Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.2°C26.3°C
2 BF 36%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.3°C26.0°C
3 BF 36%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.4°C24.8°C
2 BF 52%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.6°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
22.9°C24.0°C
2 BF 38%
Ένα κλειδί για το έργο
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ένα κλειδί για το έργο

ΦΟΙΝΙΣΕΣ

Στις «Φοίνισσες» ο Ευριπίδης κατορθώνει να συμπυκνώσει ολόκληρο τον Μύθο των Λαβδακιδών σε μία και μόνο εκτεταμένη τραγωδία. «Απαντάει» από τη σκοπιά της εποχής του στους «Επτά Επί Θήβας» του Αισχύλου, στην αυθεντική εκδοχή τους, με το γνήσιο συμφιλιωτικό τέλος, όχι το διχαστικό που πρόσθεσε ένας άγνωστος μεταγενέστερος ποιητής. Το τέλος των «Φοινισσών», αναμφισβήτητα γνήσιο, «απαντάει» με ρήξη κοινωνική στο κοινωνικά συμφιλιωτικό τέλος των «Επτά». Μια απάντηση δοσμένη από τη σκοπιά της διχαστικής εποχής του, εννοείται.

Το «κλειδί» για την αποκατάσταση του αισχυλικού Δράματος, αλλά και για την κατανόηση του ευριπιδικού, μας δίνουν οι στίχοι των «Επτά» λίγο πριν από τη διάσπαση του χορού σε δύο ημιχόρια: «Δυοίν κρατήσας έληξε Δαίμων» (Πήρε και τους δύο η κατάρα και καταλάγιασε). Σε τι αντιστοιχεί στην πράξη αυτό; Σε μια καθαρτήρια τελετή που γνωρίζουμε από τον Παυσανία, προκειμένου ο Δαίμων του Εμφυλίου να λήξει και μέσα στην ψυχή, στη διάνοια, όσων είχαν εμπλακεί σε αυτόν. Οι δυο αδελφοί θα έπρεπε να εναποτεθούν σε κοινό τάφο με την ίδρυση επάνω του ενός μνημείου λατρευτικού και αφιερωμένου στον «Δαίμονα» Σωσίπολη, με τη μορφή δράκοντος, στον οποίο θα είχαν και οι δύο νεκροί μεταμορφωθεί. Αυτό αντιπροσωπεύει το αίτημα της Αντιγόνης (το «Συμφιλείν») που απορρίπτεται από τον Κρέοντα στην Τραγωδία του Σοφοκλή και στις «Φοίνισσες». Αλλά φαίνεται ότι αυτό δεν συνέβαινε στους «Επτά Επί Θήβας», που τελείωνε με την επανένωση των δύο κομματιών της Πόλεως, μέσα από την ήδη λησμονημένη πια γενικά στην εποχή του Ευριπίδη τελετουργική πρακτική. Ο Ευριπίδης τη θυμάται και την εισάγει σε ένα από τα δράματά του, του ίδιου κύκλου, που σώζονται, εν μέρει, στην «Υψιπύλη».

Κρίσιμο ζήτημα είναι ότι στους «Επτά» η Ερινύα είναι μια Δύναμη Κοσμική, ενώ στις «Φοίνισσες» έχει χάσει πλέον τα Κοσμικά φτερά της, έχει μεταπέσει σε πολιτική έριδα και σε αγώνα ρητορικό περί «δικαίου και αδίκου», εν απουσία των Θεών. Ο Ευριπίδης ξέρει πολύ καλύτερα από εμάς για ποια πράγματα μιλάει. Και τη «νόσο της πόλεως» γνωρίζει και το φάρμακο. Διόλου δεν «χαϊδεύει τα αυτιά» των σοφιστών, όπως διατείνονται επιπόλαια ορισμένοι μελετητές. Το αντίθετο ισχύει. Τους τα «τραβάει».

Ο σκηνοθέτης Γιάννης Μόσχος, στην παράσταση της Επιδαύρου, μάλλον θεώρησε ότι γνωρίζει περισσότερα από τον Ευριπίδη για τις σχέσεις των ανθρώπων μέσα σε καθεστώτα τυραννικά και για την αντίσταση στο «Σύστημα». Θέλησε, έτσι, να «διορθώσει» το έργο αφαιρώντας το ηρωικό, διονυσιακό αγωνιστικό στοιχείο του τέλους, που εκφράζεται από μια γυναίκα μάλιστα, την Αντιγόνη. Αυτά, υποθέτω, υπό την επήρεια ενός κινήματος (;) που αρνείται το ηρωικό στοιχείο στον κόσμο, εν ονόματι δήθεν της ισότητάς, της άνευ όρων αδελφοσύνης, της ειρήνης με τους δήμιους και λοιπών εναέριων ιδεολογικών κατασκευών. Η σκηνοθεσία «θόλωσε το τοπίο» και, χωρίς να έχει το θάρρος να το πει καθαρά, άφησε να αιωρείται η βάσιμη άποψη ότι το κορίτσι τελικά προτίμησε μια ήρεμη οικογενειακή ζωή δίπλα στον Αίμονα. Μπράβο, ωραίο παράδειγμα για τους νέους και για τις κοπελιές μάς δίνετε: υποταχθείτε! Και άλλα τέτοια να αναμένουμε προσεχώς;

Μια σκηνοθετική επιλογή παρμένη απ’ την αρχή, ερήμην της μαχητικής και στρατευμένης μετάφρασης του Νικηφόρου Παπανδρέου, που μεταμόρφωσε ακαριαία μία από τις ωραιότερες και πιο πολιτικές τραγωδίες σε βραζιλιάνικη σαπουνόπερα. Με «σαπουνέ» σκηνικά, κοστούμια, φωτισμούς - χαλβά, ξενέρωτη διδασκαλία, απονευρωμένους ρόλους κ.λπ. Μια πραγματική «γαλέρα» για τους δύστυχους ηθοποιούς, με μόνη εξαίρεση τη γενναία Λουκία Μιχαλοπούλου (Αντιγόνη), που αντιστάθηκε σαν γνήσια Βάκχη και απέδειξε ότι, πράγματι, όταν έχεις τα κότσια να «πάρεις επάνω σου» τον Διόνυσο, τότε ψηλώνει τα βουνά το μπόι του ανθρώπου.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL