Το πρώτο μυθιστόρημα της, γεννημένης στο Μεξικό το 1982, κοινωνιολόγου και ακτιβίστριας Μπρέντα Ναβάρο «Άδεια σπίτια» αρχικά δημοσιεύτηκε δωρεάν στο διαδικτυακό περιοδικό και εκδοτικό οίκο Kaja Negra. Η τολμηρή, ρηξικέλευθη, αντικομφορμιστική ματιά της Ναβάρο είχε τεράστια απήχηση στο βιβλιοφιλικό κοινό της πατρίδας της, με αποτέλεσμα το 2019 το έργο να αποκτήσει και έντυπη μορφή από τον εκδοτικό οίκο Sexto Piso και να μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες, ανάμεσά τους και στα ελληνικά από την Ασπασία Καμπύλη των εκδόσεων Carnivora.
Κινούμενος διάδρομος
Η Ναβάρο ανιχνεύει την έννοια της μητρότητας. Δίχως να βγάζει εύκολα συμπεράσματα, δίχως να δίνει έτοιμες απαντήσεις στον αναγνώστη, αλλά βυθίζοντάς τον μέσα στα άδυτα του ψυχισμού των ηρωίδων της, βάζοντάς τον δηλαδή να περπατήσει, και δίχως να έχει από κάπου να πιαστεί, πάνω σε έναν κινούμενο διάδρομο ο οποίος διαρκώς αναπτύσσει ταχύτητα, τον φέρνει αντιμέτωπο με μια βίαιη και ανάλγητη πατριαρχική κοινωνία, η οποία αρέσκεται να μοιράζει ρόλους και να προδιαγράφει πορείες. Η μητρότητα είναι ένα κατασκεύασμα. Το μητρικό ένστικτο μια κοινωνική εφεύρεση που σκοπό έχει να περιορίσει τη γυναίκα μέσα στο φύλο της. Γυναικεία κορμιά άδεια από ζωή, από φιλοδοξία, από διεκδίκηση ελευθερίας. Γυναικεία κορμιά σαν άδεια σπίτια. «Να είμαστε τα άδεια σπίτια, έτοιμα να στεγάσουν τη ζωή και το θάνατο. Στο τέλος, όμως, άδεια». Στον κόσμο της Ναβάρο, όπως άλλωστε και στον υπόλοιπο κόσμο, δεν υπάρχει απόλυτο καλό, ούτε και απόλυτο κακό. Τα όρια ανάμεσά τους είναι δυσδιάκριτα, όπως κι αυτά ανάμεσα σε θύτες και θύματα.
Υπάρχουν εξαφανισμένα απροστάτευτα παιδιά. Παιδιά που δεν μπορούν να επικοινωνήσουν, ούτε να διεκδικήσουν και παραμένουν εσαεί σιωπηλά. Υπάρχουν τσακισμένες γυναίκες που θέλουν να ξεφύγουν από μια θλίψη που δεν τους αναλογεί. Που ίσως να μην θέλουν να αλλάξουν τον κόσμο, αλλά σίγουρα θέλουν να αλλάξουν τη μοίρα τους, η οποία, παρ' όλες τις διαφορές, μοιάζει να είναι κοινή. Γυναίκες που διεκδικούν τη μητρότητα ακόμη και με τον πιο ακραίο τρόπο και γυναίκες που την απεκδύονται προσηλωμένες στην αυταπάτη της επιθυμίας. Γυναίκες που είναι ικανές για μητρότητα και άλλες που δεν είναι. Γυναίκες δίχως όνομα, αλλά με προσωπική ιστορία. Γυναίκες που είναι εκεί που τις τοποθετεί η αφήγηση, αλλά που θα μπορούσαν να είναι παντού. Γυναίκες που εντέλει δεν είναι πουθενά. Επειδή συνθλίβονται. Από το βάρος των προσδοκιών, από το σχήμα του καλουπιού, από τον ρόλο που δεν επέλεξαν αλλά καλούνται να ερμηνεύσουν. Από την έλλειψη συντροφικότητας, καθώς οι αντρικές φιγούρες όταν δεν είναι ευθέως εχθρικές, είναι αδιάφορες και αποστασιοποιημένες.
