«Ωδή στην ομορφιά» είναι ο τίτλος της φετινής διοργάνωσης του Φεστιβάλ Χορού, που ανοίγει τις πύλες του και μας περιμένει στη μεσσηνιακή γη, στην Καλαμάτα, από την ερχόμενη Παρασκευή 15 Ιουλίου έως και τις 25. Εδώ δίνουν ραντεβού από το 1995 έως και σήμερα όσοι «βλέπουν» στον χορό την ποιητικότητα του ανθρώπινου σώματος. Έπειτα από δύο χρόνια εγκλεισμού και παγκόσμιας δυσκαμψίας και ακινησίας λόγω της πανδημίας, οι παραστάσεις φέτος θα είναι απελευθερωτικές, «ευεργετικές για την ψυχή και το σώμα», όπως εύστοχα σχολιάζει η Λίντα Καπετανέα στην ΑΥΓΗ της Κυριακής. Το πλήρες πρόγραμμα των παραστάσεων μπορείτε να το βρείτε στο kalamatadancefestival.gr.
Σε κίνηση χωρίς μάσκες έπειτα από δίχρονη ακινησία λόγω της πανδημίας. Πώς συμβάλλει το Φεστιβάλ Χορού στο «μαζί», στο «νιώθω», στο «οικουμενικό»;
Μακάρι να συνειδητοποιούσαμε και πριν από την πανδημία ότι η κίνηση είναι ευεργετική στο σώμα και στην ψυχή. Ό,τι κινείται παραμένει υγιές και ζωντανό. Το Φεστιβάλ προσπάθησε μέσα στα προηγούμενα δύο χρόνια της πανδημίας να κρατήσει ζωντανή τη σχέση μας με την τέχνη του χορού. Νομίζω επιβιώσαμε γιατί δεν μείναμε ακίνητοι.
Το Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας φιλοξενεί στη φετινή του διοργάνωση συνολικά 26 παραγωγές (πέρσι 31), 14 ξένες ομάδες (πέρσι 18) από 10 χώρες, 12 ομάδες από την Ελλάδα (πέρσι 13), 2 παγκόσμιες πρεμιέρες, 6 παράλληλες εκδηλώσεις. Λιγότερες, αλλά «μεγαλύτερες»;
Δεν προγραμματίζω με τη λογική «όσο πιο πολλά τόσο πιο καλά». Επιλέγω παραστάσεις που μου κινούν το ενδιαφέρον και θεωρώ πως είναι σημαντικό να τις παρακολουθήσει το κοινό του Φεστιβάλ. Ταυτόχρονα, πρέπει να συνδυάσω το τεχνικό και οικονομικό κομμάτι στον προγραμματισμό, καθώς και τη διαθεσιμότητα και τον χρόνο προετοιμασίας πριν την κάθε παράσταση, δηλαδή πόσες μέρες χρειάζονται να στήσουν στους χώρους μας οι καλλιτέχνες το έργο τους για να μπορέσουν να το παρουσιάσουν. Επίσης, έχω έναν συγκεκριμένο προϋπολογισμό για όλο το Φεστιβάλ, τον οποίο δεν μπορώ να ξεπεράσω. Φέτος έχουμε τρεις πολύ απαιτητικές παραγωγές στην Κεντρική Σκηνή, μια συμπαραγωγή με το Sadler’s Wells, το έργο «Neighbours», το «Triptych» των Peeping Tom και το «Sonoma» της ομάδας La Veronal.
Δυσκολεύεστε στην επιλογή; Σας αναζητούν ή εσείς τους ανακαλύπτετε; Έχετε προσωπική επαφή με τους χορευτές και τους χορογράφους που επιλέγετε; Ταξιδεύετε για να τους δείτε;
Φυσικά και δυσκολεύομαι. Είναι αρκετά τα καλά έργα και το Φεστιβάλ είναι μόνο δέκα μέρες. Τυχαίνει να γνωρίζω και να είμαι σε επικοινωνία με τους περισσότερους χορογράφους, όποτε μου είναι και εύκολο να γνωρίζω να επόμενα βήματά τους καθώς και τους προβληματισμούς τους. Τα περισσότερα έργα τα έχω ήδη παρακολουθήσει πριν τα φέρω.
