Το «Καθώς ψυχορραγώ» του Ουίλιαμ Φόκνερ για πάνω από πενήντα χρόνια διαβαζόταν στα ελληνικά μέσω της εμβληματικής μετάφρασης του Μένη Κουμανταρέα, μια μετάφραση που δημιούργησε συγκεκριμένο καθεστώς πρόσληψης του έργου. Με αυτή τη μετάφραση αλλά και, κυρίως, με το ίδιο το έργο του Φόκνερ αναμετρήθηκε ο Παναγιώτης Κεχαγιάς (εκδόσεις Gutenberg). Με το αποτέλεσμα να τον δικαιώνει πλήρως, καθώς καταθέτει μια σύγχρονη μετάφραση, προσαρμοσμένη στις ανάγκες της γλώσσας, η οποία, ως ζωντανός οργανισμός, ανανεώνεται διαρκώς και αλλάζει.
Ο Φόκνερ γράφει το «Καθώς ψυχορραγώ» το 1929, μέσα σε σαράντα επτά μέρες, με μια ανάσα δηλαδή, όντας επιστάτης στο Πανεπιστήμιο του Μισισιπή. Γράφει ένα έργο το οποίο περιστρέφεται γύρω από την ικανοποίηση μιας τελευταίας επιθυμίας με φόντο τον Αμερικανικό Νότο: Την επιθυμία της Άντι Μπάντρεν να ταφεί στο μέρος που γεννήθηκε. Οι οικείοι της, σαν υπνωτισμένοι, σπεύδουν να ικανοποιήσουν την επιθυμία της δίχως να αναρωτιούνται ούτε το γιατί ούτε το πώς. Έτσι ξεκινά το εννέα ημερών ταξίδι προς το Τζέφερσον, ένα ταξίδι στον συγκεκριμένο τόπο, αλλά έξω από τον χρόνο, καθώς όλα μοιάζουν σταματημένα και, συγχρόνως, αέναα - μια πορεία προς τον θάνατο. «Ο λόγος που ζούμε είναι για να προετοιμαστούμε να μείνουμε πεθαμένοι για πολύ καιρό» λέει η ίδια η Άντι. Φράση-κλειδί, που δίνει τον τόνο αυτής της νεκρώσιμης ακολουθίας. Μια νεκρώσιμη ακολουθία που πατάει πάνω στις γραμμές του ρεαλισμού, αλλά μαζί και παράλογη, με τον σουρεαλισμό και το γκροτέσκο των καταστάσεων να ξεπηδούν λες από το υποσυνείδητο των υποκειμένων. Σε στιγμές, μια παρωδία πένθους. «Ο μπαμπάς γυρίζει και τον κοιτάζει με τις σταγόνες να κυλούν αργά στο πρόσωπό του. Μοιάζει λες και πάνω σ’ αυτό το πρόσωπο που ’ναι σκαρωμένο από κάποιον ανελέητο γελοιογράφο κυλά μια τερατώδης παρωδία του πένθους ολόκληρου του κόσμου». Ένας ανελέητος γελοιογράφος ο ίδιος ο Φόκνερ. Μια επαρχία του Νότου αναδεύεται, βγαίνουν στην επιφάνεια επιθυμίες και πάθη, καλά κρυμμένα μυστικά, εμμονές, αντιπαλότητες, προσδοκίες. Η ίδια η ανθρώπινη φύση με την ασύλληπτη πολυπλοκότητά της.
Ο Φόκνερ δίνει στον κάθε χαρακτήρα τη δυνατότητα να πει την ιστορία από τη δική του πλευρά. Να πει τη δική του ιστορία. Το κάνει με τον τρόπο των κυβιστών. Ένα γεγονός από πολλές μεριές. Πολλές εκδοχές του ίδιου γεγονότος, οι οποίες δημιουργούν μια σύνθεση αυτού, άρα ένα νέο γεγονός. Κάθε αφηγηματική φωνή έχει τη δική της αλήθεια. Μια αλήθεια αδιαμφισβήτητη και ιδιοσυγκρασιακή -όπως είναι κάθε αλήθεια-, αλλά συγχρόνως αναξιόπιστη λόγω του υποκειμενισμού τής κάθε ματιάς. Έτσι ο αναγνώστης αναγκάζεται να γίνει ενεργός. Προσπαθεί να συνθέσει, να καταλάβει, να αποδεχθεί. Πενήντα εννέα ενότητες, δεκαπέντε αφηγηματικές φωνές. Η συντριπτική πλειονότητα από μέλη της οικογένειας Μπάντρεν. Αλλά και άλλες αφηγήσεις από ανθρώπους που τους περιβάλλουν, με την αποστασιοποιημένη ματιά τους να αποκαλύπτει τις πολύπλοκες σχέσεις της οικογένειας. Μπαίνουμε στο μυαλό του κάθε χαρακτήρα, γνωρίζουμε τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις κρυφές επιθυμίες του. Ο καθένας διαφορετικός, όσο κι αν οι φωνές δεν διαφοροποιούνται τόσο μεταξύ τους σε ύφος, μιας και πίσω τους διαφαίνεται ο ίδιος ο συγγραφέας. Διαφοροποιείται όμως η ματιά. Κι από αυτή τη διαφοροποίηση προκύπτει ο χαρακτήρας. Κάθε κεφάλαιο είναι ένας εσωτερικός μονόλογος, ο οποίος συχνά διακόπτεται από εμβόλιμες σκέψεις ή από το άκουσμα διαλόγων από άλλους χαρακτήρες. Μεγάλο μέρος της αφήγησης χτίζεται γύρω από τον αλαφροΐσκιωτο Νταρλ, τον δεύτερο κατά σειρά ηλικίας γιο. Είναι ο πιο λογικός, ο πιο ψύχραιμος απ’ όλους και, με μια έννοια, ο πιο επαναστατημένος. Κι αυτός που ενδίδει στην τρέλα εντέλει. Αν και δεν είναι εύκολο να οριστούν η τρέλα και η λογική στον κόσμο των Μπάντεν. Δυσδιάκριτα τα όρια σε ένα αφηγηματικό σύμπαν όπου τα πάντα μπορούν να συμβούν. Ακόμη και το να είναι η μάνα του Βάρνταμαν, του μικρότερου γιου, ψάρι - «Η μαμά μου είναι ψάρι».
Οι χαρακτήρες είναι μπροστά μας, ολοζώντανοι, κατανοητοί όσο και ακατανόητοι. Ο γρίφος παραμένει. Αυτή είναι η μεγάλη λογοτεχνία. Δεν λύνει τους γρίφους. Προτείνει ιδέες, οπτικές. Αλλά οι γρίφοι παραμένουν άλυτοι.
