Φαντάζομαι συχνά τον Φρόυντ στο ιατρείο του της Βιέννης να ξεφυλλίζει μια παλιά πραγματεία του: «Ο άνθρωπος που φοβόταν τα ποντίκια». Ή «ο άνθρωπος που δεν μπορεί να ξεπεράσει την εικόνα του πατέρα του». Πρόκειται, προφανώς, για μια μεταμφίεση του Άμλετ, ίσως του ίδιου του Φρόυντ, του οποίου γνωρίζουμε τα προβλήματα με τον πατέρα. Αλλά ο Φρόιντ ποτέ δεν ταυτίζει με τον Άμλετ τον άνθρωπο της πραγματείας του. Δεν τον ονοματίζει καν. Γιατί άραγε;
Ο Φρόυντ εκείνη την ημέρα είναι τρομερά απασχολημένος. Ετοιμάζει τις αποσκευές του για να φύγει από τη Βιέννη με προορισμό το Λονδίνο. Είναι άρρωστος βαριά και το ξέρει. Ξέρει επίσης ότι το «θέατρο μέσα στο θέατρο» στην παράσταση που έστησε ο Άμλετ «για να τσακώσει τη συνείδηση του βασιλιά» παιζόταν σε μια φανταστική Βιέννη! Το έργο λεγόταν «Ποντικοπαγίδα», και τους έπιασε όλους, αθώους και ενόχους, μαζί με τη συνείδηση του βασιλιά. Δεν υπάρχουν πια αθώοι, κι αυτό το ξέρει καλά ο Φρόυντ, από πολύν καιρό. Σήμερα απλώς το επιβεβαιώνει, σε μια αμαθή και απαθή αληθινή Βιέννη. Έξω από τα παράθυρα του Φρόυντ, ώρες τώρα, παρελαύνουν τα ένστολα, όρθια, φαιοχίτωνα ποντίκια του ναζισμού. Μία παρέλαση που δεν λέει να τελειώσει.
Επέλεξα να προτάξω τα πιο πάνω στο σημείωμά μου για την παράσταση της «Πανούκλας» σε σκηνοθεσία της Σοφίας Καραγιάννη στο «Θέατρο 104» επειδή ο Καμύ είναι, πέραν πάσης αμφιβολίας, ο καλύτερος αναλυτής που αξιώθηκε ποτέ να έχει ο ταλαίπωρος, πολύπαθος Άμλετ μέσα στους αιώνες. Βλέπει σε αυτόν ό,τι δεν βλέπουν οι άλλοι. Ότι ο δύσθυμος πρίγκιπας, για τον οποίο «το μόνο φιλοσοφικό πρόβλημα είναι η αυτοκτονία», στο τέλος του έργου με τα στερνά του λόγια στον Οράτιο πριν πεθάνει καταφάσκει τη ζωή ως δημιουργία. Όπως ο Καμύ σε όλα τα έργα του. Στον «Ξένο», στην «Πτώση», στην «Εξορία και το Βασίλειο», στον «Μύθο του Σισύφου», στον «Επαναστατημένο άνθρωπο» και, ασφαλώς, στην «Πανούκλα», το μεγάλο αλληγορικό αφήγημά του για την επιδημία του φασισμού και του ναζισμού.
Στο Οράν, την πόλη της Αλγερίας, τα άρρωστα ποντίκια έχουν ξεχυθεί από τους υπονόμους και μολύνουν αθώους και ενόχους. Μόνος ο γιατρός Ριέ παλεύει νυχθημερόν ενάντια στην αδιαφορία και τη διαφθορά των αρχών να σώσει όσο πιο πολλούς ανθρώπους μπορεί. Ο Καμύ έστειλε νωρίς το μήνυμά του, αλλά δεν τον άκουσαν. Έφυγε πρόωρα και άδικα. Επικράτησαν άλλες φωνές. Προτιμήθηκαν, άλλοι κήρυκες του υπαρξιακού απελπισμού. Η δική του φωνή σήμερα ηχεί προφητικά από τον τάφο. Δικαιώνεται ο υπαρξισμός του με ανθρώπινο πρόσωπο.
Δεν χρειάζεται να πω πολλά για την παράσταση της Σοφίας Καραγιάννη. Στήνει ένα τοπίο φυσικό και ανθρώπινο, ντοστογιεφσκικό και καφκικό, στο ύφος ενός μεσαιωνικού δρώμενου που «αμάρτησε» μεταπηδώντας σε λάθος αιώνα. Σε ύφος μεικτό, ρεαλιστικό και ονειρικό συνάμα, μια αλληγορία με σάρκα και οστά, κυριολεκτική. Σε ενιαίο ρυθμό, με τόνους χαμηλούς, καθόλου κραυγαλέους, στα μέτρα του ανθρώπου. Με τρεις θαυμάσιους ηθοποιούς, τον Ιωσήφ Ιωσηφίδη (Ριέ), τον Κωνσταντίνο Πασσά σε πολλαπλούς αλληλοτεμνόμενους ρόλους και τον Δημήτρη Μαριό ως… πανούκλα. Μαζί τους, η ευαίσθητη μουσικός Ευσταθία Λαγοκάπα. Μετάφραση άρτια και δραματουργική επεξεργασία της σκηνοθέτιδας και του Μιχάλη Βραζιτάλη, επιμελημένη κίνηση της Μαργαρίτας Τρίκκα, σκηνικά-κοστούμια ιδιοφυή της Κωνσταντίνας Κρίγκου, μουσική ευρηματική του Στάθη Δρογώση και φωτισμοί υποβλητικοί του Νίκου Βλασσόπουλου.