«Ωδή στην ομορφιά» είναι η θεματική του φετινού Φεστιβάλ. Αιώνιο φιλοσοφικό και καλλιτεχνικό θέμα. Ιδιαιτέρως στη σημερινή, δυστοπική εποχή. Κόντρα ρόλος. Ο χορός και η τέχνη είναι εύφορο έδαφος για τη σπορά της ομορφιάς;
Δεν είναι τυχαία η επιλογή του συγκεκριμένου θέματος φέτος. Θέλαμε να δώσουμε το δικό μας μήνυμα. Η φετινή θεματική μάς καλεί να συνειδητοποιήσουμε ότι η ομορφιά αποτελεί τον μοναδικό τρόπο που έχουμε για να αντισταθούμε σε οτιδήποτε συναντάμε καθημερινά ως το ακραίο αντίθετό της, δηλαδή σε κάθε μορφή βίας, πράξης ή λόγου των ανθρώπων που οδηγεί όχι μόνο στον πόνο και στη ματαίωση αλλά και στη διάλυση κάθε δεσμού μας με τον κόσμο.
Παρεξηγημένες έννοιες η ομορφιά και το κάλλος. Η εμπορευματοποίηση των πάντων και τα τηλεοπτικά πρότυπα έχουν αλλοιώσει το περιεχόμενό τους. Ο χορός αποκαθιστά τη στρέβλωση;
Είναι θέμα κριτηρίων. Συνήθως δεν υπάρχουν. Αυτό που ζούμε εδώ και χρόνια είναι η κατάρρευση των κριτηρίων. Γνωρίζω πολύ κόσμο που δεν ακολουθεί τα πρότυπα που βλέπει στα τηλεοπτικά ή άλλα κοινωνικά μέσα. Η ομορφιά μπορεί να είναι πολλά πράγματα. Η ευαισθησία μας να την εντοπίσουμε απαιτεί καλλιέργεια. Ο χορός, όπως όλες οι τέχνες, δημιουργείται από ανθρώπους. Ανάλογα με το ποιοι είναι και τι δημιουργούν, βλέπουμε το αντίστοιχο αποτέλεσμα.
Το Φεστιβάλ Καλαμάτας επιβίωσε, ενηλικιώθηκε και απέκτησε διεθνή απήχηση. Η επιλογή της πρωτοπορίας της παγκόσμιας πολιτιστικής παραγωγής είναι το κλειδί;
Το κλειδί είναι η αγάπη, η αφοσίωση και η αγωνία των ανθρώπων που εργάστηκαν και εργάζονται γι’ αυτό το Φεστιβάλ και του κοινού που το υποστηρίζει τόσα χρόνια. Είναι αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας σχέσης.
Με όρους αγοράς είναι ανταποδοτικό το Φεστιβάλ για την Καλαμάτα; Γιατί να επενδύσει ο δήμος στον πολιτισμό και όχι στο real estate ή στον τουρισμό;
Οι οικονομικοί απολογισμοί των τελευταίων τεσσάρων χρόνων, της θητείας μου ως καλλιτεχνικής διευθύντριας, έχουν μόνο θετικό πρόσημο μέχρι στιγμής. Ωστόσο, αυτό βασίζεται στη διαχείριση κρατικών πόρων και χορηγιών. Μόνο με τα εισιτήρια δεν μπορεί να γίνει φεστιβάλ. Θα έπρεπε να λειτουργεί εντελώς διαφορετικά και δεν ξέρω αν θα το θέλαμε.
