Μια νηφάλια φωνή, ένας επιστήμονας που εκτός από την Εκλογική Κοινωνιολογία έδειξε το ήθος της επιστήμης, ο Ηλίας Νικολακόπουλος, που συμπληρώθηκε ήδη ένας χρόνος στις 30 Ιουνίου από τον θάνατό του, παραμένει ο μεγάλος απών σήμερα που εποχή μας δοκιμάζεται από πολλαπλές κρίσεις.
Κανείς δεν ξεχνάει το βάθος της σκέψης και το εύρος της γνώσης που αναδείκνυαν ο δημόσιος λόγος και η επιστημονική γραφή του. Ήπιος και μειλίχιος, είχε ταυτόχρονα το ταλέντο να μυεί τον απλό πολίτη στα σύνθετα ζητήματα της πολιτικής ανάλυσης.
Το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, τιμώντας την επιστημονική του προσφορά, διοργανώνει την εκδήλωση με τίτλο «Ο Ηλίας Νικολακόπουλος στη χώρα της Εκλογικής Κοινωνιολογίας» μεθαύριο Παρασκευή στις 5.30 μ.μ., στο Αμφιθέατρο «Δημήτριος Παντερμαλής» στο Μουσείο της Ακρόπολης. Χαιρετισμό θα απευθύνουν η Βασιλική Γεωργιάδου, πρόεδρος του ΕΚΚΕ, και ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ, ενώ θα μιλήσουν οι πολιτικοί επιστήμονες Γιάννης Μαυρής με θέμα «Ο άγνωστος Ηλίας Καράς», που δεν είναι άλλο από το ψευδώνυμο που χρησιμοποιούσε ο Ηλίας Νικολακόπουλος στην αρθρογραφία του στο περιοδικό Αντί που ξεκινάει το 1977, Παναγιώτης Κουστένης με θέμα «Από τα μαθηματικά στην πολιτική επιστήμη», Μανίνα Κακεπάκη με θέμα «Πολιτική κουλτούρα και πολιτική συμπεριφορά: η διεύρυνση του πεδίου», Ιρένε Μαρτίν με θέμα «Ο σιωπηρός που ήξερε τα πάντα για τον ευρωπαϊκό Νότο» και Χρήστος Λυριντζής με θέμα «Εκλογές και πολιτική ιστορία στη Μεταπολίτευση».

«Την εκδήλωση αυτή τη χρώσταγε το ΕΚΚΕ στον Ηλία Νικολακόπουλο» επισημαίνει η ιστορικός Ιωάννα Παπαθανασίου, η οποία θα συντονίσει τη συζήτηση. «Τη χρωστάμε επίσης όχι μόνο στον Ηλία αλλά και στους δύο στενούς του φίλους και συνεργάτες που δυστυχώς έφυγαν κι αυτοί από τη ζωή, τον Δημοσθένη Δώδο και τον Τάκη Καφετζή. Αυτή η τριανδρία εδραίωσε ουσιαστικά την Εκλογική Κοινωνιολογία και έφερε μεγάλες έρευνες για την πολιτική κουλτούρα και την πολιτική συμπεριφορά στην Ελλάδα από τα μέσα της δεκαετίας του 1980. Στην εκδήλωση θα επιχειρήσουμε να αναδείξουμε τις δημιουργικές πτυχές του Ηλία Νικολακόπουλου, που εκκινούν από την ανάλυση τού κατεξοχήν θεσμού της αστικής δημοκρατίας, τις εκλογές».
Για την Ιωάννα Παπαθανασίου, ωστόσο, ο Ηλίας Νικολακόπουλος εκτός από έγκυρος επιστήμονας υπήρξε στενός φίλος. «Ήταν ένας άνθρωπος δοτικός και απλόχερα γενναιόδωρος, προσιτός και υποστηρικτικός για όλους μας. Οι τεράστιες γνώσεις, η συστηματικότητα και η εξαιρετική του μνήμη ήταν τα στοιχεία που τον χαρακτήριζαν» λέει η γνωστή ιστορικός, προσθέτοντας ταυτόχρονα ότι «ο Ηλίας, μακριά από την ανάγκη του αυτοθαυμασμού, είναι ο άνθρωπος που αναζητά λύσεις και συγκλίσεις και χτίζει γέφυρες ανάμεσα σε διαφορετικούς ανθρώπους και πολιτικούς και κοινωνικούς χώρους».
