχρονους Νορβηγούς ποιητές και πεζογράφους, του οποίου η προσέγγιση στην ποίηση προσομοιάζει πολύ με την αντίστοιχη της Sinikka Langeland στη μουσική και στη φύση. Στα τραγούδια που έγραψε τη συνοδεύει ένα κουαρτέτο εκλεκτών Νορβηγών jazz μουσικών. Η ίδια, εκτός από kantele, παίζει επίσης την εβραϊκή εκδοχή της άρπας, αγγλιστί Jew’s harp. Με αφετηρία το «Wind and sun» συνομιλήσαμε με την 63χρονη συνθέτρια και ερμηνεύτρια.
Καθώς είσαι Νορβηγοφινλανδή, αισθάνεσαι εξίσου μέρος της μουσικής παράδοσης και των δύο χωρών;
Πιστεύω ότι είμαι περισσότερο τμήμα της νορβηγικής μουσικής παράδοσης, αφού γεννήθηκα και μεγάλωσα σ’ αυτή τη χώρα, αλλά θα έλεγα ότι υπό μια έννοια η μουσική μου είναι πια ένας καθαρά δικός μου κόσμος.
Το kantele είναι η ιδανική συνοδεία της φωνής σου ή το δεύτερο και εξίσου σημαντικό με το πρώτο εκφραστικό μέσο σου;
Κάποιος είπε ότι τραγουδώ μέσα από το kantele, ότι αυτό και η φωνή μου είναι ένα και το αυτό. Άρα αναμφίβολα είναι εκφραστικό μέσο μου, πιθανόν και το καλύτερο…
Τι είναι αυτό που θεωρείς περισσότερο ενδιαφέρον και σε εμπνέει πιο πολύ στη γραφή του Jon Fosse;
Το ότι καταφέρνει να κάνει συνηθισμένες, καθημερινές καταστάσεις να αποκτούν μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα, έτσι ώστε να αισθάνεσαι πως είναι πολύτιμες. Δεν αφηγείται ιστορίες, αλλά, πολύ περισσότερο, κατά κάποιον τρόπο κάνει οτιδήποτε να αποκτά δική του ζωή.
Για αρκετά χρόνια συνεργάζεσαι με jazz μουσικούς. Στον τον δίσκο σου «Wind and sun» υπάρχει ένα κλασικό jazz κουαρτέτο. Πιστεύεις ότι υπάρχουν κάποια κοινά στοιχεία ανάμεσα στην παραδοσιακή μουσική και στην jazz ή τα ανακαλύπτεις κάθε φορά, κι αυτή ίσως περισσότερο από κάθε προηγούμενη;
Το jazz κουαρτέτο υπήρχε και στους δύο προηγούμενους δίσκους μου. Η παράδοση του kantele εμπεριέχει τον αυτοσχεδιασμό σχεδόν τόσο πολύ όσο και εκείνη της jazz, ειδικά στις μικρότερες εκδοχές του οργάνου, αυτές με πέντε, δέκα και δεκαπέντε χορδές. Άλλωστε κάθε ιδίωμα δεν προέρχεται από κάποια παραδοσιακή μουσική και αντίστοιχα εκείνη δεν επηρεάζεται συνεχώς από άλλα ιδιώματα σε μια αμφίδρομη σχέση; Ορισμένοι παραδοσιακοί μουσικοί είναι πολύ αυστηροί, πιστεύουν ότι πρέπει πάντα να παίζεις με τον τρόπο που διδάχθηκες και μόνο μ’ αυτόν. Προσωπικά αισθάνομαι περισσότερο jazz μουσικός, μου αρέσει και με ελκύει η ελευθερία που είναι δομικό στοιχείο της jazz και την καθορίζει.
Πόσο εύκολο είναι να συμπεριλάβεις το κυριότερο στοιχείο της jazz, τον αυτοσχεδιασμό, στη φόρμα του folk τραγουδιού και πώς το πραγμάτωσες αυτό;
Πιστεύω ότι, πριν απ’ όλα, περισσότερο από καθετί άλλο είναι το ηχόχρωμα της φωνής μου που η φύση του είναι folk. Η φόρμα δομείται γύρω από τα ποιήματα, το περιεχόμενό τους, και είναι τα ποιήματα που αφήνουν χώρο για αυτοσχεδιασμό και υποβάλλουν το τι πρέπει να εκφραστεί. Όλα συντίθενται και ενορχηστρώνονται με βάση μια ενστικτώδη «μετάφραση» του ποιήματος.
Το κλασικό jazz κουαρτέτο θα είχε πιάνο. Τι σε έκανε λοιπόν, αντί γι’ αυτό, να επιλέξεις δύο πνευστά; Πιστεύεις ότι συμπληρώνουν τη φωνή σου καλύτερα από οποιοδήποτε άλλο όργανο;
Το kantele μου λειτουργεί σχεδόν σαν πιάνο, ενώ ταυτόχρονα μπορώ να παίζω και κιθαριστικές συγχορδίες. Το σαξόφωνο και η τρομπέτα σχηματίζουν ένα άτυπο τρίο με τη φωνή μου και φυσικά είναι πολύ καλά και για οργανικά μέρη, σολιστικά καθενός ή κοινά.
Ο τίτλος του άλμπουμ («Άνεμος και ήλιος») είναι και ένα είδος αναφοράς στη νορβηγική φύση, ίσως και στην ίδια τη γη της χώρας;
Ισως, αλλά ο Jon Fosse χρησιμοποιεί τη λέξη «άνεμος» πάρα πολύ. Είναι μία από τις πλέον πολυχρησιμοποιημένες στην παλέτα του και από τις κομβικές της ποιητικής του.
Αισθάνεσαι πως τα τραγούδια σου είναι η συνέχεια μια αρχαίας φωνής, ίσως και μιας γλώσσας δίχως λέξεις, η οποία διατρέχει τον χρόνο;
Θα ήμουν πολύ ευτυχής αν συνέβαινε αυτό!
Τι πιστεύεις ότι κέρδισαν η φωνή και η ερμηνεία σου με την ωρίμανση και την πάροδο του χρόνου;
Είναι αρκετά δύσκολο να τραγουδάς και ταυτόχρονα να παίζεις, κι έτσι νομίζω ότι με την πάροδο του χρόνου έμαθα πώς να προετοιμάζομαι καλύτερα ώστε να αφήνομαι στην ελευθερία της στιγμής τόσο ως προς τον εαυτό μου όσο και μαζί με την μπάντα και να αυτοσχεδιάζω μαζί της. Επίσης, δεν σταματώ να προσπαθώ για να γίνεται όλο και πιο «καθαρή» η εκτέλεσή μου, τόσο η φωνητική όσο και με το kantele.
Ποια είναι τα προσεχή σχέδιά σου; Ο επόμενος δίσκος θα είναι ακόμα περισσότερο ένα αμάλγαμα της folk παράδοσης και της jazz;
Δεν έχω αποφασίσει, ούτε καν σκεφτεί τίποτα ακόμα. Επί του παρόντος εργάζομαι σε κάτι άλλο, προσπαθώ να δω πώς θα αντιμετωπίσω ένα έργο για kantele, φωνή και τεμάχια κρυστάλλου που έγραψε ειδικά για μένα ο σπουδαίος Νορβηγός συνθέτης Magnar Αm. Είναι εξαιρετικά απαιτητικό τεχνικά αλλά και πάρα πολύ όμορφο, αν και φυσικά πάρα πολύ διαφορετικό από τη μουσική μου.