Η ερώτηση για μένα είναι, αντιθέτως, γιατί να επενδύουμε μονίμως στο real estate και στον τουρισμό και δεν επενδύουμε στον πολιτισμό; Αυτό είναι το ζήτημα στη χώρα μας. Επενδύω στον πολιτισμό δεν σημαίνει μόνο κάνω ένα φεστιβάλ, σημαίνει έχω την τεχνογνωσία και αναλαμβάνω την παραγωγή. Εμείς στο Φεστιβάλ αγοράζουμε παραστάσεις δεν τις παράγουμε. Μην τα μπερδεύουμε. Όσον αφορά τη μονοκαλλιέργεια του τουρισμού, θεωρώ πως δημιουργεί προβλήματα. Μια οικονομία θεωρώ πως πρέπει να έχει πολλές πηγές εισοδήματος, όχι μόνο μία. Γιατί έρχεται αργά ή γρήγορα κρίση σ’ αυτή τη μία και μετά τι θα κάνουμε; Δεν γίνεται να είναι όλα τουρισμός και ενοίκια σ’ αυτή τη χώρα. Αυτό επηρεάζει τη ζωή μας και τη ζωή των παιδιών μας, τις σπουδές, τις δουλειές, το περιβάλλον. Τα πάντα.
Το Φεστιβάλ απλώνεται μέσα στην πόλη της Καλαμάτας.
Φέτος θα δούμε παραστάσεις στις δύο σκηνές του Μεγάρου Χορού Καλαμάτας και στην κεντρική πλατεία της πόλης φιλοξενώντας καλλιτέχνες από δέκα χώρες, οι οποίοι θα παρουσιάσουν το έργο τους μέσα από συνολικά 26 παραγωγές, την πρώτη διεθνή συμπαραγωγή του Φεστιβάλ και δύο παγκόσμιες πρεμιέρες. Στο Φεστιβάλ περιλαμβάνονται, επίσης, έξι παράλληλες εκδηλώσεις και ένα εντατικό πρόγραμμα εκπαίδευσης επαγγελματιών, καθώς και ένα πρόγραμμα εργαστηρίων χορού και κίνησης για διάφορες ηλικίες και ομάδες πληθυσμού.
Το Φεστιβάλ απλώνεται όμως και εκτός Καλαμάτας: Ναύπλιο, Κόρινθο, Τρίπολη… Αποδέκτες υπάρχουν;
Αποδέκτες φυσικά βρίσκει και σ’ αυτό επενδύουμε κάθε χρόνο. Δεν γίνεται κάτι από τη μια μέρα στην άλλη. Χρειάζεται χρόνο να γνωρίσει ο κόσμος τον σύγχρονο χορό και σε άλλες πόλεις. Ναι στην εξωστρέφεια ακόμα κι αν δεν ήταν εύκολο εξαρχής. Πέρυσι το κοινό της Σπάρτης αγάπησε πολύ την παράταση, η οποία ήταν μια παράσταση για όλες τις ηλικίες. Στην περιφέρεια υπάρχουν υποδομές για κάποιες εκδηλώσεις. Τα εξειδικευμένα θεάματα όμως απαιτούν τους χώρους τους. Εξάλλου, γι’ αυτό σχεδιάστηκε το Μέγαρο Χορού. Χωρίς αυτό ο Άκραμ Καν και τόσοι άλλοι καλλιτέχνες δεν θα μπορούσαν να παρουσιάσουν τη δουλειά τους. Αλλού ήταν αδύνατο να φιλοξενηθούν. Αλλά υπάρχουν και παραγωγές που μπορούν να παρουσιαστούν ακόμα και στον δρόμο. Αν ο στόχος είναι να φέρεις το χορό στον κόσμο, λύσεις υπάρχουν. Απλώς καλό είναι να αντιλαμβανόμαστε τις διαφορές. Δεν σημαίνει ότι μια ακριβή παραγωγή είναι de facto καλύτερη από κάποια που κοστίζει τα μισά χρήματα. Σίγουρα οι τεχνικά απαιτητικές παραγωγές έχουν αντικειμενικές δυσκολίες.
Σύγχρονος, κλασικός χορός, ακροβατικά, breaking και krump. Ισότιμα είδη για διαφορετικά κοινά;
Όλα είναι χορός. Η ισοτιμία δεν αφορά τα είδη, αλλά το μέγεθος των καλλιτεχνών που τα εκπροσωπούν. Εξάλλου, ο σύγχρονος χορός στις μέρες μας είναι μια μείξη από δυναμικές και τεχνικές και κινήσεις από πολλά είδη. Το Φεστιβάλ καλύπτει πολλά είδη για να γνωρίσει το κοινό την κίνηση και τις διαφορετικές ποιότητές της, με βασικό κριτήριο να φέρνει πολύ ποιοτικές δουλειές.