Το έργο του, σύμφωνα με την Ιωάννα Παπαθανασίου, «ξεδιπλώνεται σε τρεις άξονες: στην εκλογική ανάλυση, στην πολιτική ιστορία και στην ιστορία της Αριστεράς, με την οποία έχει ο ίδιος μια βιωματική σχέση. Ωστόσο, το καινοτόμο στοιχείο που φέρνει είναι η ικανότητά του να διαβάζει την κοινωνία μέσα από τις εκλογές και τις εκλογές μέσα από την κοινωνία και την ιστορία της». Επισημαίνει επίσης ότι «είναι μικρή προσφορά του ΕΚΚΕ στη μεγάλη προσφορά του Ηλία, εστιασμένη ως επί το πλείστον στην παρουσία του στο ΕΚΚΕ και τις απαρχές της σταδιοδρομίας του». Προσθέτει δε ότι «μια επισκόπηση της προσφοράς του που θα κάλυπτε τα διαφορετικά πεδία και τις διαφορετικές χρονικότητες με τις οποίες ασχολήθηκε και τις οποίες κάθε φορά ανασυνθέτει στο έργο του για να τις φέρει στο σήμερα απαιτεί ένα μεγάλο συνέδριο με τη συμμετοχή όλων των φορέων με τους οποίους συνεργάστηκε και ενίσχυσε με την παρουσία του».
Μεγαλώνοντας στο μετεμφυλιακό κράτος
Γεννήθηκε τον Νοέμβριο του 1947, μεγάλωσε στη μετεμφυλιακή περιπέτεια, όπου παιδάκι γνωρίζει τη σκληρότητα του μετεμφυλιακού κράτους στην αγκαλιά της κρατούμενης μητέρας του στο Τρίκερι. Φοιτά στο Κολλέγιο Αθηνών και στη Βαρβάκειο, σπουδάζει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πριν την αποφοίτησή του το 1967 η οικογένειά του συνηγορεί να μετακομίσει στη Λωζάννη, φοβούμενη τη δίωξη του από το χουντικό καθεστώς. Στη Λωζάννη συνεχίζει τις σπουδές του στα μαθηματικά και παίρνει το πτυχίο του το 1969. Συνεχίζει τις σπουδές του στο Παρίσι, όπου κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στη θεωρία των πιθανοτήτων και στα εφαρμοσμένα μαθηματικά στις κοινωνικές επιστήμες. Το δεύτερο μεταπτυχιακό σε συνδυασμό με την πολιτική του τοποθέτηση τον οδηγούν στην Εκλογική Κοινωνιολογία, την οποία θα συγκροτήσει σταδιακά σαν επιστήμη στην Ελλάδα μετά την επιστροφή του το 1975 και την ένταξή του στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών. Αυτή είναι η αφετηρία μιας λαμπρής διαδρομής στον ερευνητικό και ακαδημαϊκό χώρο. Το 1984 υποστηρίζει στο ΑΠΘ τη διδακτορική του διατριβή «Κόμματα και εκλογές στη μεταπολεμική Ελλάδα 1946-1964», με τη δημοσίευση της οποίας ξεκινάει και η λαμπρή επίσης συγγραφική του δραστηριότητα. Στη διατριβή του εισάγει στην Ελλάδα όλη τη διεθνή συζήτηση για την πολιτική και εκλογική γεωγραφία. Το 1985 αρχίζει η ακαδημαϊκή σταδιοδρομία στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστήμιου Αθηνών, το οποίο υπηρετεί μέχρι το 2014 διδάσκοντας και διαμορφώνοντας, πάντα σε γεμάτα αμφιθέατρα, γενιές πολιτικών επιστημόνων.
Τυπικά από το ΕΚΚΕ φεύγει το 1996, ουσιαστικά όμως την έρευνα και το ίδιο το ΕΚΚΕ δεν τα εγκαταλείπει ποτέ. Κατά καιρούς συνεργάζεται σε ερευνητικά προγράμματα με διεθνή ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια. Για πολλά χρόνια συνεργάστηκε ως εκλογικός αναλυτής με το Mega και τα τελευταία χρόνια, μετά την αφυπηρέτησή του από το ΕΚΠΑ, είναι πρόεδρος των ΑΣΚΙ και από το 2016 έως το 2020 υπηρετεί ως αντιπρόεδρος στο Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού. Με τον πρόεδρο τότε του ΕΙΠ Κωνσταντίνο Τσουκαλά δίνουν νέα πνοή στο Ίδρυμα και ειδικότερα στην προώθηση του ελληνικού βιβλίου και πολιτισμού.
Πολυγραφότατος και δημιουργικός, μας ενεχείρισε το 2001 το εμβληματικό βιβλίο «Η καχεκτική δημοκρατία», μια μελέτη που αποτελεί τον βαθύ αναστοχασμό και την αξιοποίηση του ερευνητικού πλούτου που έχει συσσωρεύσει έως τότε. Το τελευταίο του βιβλίο είναι πολιτική βιογραφία του Ηλία Ηλιού, που εκδόθηκε από το Ίδρυμα της Βουλής.