Το κενό της απώλειας
Δύο παράλληλες αφηγηματικές φωνές, δύο κοινωνικές τάξεις, δύο διαφορετικοί κόσμοι που συναντιούνται μέσα σε εκείνο το κενό που αφήνει η απώλεια. Η ιστορία ξεκινά όταν μια γυναίκα, μέσα σε δευτερόλεπτα, προσηλωμένη καθώς είναι στο τηλέφωνο και στα μηνύματα που στέλνει στον εραστή της, χάνει από τα μάτια της τον τρίχρονο γιο της. Τον χάνει από τα μάτια της και από τη ζωή της καθώς μια άλλη γυναίκα, η οποία κρατάει στα χέρια της μια κόκκινη ομπρέλα, αρπάζει το ξανθό πανέμορφο αγόρι, αυτό το δώρο που της χάρισε η ζωή, και εξαφανίζεται μπαίνοντας μέσα σε ένα ταξί. Η εξαφάνιση βρίσκεται στο κέντρο της πένας της Ναβάρο. Άλλωστε στο Μεξικό είμαστε, στη χώρα των δεκάδων αγνοουμένων. Μόνο που εδώ μιλάμε για κείνη την άλλη εξαφάνιση: μια γυναίκα γεννάει ένα παιδί και βουτάει με τα μούτρα όχι στη μητρότητα αυτή καθαυτή, αλλά σε όλα όσα εκείνη συμβολίζει, χάνοντας ένα κομμάτι του εαυτού της. Γι’ αυτή την εξαφάνιση μιλάει η Ναβάρο. Η μία από τις δύο ηρωίδες προσπαθεί να αναβάλει το αναπόδραστο γεγονός της γέννας ακριβώς για να περισώσει, για λίγο ακόμη, την αρτιμέλειά της. «Να μην γεννήσω, γιατί άπαξ και γεννηθούν, η μητρότητα είναι για πάντα» λέει. Και αλλού: «Γιατί κλαίμε αμέσως μόλις γεννηθούμε; Επειδή δεν έπρεπε να έχουμε έρθει στον κόσμο τούτο». Η ίδια η ύπαρξη είναι μια πορεία προς τη φθορά, προς το ανεκπλήρωτο και τον θάνατο. Η γυναικεία συνθήκη όμως περιλαμβάνει κι όλα αυτά που, σε βάθος χρόνου, εφευρέθηκαν για να περιορίσουν. Αυτό εκπέμπουν οι γυναίκες της Ναβάρο: εγκλωβισμένες μέσα σε στενά καθωσπρέπει ρούχα, τα σκίζουν και μένουν γυμνές.
Ακριβώς όπως και η πρόζα της: γυμνή, ευθεία, τολμηρή. Από την πρώτη στιγμή, γίνεται σαφές ότι η κάθε μια από τις αφηγηματικές φωνές έχει τον δικό της ευδιάκριτο τόνο. Η ταξική διαφορά πρωτίστως αποδίδεται από τη χρήση του λόγου. Η Ναβάρο όμως, κρατώντας την αφήγηση σε ένα τέτοιο σημείο όπου η αποστασιοποίηση παλεύει με τον πυρετό των καταστάσεων, καταφέρνει να τις κάνει να συναντηθούν στο τέλος. Ακριβώς στο σημείο όπου η αλήθεια σμίγει με την απόγνωση.
Info
Μπρέντα Ναβάρο, «Άδεια σπίτια»
Εκδ. Carnivora
Μετάφραση: Ασπασία Καμπύλη
168 σελ. Τιμή: 15 ευρώ