Σεμινάρια χορού για επαγγελματίες, ντόπιους και επισκέπτες της πόλης. Δωρεάν, επί πληρωμή ναι ή όχι και ποια η στόχευση; Μια πρώτη επαφή με το σώμα και την κίνηση;
Επί πληρωμή είναι τα επαγγελματικά σεμινάρια, ωστόσο κι εκεί δίνουμε υποτροφίες. Για τις διάφορες ομάδες κοινού είναι δωρεάν και το ζητούμενο είναι η επαφή με την κίνηση, κάτι που θεωρώ πως θα έπρεπε να είχαμε καθημερινά στη ζωή μας. Κάτι που τα παιδιά θα έπρεπε να είχαν στα σχολεία. Την κίνηση, τον ρυθμό, τον συντονισμό του σώματός τους. Καλύπτουμε ηλικίες από παιδιά 3 ετών μέχρι «παιδιά» άνω των 50 ετών, χωρίς όριο. Το μήνυμα είναι σαφές: «Η κίνηση είναι ζωή, ελάτε να τη χαρούμε και να την παρατείνουμε μέσα από το παιχνίδι για μικρούς και μεγάλους».
Παραμένετε ενεργή χορεύτρια-χορογράφος. Αυτό «υπονομεύει» ή είναι «εφαλτήριο» για τον ρόλο της καλλιτεχνικής διευθύντριας του Φεστιβάλ;
Μόνο βοηθητικά μπορώ να το δω. Συνομιλώ με τους καλλιτέχνες γνωρίζοντας πού δουλεύουν και πώς και κάτω από ποιες συνθήκες παράγονται τα έργα τους. Επίσης, δεν συλλαμβάνω διανοητικά το έργο τους. Αναγνωρίζω τη δουλειά που έχει γίνει στην κίνηση όπως ένας επιπλοποιός θα καταλάβαινε τη δουλειά ενός συναδέλφου του σε ένα τραπέζι ή ένας σεφ σε ένα πιάτο.
Το Φεστιβάλ ανοίγει τις πύλες του με το «The missing door», ένα έργο σταθμό: το «Triptych: Τhe missing door, the lost room and the hidden floor» των Peeping Tom. Κάποιοι το χαρακτήρισαν φόρο τιμής στον David Lynch. Ποια είναι η θεματική του, τα περιεχόμενά του;
Πρόκειται για μια δίωρη πολυβραβευμένη δημιουργία των Gabriela Carrizo και Franck Chartier σε νέα σύνθεση (του 2020) βασισμένη στο έργο «Adrift», το οποίο δημιουργήθηκε για το Nederlands Dans Theater (NDT1). Από τον διεθνή Τύπο το έργο έχει χαρακτηριστεί ως κατάκτηση του αδύνατου, φόρος τιμής στον David Lynch, ένας συνδυασμός χορού, θεάτρου, κινηματογράφου, μαγείας, εφέ, slapstick κωμωδίας και ακροβατικών με σασπένς χωρίς τέλος και μνημειώδη εναλλαγή σκηνικών. Στην τριλογία του «Triptych» ο χρόνος, η μνήμη και η προαίσθηση συνδέονται με τις ψευδαισθήσεις, τις ουτοπίες και τις χαμένες αγάπες των χαρακτήρων, οι οποίοι παρασύρονται από ανεξέλεγκτες δυνάμεις σε κάθε στάδιο της αναζήτησής τους.
Κουρδικές και αλβανικές ρίζες στο έργο «Neighbours», διεθνής συμπαραγωγή με το Salders Wels, με έναν από τους μεγαλύτερους καλλιτεχνικούς οργανισμούς στον κόσμο. Στο μεταίχμιο του σύγχρονου και κλασικού χορού;
Στο μεταίχμιο της χημείας δύο πολύ αξιόλογων ερμηνευτών, του Brigel Gjoka και του Rauf «RubberLegz» Yasit, δύο καλλιτεχνών με διαφορετική κουλτούρα και καλλιτεχνική παιδεία και ενός πολύ ξεχωριστού μουσικού, επίσης επί σκηνής, του Rusan Filiztek.
