Ο Δημήτρης Μυστακίδης είναι ξεχωριστή περίπτωση, καθώς στο πρόσωπό του όλοι αναγνωρίζουν έναν από τους πιο συνεπείς λαϊκούς κιθαρίστες, που όχι μόνο δεν στραβοπάτησε ποτέ δισκογραφικά, αλλά κάθε νέα του κυκλοφορία έχει σαφές καλλιτεχνικό νόημα, παίρνοντας τη δημιουργική σκυτάλη από την προηγούμενη και εξελίσσοντάς την. Δεν πρόκειται για έναν μουσικό που θα κυκλοφορήσει απλώς μερικά νέα κομμάτια για να δηλώσει παρών. Κάθε δουλειά του έχει λόγο ύπαρξης και ο ίδιος παραμένει προσηλωμένος στην τέχνη που υπηρετεί τόσο με τις ηχογραφήσεις του, όσο και με τις ζωντανές του εμφανίσεις. Παλιότεροι δίσκοι του, όπως οι «Αψιλίες», το «Ψιθυρίζοντας το ρεμπέτικο» και το «Εσπεράντο», διακρίθηκαν για το μεστό του παίξιμο και για την αισθητική τους προσέγγιση στη ρεμπέτικη παράδοση αλλά και στα μεταπολεμικά τραγούδια της αστικής λαϊκής μουσικής. Από τις 3 Φεβρουαρίου και για λίγες Παρασκευές ο Δ. Μυστακίδης θα εμφανίζεται με το συγκρότημά του στον Σταυρό του Νότου, όπου θα παρουσιάσει τον νέο του δίσκο «Μόρσο», με τον οποίο χάθηκε ξανά στα μουσικολογικά, λαογραφικά μονοπάτια του. Αυτή η κυκλοφορία ήταν μια καλή αφορμή για μια κουβέντα μαζί του.
Συνέντευξη στον Ανδρέα Κύρκο
Το «Μόρσο» περιέχει πρωτότυπα τραγούδια και ακούγεται ως το επιστέγασμα μιας διαδρομής. Ποιο πιστεύεις ότι είναι το καλλιτεχνικό αποτύπωμα του δίσκου;
Σίγουρα αποτυπώνεται η εμπειρία που έχω αποκτήσει όλα αυτά τα χρόνια και αποτυπώνει το σημείο που βρίσκομαι αυτή τη στιγμή. Δεν ξέρω αν είναι καταληκτικό. Μπορεί σε ένα-δυο χρόνια να κάνω κάτι άλλο. Αυτή είναι η πρώτη μου δουλειά με δικά μου κομμάτια και προσπάθησα να δείξω αυτό που είμαι αυτή τη στιγμή. Εξού και ο τίτλος «Μόρσο», που είναι ο τρόπος που συνδέονται μεταξύ τους δυο υλικά. Με αυτό ήθελα να κοινοποιήσω το ποιος είμαι σήμερα, το δικό μου σχήμα. Αν κάποιοι θέλουν να πάρουν αυτό το σχήμα, θα συνδεθούν μαζί μου, θα επιτευχθεί έτσι ο σύνδεσμος, το Μόστρο.
Στην καριέρα σου συνυπάρχουν η ερευνητική διάθεση, μιας και ερευνάς όλα τα ιδιώματα της κιθάρας, αλλά και η εκπαιδευτική διάσταση, ως προς τον ακροατή.
Αυτό υπήρχε σε προηγούμενους δίσκους μου, καθώς τα πράγματα που είχα δουλέψει ήθελα να τα μοιραστώ. Σαν άνθρωπος έχω την ανάγκη να μοιράζομαι αυτά που γνωρίζω. Αλλά δεν το κάνω εμμονικά. Βέβαια, δεν γίνεται να τα κατακτήσω όλα, είναι τόσο τεράστιο το υλικό, που δεν μαζεύεται. Θέλω από εδώ και στο εξής να δημιουργήσω μια ομάδα από παλιούς μαθητές και από ανθρώπους που προχωράνε από μόνοι τους, και μαζί να διαμοιράζουμε αυτή τη δουλειά. Δεν είναι απαραίτητα μοναχικός αυτός ο δρόμος. Μπορούμε να το πετύχουμε και με συνεργασίες.
Τη δεξιοτεχνία σου στην κιθάρα επιμένεις να μην την προκρίνεις στα τραγούδια σου.
Οταν βλέπω μουσικούς να έχουν τάσεις επίδειξης, με εκνευρίζει πολύ. Αυτό συμβαίνει στα πρώιμα στάδια, όταν όλοι θέλουν να γίνουν σολίστες. Γι’ αυτό εγώ επέλεξα τη λαϊκή κιθάρα, που είναι ένα όργανο που βρίσκεται στην πίσω γραμμή. Δεν μου αρέσει όταν κάποιος διαφημίζει τον εαυτό του, ειδικά στο τραγούδισμα, όταν κάποιος καπελώνει το τραγούδι με τη δεξιοτεχνία και τη φλυαρία. Η δεξιοτεχνία επιτρέπεται να φανεί ορισμένες στιγμές, αρκεί να μην παρεμποδίζει τον λόγο, που είναι το βασικότερο.
