Τη γνωρίσαμε πριν μερικά χρόνια μέσα από το πολυσυζητημένο ντοκιμαντέρ της «Dogs of Democracy» (Tα σκυλιά της δημοκρατίας), όπου κινηματογράφησε τον Λουκάνικο, την Πέτρα και άλλα αδέσποτα της Αθήνας. Ελληνικής καταγωγής, ζει στην Αυστραλία, διδάσκει Κοινωνιολογία και Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας, πεδία στα οποία επικεντρώνονται και τα βιβλία της. Στη νέα ταινία της επιχειρεί μια κατάδυση στις ρίζες της και στα νήματα εκείνα που συνδέουν το ρεμπέτικο με ανθρώπους, τόπους, ταυτότητες.
«Το ρεμπέτικο είναι η μουσική που με φέρνει πίσω στις ρίζες μου, με συνδέει με το παρελθόν μου, την ιστορία μου, τις γενιές της προσφυγιάς και της προσδοκίας» λέει η Μαίρη Ζουρναζή, που επιστρέφει στην Αθήνα για την αυριανή προβολή της νέας ταινίας της «My Rembetika Blues» στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος (7 μ.μ.). Την ταινία της θα προλογίσει ο Ρένος Χαραλαμπίδης και η ίδια θα συνομιλήσει με το κοινό έχοντας πλάι της και τον Κωνσταντίνο Βήτα, που έγραψε τη μουσική.
Μνήμη και ταυτότητα
«Η ταινία δεν είναι απλώς μια ‘ιστορία του ρεμπέτικου’» μας προϊδεάζει. «Έχει να κάνει με τη μνήμη και την ταυτότητα. Προσπάθησα να συλλάβω την αίσθηση, στιγμές διαταραχής και αλλαγής, αγάπης και απώλειας, όπως και τι σημαίνει να συνδέεται κανείς με ανθρώπους και δύσκολες, τραυματικές εποχές» λέει. Η Μαίρη Ζουρναζή ιχνηλατεί τη διαδρομή αυτής της μουσικής ακολουθώντας τη διαδρομή της γιαγιάς της, μίας από τους 1.200.000 πρόσφυγες που βίωσαν τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922. Από τη Σμύρνη στην Τουρκία και από κει στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας, η γιαγιά συνδέθηκε με τους ήχους του ρεμπέτικου που εκφράζουν τον πόνο της προσφυγιάς και διηγούνται ιστορίες αγάπης και απώλειας.
«Η πρώτη επαφή με το ρεμπέτικο τραγούδι μου προκάλεσε μια έντονη σωματική μνήμη και ήταν ακριβώς αυτή η αίσθηση που αποτέλεσε την απαρχή μιας περιπέτειας εξερεύνησης της μουσικής αυτής αλλά και μια πορεία πίσω στις ρίζες μου» μας λέει η σκηνοθέτιδα. Άλλωστε, η μουσική για την ίδια «είναι ένα μέσο στο οποίο οι άνθρωποι μοιράζονται εμπειρίες και ενώνονται ανεξάρτητα από τις διαφορές τους».
Καθώς αφηγείται διαφορετικές ιστορίες μετανάστευσης και μουσικής, στην ταινία αναδεικνύει αυτά τα στοιχεία που καταργούν τα σύνορα ανάμεσα στους ανθρώπους. «Μ’ ενδιαφέρει να βρίσκω τρόπους αφήγησης ιστοριών που μπορούν να δείξουν όλα εκείνα τα στοιχεία που οι άνθρωποι έχουν κοινά και πώς μπορούν αυτά τα στοιχεία να τους ενώνουν σε εποχές πολέμου, φτώχειας και αγώνα. Η μουσική μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να διατηρήσουν το πνεύμα ζωντανό και να εκφράσουν εκείνο που δύσκολα βγαίνει στην επιφάνεια ώστε να γίνει κατανοητό στην καθημερινότητα και στις κοινωνίες μας».
Πολλές οι επιδράσεις
Η ταινία «καταγράφει διαφορετικές σχέσεις με το ρεμπέτικο, συμπεριλαμβανομένων και των διαφορετικών πολιτιστικών και επιδράσεων στη μουσική. Εξερευνώ το πώς ‘η μουσική δεν γνωρίζει σύνορα’ και τις πολλές επιδράσεις στο ρεμπέτικο μεταξύ αυτών του Βυζαντίου, της Μικράς Ασίας και της μουσικής της Μέσης Ανατολής» λέει η Μαίρη Ζουρναζή.
Μέσα από το οδοιπορικό της γνώρισε ανθρώπους με το δικό τους στίγμα στο ρεμπέτικο. «Είμαι εξαιρετικά ευγνώμων που γνώρισα θαυμάσιους μουσικούς και καλλιτέχνες, όπως ο σπουδαίος Στέλιος Βαμβακάρης. Του έκανα την τελευταία συνέντευξη. Γνώρισα επίσης πολλούς ακόμα εξαιρετικούς μουσικούς, όπως ο Τζιμ Σκλαβούνος των Bad Seeds, τους Νέγρους του Μωριά - η αγάπη του αυτή για το ρεμπέτικο έχει παίξει κύριο ρόλο στη δική του μουσική. Συνομίλησα επίσης με τον σπουδαίο Κώστα Φέρρη για τη δική του δουλειά στο ‘Ρεμπέτικο’ καθώς και με τη θαυμάσια Γκέιλ Χολστ, η οποία έγραψε το πρώτο βιβλίο στην αγγλική γλώσσα για τη ρεμπέτικη μουσική».
Δεν κρύβει επίσης τη συμβολή της μουσικής του Κωνσταντίνου Βήτα στην ταινία. «Είμαι πολύ ευγνώμων απέναντι στην έμπνευσή του» λέει. «Αποτυπώνει τον ιδιαίτερο δικό του ήχο, το πάθος και την εμπειρία του στο ρεμπέτικο. Η μουσική του με βοήθησε πολύ να δημιουργήσω την ατμόσφαιρα της ταινίας».