Ο Brigel Gjoka και ο Rauf «RubberLegz» Yasit δημιουργούν ένα έργο για την οικειότητα εμπνεόμενοι από τα κοινά μοτίβα των λαϊκών χορών της κουρδικής και αλβανικής κουλτούρας. Μετασχηματίζουν τις ιστορίες της παράδοσης μέσα από τις ξεχωριστές εμπειρίες του καθενός - του μπαλέτου και του σύγχρονου χορού για τον Brigel, του breaking, του αυτοσχεδιασμού, του σχεδίου και του animation για τον Rauf. Ο χορός, μας υπενθυμίζουν, είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης. Όπου υπάρχει χορός υπάρχει και χαρά. Και αυτή είναι μεταδοτική.
Στο «Sonoma» βλέπουμε μια ομάδα 10 γυναικών σαν σε τελετουργία. Βγάζουν κραυγές, απαγγέλουν Ευαγγέλια, μέχρι να μεταμορφωθούν σε μαχήτριες για να αντιμετωπίσουν τη ζωή. Επιρροές από το MeToo;
Δεν ξέρω. Ας το αφήσουμε ανοιχτό. Ας κάνει ο καθένας τις συνδέσεις του. Εξάλλου, τα έργα είναι ανοιχτά σε ερμηνείες. Μας αρέσει βέβαια να βρίσκουμε συνδέσεις με κάτι που ζούμε τη συγκεκριμένη περίοδο. Αυτή θα ήταν μια καλή ερώτηση για τον ίδιο τον χορογράφο.
Στο «Sonoma» μια ομάδα δέκα γυναικών μας μιλά στη γλώσσα τής τελετουργίας και δημιουργεί από μια κραυγή μια ατέλειωτη καταιγίδα. Οι δέκα ερμηνεύτριες, κατά τη διάρκεια του τελετουργικού, απαγγέλουν μια μακρά λιτανεία μακαρισμών, ξεκινώντας από εκείνους των Ευαγγελίων και φτάνοντας συνειρμικά στην άγνωστη περιοχή της αποκάλυψης των δικών τους δυνάμεων, οι οποίες τις μεταμορφώνουν σε πολεμίστριες έτοιμες να αντιμετωπίσουν τη ζωή, να δώσουν μάχη.
Παραστάσεις αφιερωμένες στους ορειβάτες που κατακτούν τις ψηλότερες βουνοκορφές, που κατακτούν σημειολογικά το μάταιο. Μπορεί η απεραντοσύνη του βουνού να μεταφερθεί στη θεατρική σκηνή και τα συναισθήματα του ορειβάτη να εκφραστούν μέσα από την κίνηση των σωμάτων;
Τίποτα δεν συγκρίνεται με την απεραντοσύνη της φύσης. Αλλά και ο κόσμος μιας παράστασης γεννιέται και πεθαίνει μπροστά στα μάτια μας. Επίσης, η φαντασία των ανθρώπων δεν έχει όρια. Κάθε παράσταση δημιουργεί έναν τρόπο επικοινωνίας και μέσα στο μυαλό τού καθενός δημιουργείται ένα σύμπαν σε σχέση μ’ αυτό που βλέπει. Έτσι λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Συμπληρώνει, υπερβαίνει, καλύπτει κενά εκεί που φαινομενικά υπάρχουν και ζει μια εμπειρία παρακολουθώντας. Γι’ αυτό και η αφήγηση ιστοριών είναι το πιο ακριβό σινεμά. Μπορώ να αρχίσω να σας αφηγούμαι μια ιστορία. Με τα λόγια και μόνο εσείς θα δείτε μπροστά σας να συμβαίνουν αυτά που αφηγούμαι.
