Το θέαμα ήταν ανέκαθεν αγαπητό και σε πολλές ιστορικές περιόδους δυσεύρετο. Ακόμα και τα μπουλούκια με τους μίμους μπουλουκτσήδες όλων των εποχών προϋπέθεταν αντίτιμο για την παρακολούθηση. Ενίοτε αυτό το αντίτιμο καταβαλλόταν σε είδος.
Ας πάμε στον Μεσαίωνα. Πλούσια εδώ είναι η παραγωγή θρησκευτικών θεαμάτων που ενεθάρρυνε η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Όμως εμείς εδώ θα μιλήσουμε για τα κοσμικά θεάματα της εποχής.
Οι πλούσιοι κυβερνώντες αυτής της περιόδου επιδίωκαν να έχουν στον απόλυτο έλεγχό τους τον χώρο των θεαμάτων για τρεις λόγους. Ο πρώτος ήταν η θεατρική κατασκευή μιας εικόνας του ευγενούς φεουδάρχη που ήθελε ο ίδιος να περάσει στους υπηκόους του. Ο δεύτερος ήταν για να ελέγχει το κοινό αίσθημα, την κοινή γνώμη της εποχής. Και ο τρίτος γιατί με ολίγον άρτον και περισσότερα θεάματα, μπορούσε να χειραγωγεί θαυμάσια τους υπηκόους του.
Στη μεσαιωνική Αγγλία οι έφιπποι αγώνες μεταξύ των ευγενών εξιδανίκευαν την ανδρεία και τις άλλες αρετές τους. Οι συμμετέχοντες ακολουθούσαν ένα συγκεκριμένο τυπικό. Κατ’ αρχάς στην ενδυμασία, που ήταν λαμπρή και εντυπωσιακή. Τα πρόσωπα που ενσάρκωναν ήταν σημαντικά και υπαρκτά ή ακόμα και φανταστικά και αλληγορικά. Ακόμα, υποδύονταν και ήρωες παρμένους από ιπποτικά μυθιστορήματα. Μουσικοί και χορευτές προετοίμαζαν την είσοδό τους, πάνω σε μια σκηνή-κάρο, όπου υπήρχε και η ανάλογη με το θέμα σκηνογραφία. Αυτό το «κονταροχτύπημα» δεν είναι άγνωστο και στον ελλαδικό χώρο. Στον «Ερωτόκριτο» του Βιτσέντζου Κορνάρου υπάρχει η σκηνή του κονταροχτυπήματος ή «η γκιόστρα», όπου τα βασιλόπουλα από τους τότε γνωστούς τόπους διεκδικούν την Αρετούσα. Αυτή ακριβώς η σκηνή έχει περάσει και στη σκηνική παρουσίαση αυτούσια, στις Ζακυνθινές Ομιλίες, παμπάλαιο και γηγενές ζακυνθινό θεατρικό είδος που αναβιώνει στο νησί αυτό του Ιονίου εδώ και περίπου τετρακόσια χρόνια.
Άλλο ένα αγαπημένο θέαμα ευγενών και λαϊκών κατά τον Μεσαίωνα ήταν οι με έντονα θεατρικά στοιχεία είσοδοι των βασιλιάδων στην πόλη. Ο ερχομός σε μια πόλη του βασιλιά αποτελούσε μέγιστο κοινωνικό και πολιτικό γεγονός. Το θέαμα της εισόδου του, λοιπόν, ήταν μεγαλοπρεπές και με πολλά σκηνογραφικά στοιχεία που είχαν σχέση με το τιμώμενο πρόσωπο. Σε όλη τη διαδρομή της πομπής μέσα από την πόλη υπήρχαν ξύλινες πολύχρωμες αψίδες θριάμβου, τα κτήρια ήταν φαντασμαγορικά διακοσμημένα, ενώ υπήρχαν εξέδρες με φιγούρες που παρέπεμπαν στα κατορθώματα του βασιλιά ή σε ιστορικές στιγμές της πόλης.
Όμως θεάματα οργάνωναν οι βασιλείς και στις έδρες τους, στα πρότυπα των ρωμαϊκών θριάμβων. Σ’ αυτά κυριαρχούσαν επιβλητικές παρελάσεις αρμάτων όπου πρόσωπα της Ιστορίας ή της μυθολογίας παρήλαυναν πάνω τους και οι επιβαίνοντες στα άρματα έστεκαν ακίνητοι ή κινούνταν αφηγούμενοι μιμητικά κάποια ιστορία. Δεν ήταν λίγες οι φορές που αναπαριστάνονταν οι ίδιοι οι βασιλείς που οργάνωναν τον θρίαμβο. Στα πόδια τους, μάλιστα, κόμιζαν οι συμμετέχοντες στο θέαμα ομοιώματα των εχθρών τους, ενισχύοντας έτσι τη μεγαλοσύνη και την ανδρεία των βασιλιάδων. Ο οίνος έρεε άφθονος στις πλατείες και το πλήθος των υπηκόων ζούσε το δικό του όνειρο, τη δική του γιορτή για κάποιες ημέρες, μια και σύντομα θα επέστρεφε στη δύσκολη και μίζερη ζωή του δουλοπάροικου, του μικροκαλλιεργητή, του τεχνίτη ή του ζητιάνου.
Αυτές ήταν λοιπόν οι πολυτέλειες για έναν θεατή των μεσαιωνικών χρόνων. Θεάματα που δεν ήταν πολύ συχνά, εκτός κι αν ο ηγεμόνας είχε συλλέξει αρκετά χρήματα από τη φορολογία των υπηκόων. Ήταν όμως, πέρα από το καλλιτεχνικό μέρος, και ένας τρόπος για να κατασιγάζουν οι αντιδράσεις που προκαλούσε η δύσκολη ζωή του μεσαιωνικού ανθρώπου.
Όπως και να ’χει, όλα αυτά τα θεάματα ήταν ένα μέρος της εξέλιξης του θεάτρου, ώστε με την έξοδο από τα μεσαιωνικά χρόνια το θέαμα να περάσει σε άλλες μορφές και να καλλιεργήσει ένα πιο συγκροτημένο λόγιο αλλά και λαϊκό θέατρο.
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι βουλευτής Ανατολικής Αττικής και αναπληρωτής τομεάρχης Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