Να μιλήσουμε για το τραγούδι «Κάτι τρέχει στο Παγκράτι», το οποίο είναι ένα πολιτικά φορτισμένο τραγούδι διαμαρτυρίας, αλλά με τόσο ανάλαφρο και χαρμόσυνο ύφος.
Τα πιο σοβαρά πράγματα τα λες με χιούμορ. Βέβαια, αυτός ο δίσκος δεν είναι ευχάριστος, δηλαδή δεν είναι φτιαγμένος για να περάσεις καλά. Θεωρώ ότι πρώτα πρέπει να ακούσεις τι λένε οι στίχοι, που έχουν μεγαλύτερο βάρος από τις μουσικές. Και θέλησα σε αυτό το κομμάτι να διακωμωδήσω την άποψη που λέει ότι με θετική ενέργεια μπορούν να ξεπεραστούν όλα. Όχι, δεν ξεπερνιούνται όλα έτσι. Με ενοχλεί να ακούω ότι ο κόσμος θέλει μόνο να περνάει καλά. Δεν το πιστεύω και η εμπειρία μου το έχει δείξει - όταν σε παραστάσεις έπαιζα ρεμπέτικα που μιλούσαν για οδυνηρά πράγματα, όπως η μετανάστευση, ο κόσμος το δεχόταν καλύτερα. Δεν συμφωνώ και με όσους λένε ότι η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο. Οι αγώνες θα σώσουν τον κόσμο. Επιπλέον, χρησιμοποίησα αυτή την αντίθεση του σοβαρού λόγου με το χαριτωμένο στιλ γιατί παρατηρούσα μέσα στη πληθώρα των σύγχρονων διασκευών το φαινόμενο οι στίχοι να λένε τα πιο σοβαρά πράγματα και αυτά να τραγουδιούνται με το πιο ανάλαφρο ύφος. Και να μην συνάδει αυτό που λέει κάποιος με αυτό που ακούγεται. Αυτό, λοιπόν, ήταν που ήθελα να χρησιμοποιήσω.
Βέβαια υπάρχει και το «Μοίρασμα» με την Βιτάλη, που είναι πολύ σκληρό και μιλάει για το προσφυγικό, με ρεαλισμό.
Με το προσφυγικό έχω μια ιδιαίτερη σχέση και με απασχολεί πολύ. Εκείνη η φωτογραφία του μικρού Αϊλάν στα παράλια της Τουρκίας δεν μπορεί να φύγει από το μυαλό μου. Όταν μου ζήτησαν τα παιδιά από την κατάληψη της Νοταρά, που φιλοξενεί πρόσφυγες, να γράψω ένα τραγούδι, έγραψα αυτό. Και προσπάθησα να περιέχει όσα σκέφτομαι για τον τρόπο που οι Έλληνες, ένας λαός που την προσφυγιά την έχει στο πετσί του, αντιμετωπίσαμε το προσφυγικό. Πόσο ανισόρροπα φερθήκαμε σε αυτούς τους ανθρώπους. Όταν η Ελένη Βιτάλη συνειδητοποίησε τι ακριβώς λέει το τραγούδι, με πήρε τηλέφωνο κλαίγοντας.
Ενώ είσαι αφοσιωμένος στην παράδοση, η καρδιά σου είναι σταθερά δίπλα στους νέους και επικοινωνείς έντονα μαζί τους.
Το ρεμπέτικο και το λαϊκό, με τα οποία έχω ασχοληθεί, είναι από τα πιο σύγχρονα και επίκαιρα είδη μουσικής που έχουμε. Και οι συνθήκες που τα γέννησαν εξακολουθούν, δυστυχώς, να υφίστανται και τώρα, έστω με άλλη μορφή. Επομένως, αυτή η μουσική απευθύνεται στους νέους και το καταλαβαίνουν και οι ίδιοι. Αυτή είναι η εποχή που η σχέση του κοινού με τη μουσική και των νέων με το ρεμπέτικο είναι πιο συνειδητή από ποτέ. Παλιότερα υπήρχε κάτι σαν αναπαράσταση μιας παλιότερης κατάστασης. Τώρα είναι συνειδητή. Εγώ ασχολούμαι μαζί τους γιατί εκεί βλέπω τις μόνες φωνές αντίδρασης απέναντι σε όλο αυτό που ζούμε. Επιπλέον, νιώθω κι εγώ υπεύθυνος για όσα υποφέρουν τα σημερινά παιδιά. Η δική μου η γενιά δεν αντέδρασε όταν έβλεπε το τρένο να έρχεται. Γιατί το βλέπαμε και δεν κάναμε τίποτα γι’ αυτό. Έχουμε μεγάλη ευθύνη γι’ αυτά που τραβάνε τα παιδιά μας. Και προσπαθώ να βοηθήσω όσο μπορώ αυτή τη γενιά, που είναι η πρώτη στην Ιστορία που ζει χειρότερα από την προηγούμενη.
Εχει σημασία αυτό, όταν τα τελευταία τρία χρόνια αυτή τη γενιά την έχουν πολεμήσει και την έχουν συκοφαντήσει.
Δεν ξέρω αν είναι στοχευμένα εχθρική η στάση. Αλλά επειδή διογκώθηκε τόσο πολύ το πρόβλημα της πλαστής φούσκας που ζούσαμε και τα διέλυσε όλα, τα προβλήματα των παιδιών έχουν περάσει σε δεύτερη μοίρα. Σε πρώτη μοίρα βρίσκεται το πώς θα διορθωθούν τα προβλήματα του ανεξέλεγκτου νεοφιλελευθερισμού. Στην ουσία έχουμε περάσει στη μετακαπιταλιστική περίοδο και αυτή η γενιά δεν είναι για κανέναν προτεραιότητα.
Το ίδιο συμβαίνει και με τους καλλιτέχνες;
Εκεί ίσως η στάση να είναι και στοχευμένη γιατί οι καλλιτέχνες βοηθούν τον άνθρωπο να σκεφτεί διαφορετικά και αυτό είναι κάτι που ενοχλεί. Όχι πάντα βέβαια, γιατί οι καλλιτέχνες μπορεί να παίξουν και τον ακριβώς αντίθετο ρόλο. Επίσης, στη μετακαπιταλιστική περίοδο που ζούμε οι κατηγορίες ανθρώπων που δεν παράγουν καταναλωτικά προϊόντα δεν τους ενδιαφέρουν καθόλου. Τους αφορούν μόνο τα νούμερα, όπου κι εκεί κάνουν λάθος γιατί η τέχνη μπορεί να αποδώσει και εμπορικά. Απλώς δεν τη βοηθούν καθόλου, ούτε προωθούν τον μουσικό πλούτο της Ελλάδας ώστε να αποτελέσει προϊόν με συνέπειες, οικονομικές και πνευματικές. Μάλλον δεν το αντιλαμβάνονται.
Είσαι άνθρωπος ευαίσθητος απέναντι στην έμφυλη βία και εκφράζεσαι ανοιχτά για τέτοια ζητήματα. Πώς στέκεσαι απέναντι στην άποψη ότι το ρεμπέτικο από τη φύση του εκφράζει την πατριαρχική κοινωνία;
Καμία μουσική δεν είναι ξεκομμένη από τις κοινωνικές συνθήκες που τη γέννησαν. Την εποχή της γέννησης του ρεμπέτικου υπήρχε έντονο το πατριαρχικό στοιχείο. Υπάρχουν πάρα πολλά τραγούδια που είναι έντονα σεξιστικά και άσχημα, και αποφεύγω να τα λέω. Όμως δεν μπορείς να καταδικάσεις ένα ολόκληρο είδος επειδή υπάρχουν αυτά τα στοιχεία. Σκέψου ότι πριν το #MeToo ούτε εμείς οι ίδιοι δεν αναγνωρίζαμε σεξιστικές συμπεριφορές, και μιλάω για εμένα τον ίδιο, που συνειδητοποίησα πολύ πρόσφατα ότι ήταν διαφορετικός ο τρόπος που μιλούσα στα αγόρια μου και διαφορετικός ο τρόπος που μιλούσα στην κόρη μου. Σκέψου, λοιπόν, τα τραγούδια που γράφτηκαν πριν 100 χρόνια. Τουλάχιστον σαν κοινωνία έχουμε δει το πρόβλημα και κινούμαστε σε κατεύθυνση να αντιμετωπιστεί. Βέβαια, ας μην ξεχνάμε ότι δίπλα σε αυτά τα τραγούδια της μαγκιάς υπήρχαν και πολλά άλλα που ανύψωναν τη γυναίκα.
Τι θα παρουσιάσετε στον Σταυρό του Νότου;
Σίγουρα θα παιχτούν τραγούδια του νέου δίσκου και φυσικά αρκετά ρεμπέτικα που δεν μπορώ να τα αφήσω απέξω. Στη ροή της παράστασης θα μπουν και τραγούδια καλλιτεχνών που είτε έχω συνεργαστεί μαζί τους είτε εκτιμώ πολύ, όπως ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, ο Νίκος Παπάζογλου και ο Τζίμης Πανούσης. Αυτά θα δώσουν το νόημα στην παράσταση.
Νιώθεις καλύτερα στο στούντιο ή στη σκηνή;
Δεν συγκρίνεται με τίποτα το ζωντανό παίξιμο. Το στούντιο είναι απλώς μια διαδικασία προετοιμασίας για να βγεις να παίξεις. Χωρίς το ζωντανό παίξιμο, όλα τα άλλα είναι μάταια.