«Art Withinone»: μια εκδήλωση που ξεκίνησε πέρυσι και συνεχίζεται φέτος, ανοιχτή στο κοινό, στην κεντρική πλατεία, συνοδεία μουσικής. Απευθύνεστε σε δύσπιστους, φοβισμένους, «αδιάφορους» πολίτες της Καλαμάτας; Οι πλατείες κάποτε ήταν για ανταμώματα, βόλτες και χορούς και όχι για καφέδες…
Αυτό προσπαθούμε κάθε χρόνο τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Έχουμε πάρα πολύ κόσμο συγκεντρωμένο στην πλατεία που ανυπομονεί να δει τις παραστάσεις του Φεστιβάλ. Από μικρά παιδιά μέχρι ηλικιωμένους. Το Φεστιβάλ είναι για όλους τους κατοίκους και επισκέπτες της πόλης. Είναι σημαντικό οι Καλαματιανοί να αισθάνονται ότι είναι το δικό τους Φεστιβάλ.
Δεκαήμερο Φεστιβάλ. Μεμονωμένες δράσεις ή μια ενιαία θεματική με πολλά επεισόδια;
Καμία θεματική δεν εξαντλείται, όπως καμία συζήτηση δεν ξεκινάει με προαποφασισμένο τέλος. Εμείς ανοίγουμε τη συζήτηση. Ένα δεκαήμερο γεμάτο χορό με διαφορετικές παραστάσεις γύρω από μια θεματική. Ένα δεκαήμερο σχολείο για τους χορευτές και μια μοναδική εμπειρία για τους θεατές. Δέκα μέρες που δεν θα ευχαριστηθούν μόνο αλλά και θα προβληματιστούν και θα εμπνευστούν.
O χορός ανθεί εκεί που υπάρχουν πόροι. Η αρωγή είναι κρατική ή ιδιωτική;
Κάθε χρόνο έχουμε καινούργιες συνεργασίες και νέους χορηγούς. Το 75%-80% των πόρων μας είναι κρατικές επιχορηγήσεις. Ο χορός όντως ανθεί εκεί που υπάρχουν πόροι. Ένα παράδειγμα είναι το Βέλγιο, όπου για πολλά χρόνια το κράτος επένδυσε τόσο πολύ στον χορό και γι’ αυτόν τον λόγο έχει γίνει κέντρο του σύγχρονου χορού.
Η κρατική στήριξη είναι σημαντική, αλλά δεν είναι αρκετή. Οι επιχορηγήσεις που δίνονται στον χορό είναι λίγες όσον αφορά το ποσό της επιχορήγησης κι αυτό που συμβαίνει είναι να προσπαθούν οι δημιουργοί να στήσουν έργα στο πλαίσιο του ποσού αυτού. Δεν υπάρχουν χρόνος και πόροι για να πειραματιστούν.
Πόσο αντέχει κάποιος άμισθος χορευτής να ακολουθεί το πάθος του; «Νηστικό αρκούδι δεν χορεύει» λέει ο λαός.
Είμαι σ’ αυτόν τον χώρο ως επαγγελματίας χορεύτρια εδώ και 27 χρόνια. Ήμουν σε πρότζεκτ που είχαν πολύ μικρή αμοιβή. Ήμουν σε πρότζεκτ που δεν πληρώθηκα καθόλου, αλλά ήθελα πολύ να είμαι μέρος τους. Η αλήθεια είναι ότι ο χρόνος είναι αυτός που καθορίζει το πόσο μπορείς να εργάζεσαι με τόσο μικρές αμοιβές. Και σίγουρα δεν είναι για πολύ καιρό. Τα έξοδα είναι πάρα πολλά και όσο και να αγαπάς αυτό που κάνεις, κάποια στιγμή σταματάς να το πιστεύεις.
Ποια είναι η σχέση σας με τον χρόνο; Σας φοβίζει το αποτύπωμά του στο σώμα σας;
Η σχέση μου με τον χρόνο είναι πολύ καλή. Είμαστε φίλοι. Και δεν με φοβίζει. Το κακό αποτύπωμα προκύπτει από κακή χρήση του σώματος. Διαφορετικά υπάρχει και καλό αποτύπωμα.
