Η φράση «είμαστε για τα πανηγύρια» δεν ήταν πάντα προσβλητική. Έχει τη δική της 2.500 χρόνων ιστορία και αναφέρεται στην πάμπλουτη Κόρινθο της εποχής, που δύο φορές τον χρόνο διοργάνωνε μεγάλα εμπορικά πανηγύρια, που κρατούσαν ενάμιση μήνα το καθένα. Εκεί έρχονταν πωλητές και αγοραστές απ’ όλα τα σημεία της Ελλάδας.
Όταν λοιπόν ρωτούσαν κάποιον για πού ετοιμάζει την πραμάτεια του, απαντούσε «είμαστε για τα πανηγύρια». Μαζί όμως με τις εμπορικές συναλλαγές υπήρχε και άφθονο γλέντι, με τον απαραίτητο οίνο και εδέσματα. Και η παράδοση συνεχίζεται.
Τέλη Αυγούστου με αρχές Σεπτεμβρίου είναι ο καιρός που οργανώνεται πλήθος εμποροπανηγύρεων σε επαρχιακές πόλεις αλλά και κεφαλοχώρια. Ο χειμώνας έρχεται και οι νοικοκυραίοι θα πρέπει να εφοδιαστούν με τα χρειώδη. Σαπούνια, τρόφιμα, είδη νοικοκυριού, εργαλεία και βέβαια να αγοράσουν ή να πουλήσουν ζώα.
Η ζωοπανήγυρη ήταν ένα ξεχωριστό και σπουδαίο συστατικό μέρος της εμποροπανήγυρης. Σε αυτού του είδους τις «εποχικές αγορές», διαχρονικά, παρατηρούμε πως εμπόριο ασκούσαν όχι μόνον οι κατ' επάγγελμα έμποροι, αλλά και ένα ευρύτερο πλήθος ανθρώπων. Μικροκαλλιεργητές που πωλούσαν τα γεννήματά τους ώστε να μπορούν να αγοράσουν προϊόντα που δεν υπήρχαν στη δική τους περιοχή, μικροβιοτέχνες και μικροεπαγγελματίες που αναλάμβαναν οι ίδιοι την πώληση του κόπου τους κ.λπ.
Πάντα είχαν αυτές οι διοργανώσεις και το στοιχείο της κοινωνικής συνάθροισης, όπου φίλοι και συγγενείς ξανασμίγουν, σχέσεις καλλιεργούνται, προξενιά γίνονται και έρωτες γεννιούνται. Βεβαίως πολλές από αυτές έχουν και θρησκευτικό χαρακτήρα, συνδεόμενες με την πανήγυρη κάποιας εκκλησίας ή ενός τοπικού αγίου.
Κυρίαρχο είναι και το στοιχείο του πολιτιστικού γεγονότος, όπου διαφορετικές κουλτούρες συνυπάρχουν και αλληλογνωρίζονται. Κουλτούρες που έχουν να κάνουν με συνήθειες, τρόπο ενδύσεως, υλικά και φαγητά των επιμέρους τόπων και τόσα άλλα. Παρόντες και οι κατ' επάγγελμα καλλιτέχνες, που έχουν την ευκαιρία να ασκήσουν την τέχνη τους. Μουζικάντηδες και κομπανίες τοπικής μουσικής, καλλιτέχνες πιο γνωστοί στο πανελλήνιο ως οι «φίρμες του πανηγυριού», ο «Γύρος του θανάτου» με τις μοτοσικλέτες να βρυχώνται στροβιλιζόμενες στο βαρέλι των καλλιτεχνών - αθλητών, παλιότερα οι γητευτές φιδιών, οι φακίρηδες, το «κορίτσι λάστιχο» και η «ασώματος κεφαλή», ο καραγκιοζοπαίχτης με τον ένδοξο μπερντέ του και τόσοι άλλοι.
Κατά την αρχαιότητα ο Στράβων μας πληροφορεί για τη μεγάλη εμπορική πανήγυρη της Δήλου σημειώνοντας και τον εμπορικό, εκτός του θρησκευτικού της χαρακτήρα. «Η τε πανήγυρις εμπορικόν τι πράγμα εστί».
Στους βυζαντινούς χρόνους αυτές οι διοργανώσεις πέρασαν αποκλειστικά στη δικαιοδοσία της Εκκλησίας, με σαφή νομοθέτηση για τούτο, στο πλαίσιο του Βυζαντινού Δικαίου. Υπήρχαν τα μικρά τοπικά πανηγύρια, υπήρχαν όμως και τα μεγάλα και διάσημα. Να σημειώσουμε το πανηγύρι του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη, του Αγίου Ευγενίου στην Τραπεζούντα, του Ευαγγελιστή Ιωάννη στην Έφεσο.
Ο σημερινός τύπος των πανηγύρεων έχει περισσότερη σχέση με τη μορφή που πήραν κατά την οθωμανική περίοδο, κατά την οποία αναπτύχθηκαν οι πόλεις και σε αυτές κυρίως οργανώθηκαν οι μεγάλες πανηγύρεις.
Το πανηγύρι της Τρίπολης αναφέρεται σε γαλλικά αρχεία ως το πιο σημαντικό της Πελοποννήσου. Η Λάρισα πρωταγωνιστεί στον Θεσσαλικό κάμπο έχοντας και ονομαστό Μπεζεστένι (πετρόκτιστη σκεπαστή αγορά πολύτιμων εμπορευμάτων), ενώ η Ελασσόνα, τα Φάρσαλα αλλά και το Μοσχολούρι Καρδίτσας συμπληρώνουν τον χάρτη των σημαντικών θεσσαλικών διοργανώσεων.
Στα νεότερα χρόνια οι εμποροπανηγύρεις εξελίχθηκαν συμβαδίζοντας με την εποχή. Στα εμπορεύματα, πλάι στα γεωργικά εργαλεία, το άροτρο και το δρεπάνι, προστέθηκε το γραμμόφωνο και στη συνέχεια το ραδιόφωνο, το τζουκ μποξ, το μαγνητόφωνο, το cd player και το κινητό τηλέφωνο. Το πλαστικό αποθεώθηκε και τα κινέζικα προϊόντα κατέκτησαν τις εμποροπανηγύρεις.
Από τη Δήλο και τις εμποροθρησκευτικές πανηγύρεις των βυζαντινών χρόνων και της τουρκοκρατίας φτάνουμε στα σημερινά πανηγύρια και από εκεί στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, όπου χτυπάει η εμπορική, επιχειρηματική, αλλά και η πολιτική καρδιά του τόπου. Την τιμούν πρωθυπουργοί ανακοινώνοντας τα σχέδιά τους, πολιτικοί ηγέτες, καλλιτέχνες και διασημότητες.
Αλλά και σε όλη την Ελλάδα. Στα Ιωάννινα, στη Λαμία, στο Κιλκίς, στην Αμφίκλεια, στην Τρίπολη, στο Γύθειο, στη Θήβα και αλλού το πανηγύρι θα είναι πάντα ένα από τα κορυφαία γεγονότα κάθε τόπου.
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι βουλευτής Ανατολικής Αττικής και αναπληρωτής τομεάρχης Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ.
