Οξυδερκής, ετοιμόλογος, ευγενής και σεμνός, ο βετεράνος κινηματογραφιστής Νίκος Καβουκίδης, ο άνθρωπος που ενώνει ως ενδιάμεσος κρίκος το παλιό και το νέο ελληνικό σινεμά παραμένοντας ένας γοητευτικός αφηγητής ιστοριών, εκφράζει την οργή και τον θυμό του για όλα όσα νομοθετικά μεθοδεύονται στον χώρο του κινηματογράφου αλλοιώνοντας το τοπίο, διαμαρτύρεται για την αδιαφορία δημιουργίας ακαδημίας τεχνών και συγκινείται όταν μιλά για τους ταλαντούχους, νέους ομότεχνους που ταξιδεύουν την πατρίδα στα πέρατα του κόσμου μέσα από τις ταινίες τους.
Διατηρώντας την ίδια εφηβική ορμή των 15 χρόνων του, όταν πρωτοξεκινούσε ως βοηθός στη Φίνος Φιλμ, ομολογεί την αγάπη και το πάθος του για την τέχνη τού σινεμά και τη δύναμη της εικόνας που η άγνοια και η υποβάθμισή της αποβαίνουν μοιραίες για τις εξουσίες, όπως λέει. Μιλάει για το πολύτιμο αρχείο του και δεν κρύβει την πίκρα του για την ΕΡΤ, που κρατά στα αζήτητα, όπως αποκαλύπτει, πολιτικά και ιστορικά ντοκιμαντέρ του. Αφηγείται άγνωστες ιστορίες από κινηματογραφικά γυρίσματα με πρωταγωνιστή τον Μίκη Θεοδωράκη και συνεχίζει στα 82 του χρόνια να ονειρεύεται και να κάνει σχέδια. «Είμαι ευτυχής που είμαι Έλληνας κινηματογραφιστής» δηλώνει.
«Δεν επιτρέπεται να μην έχουμε ακαδημία τεχνών»
Θρυλικός μάστορας του εγχώριου κινηματογράφου, που συνδυάζει όλες τις ειδικότητες, από σκηνοθέτης και μοντέρ έως φωτογράφος και παραγωγός, ο Νίκος Καβουκίδης είναι η ζωντανή ιστορία του ελληνικού σινεμά ο ίδιος, που δεν σταματά να επαναλαμβάνει ότι «μου αρέσει να με λένε κινηματογραφιστή. Οι κινηματογραφιστές ονειρεύονται έως να κλείσουν τα μάτια τους».
Ανήσυχος αλλά και ψύχραιμος απέναντι στην πανδημία και στο κακό που σκορπά, νοιάζεται τόσο για το σινάφι που πλήττεται όσο και για τον καθέναν ξεχωριστά, εκφράζοντας ανοιχτά την αγωνία του για τους νέους και τα παιδιά. «Τα παιδιά είναι εγκλωβισμένα και η διαδικτυακή τους μαθητεία δεν ξέρω κατά πόσο είναι βοηθητική και αυτή που πρέπει. Εκείνο που φωνάζω εδώ και χρόνια είναι αυτό που λείπει δυστυχώς από την Ελλάδα και είναι η κινηματογραφική παιδεία. Δεν επιτρέπεται να μην έχουμε μια ακαδημία τεχνών. Θα φύγω από αυτόν τον μάταιο κόσμο χωρίς να δω αυτήν την ακαδημία. Και με τα χρόνια φεύγουν φίλοι και συνεργάτες που θα ήταν πολύτιμοι δάσκαλοι, όπως ο Κακογιάννης, ο Κούνδουρος, ο Αγγελόπουλος».
Ο Καβουκίδης δεν διστάζει να ομολογήσει ότι «υπάρχει μια φοβερή κόντρα ανάμεσα σε πανεπιστημιακούς και τεχνικούς, που κρατά σε αιχμαλωσία για χρόνια τη δημιουργία μιας ακαδημίας κινηματογράφου. Στην ακαδημία οι καθηγητές δεν χρειάζεται να έχουν αποκλειστικά θεωρητική παιδεία. Εμείς οι τεχνικοί μπορούμε να μεταφέρουμε την εμπειρία μας. Η χώρα μου δεν μπορεί να καταλάβει τη δύναμη που έχει ο κινηματογράφος.
Και γι’ αυτό έχουμε αυτά τα τεράστια προβλήματα. Εκείνο που ενδιαφέρει είναι η εισροή χρήματος, γι’ αυτό και ζούμε τελευταία όλη αυτή τη φοβερή κατάσταση με τις τρεις πρόσφατες νομοθετικές και θεσμικές ενέργειες που αλλοιώνουν το τοπίο του ελληνικού κινηματογράφου και της τηλεόρασης και δημιουργούν μονοπωλιακές συνθήκες. Η κυβέρνηση αδιαφορεί για την εισροή πολιτισμού».
Επιμένει στην ενίσχυση του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου από ευρωπαϊκά κονδύλια, έτσι ώστε να μπορεί να τονωθεί η εγχώρια παραγωγή. «Δεν σας κρύβω, και λυπάμαι γι’ αυτό, πως η επιστροφή φόρου που πήγαινε στο ΕΚΚ από τα εισιτήρια των αιθουσών καταργήθηκε. Αν δεν θέλουμε να γίνουμε η βαριά βιομηχανία των ΗΠΑ, πρέπει να πιστέψουμε ότι η δύναμη της εικόνας είναι κάτι πολύ σημαντικό. Καμία κυβέρνηση δεν έχει καταλάβει τη δύναμη που της προσδίδει ο κινηματογράφος μέσω της Ιστορίας και της διατήρησης της μνήμης».
Πολύτιμο αρχείο στα αζήτητα της ΕΡΤ
Παράλληλα με τις ταινίες, ο Νίκος Καβουκίδης καταγράφει κινηματογραφικά από 18 χρόνων οποιοδήποτε κοινωνικοπολιτικό γεγονός συνέβαινε στον τόπο. Στο πλούσιο αρχείο του υπάρχουν όλες οι πορείες Ειρήνης και οι πορείες του Πολυτεχνείου. Περίφημες και μοναδικές παραμένουν έως σήμερα οι «Μαρτυρίες» του. «Φέτος παραχώρησα το υλικό στην ΕΡΤ, που για πρώτη φορά το άφησε στα αζήτητα χωρίς να το προβάλει.
Έκανα για την κρατική τηλεόραση έξι ωριαία επεισόδια με τον Γλέζο, τη Ζέη, τον Πατρίκιο και όλους εκείνους που έζησαν τη νεότερη Ιστορία της Ελλάδας από το 1936 έως το 1952 συνδυάζοντας συγκλονιστικό υλικό από το αρχείο του πατέρα μου αλλά και του Φίνου. Εδώ και έναν χρόνο αγνοείται η τύχη τους. Φαίνεται πως σήμερα η Ιστορία, και μάλιστα η ιστορία της Αντίστασης, του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ, προβληματίζει. Πιστεύω στην κρατική τηλεόραση και θεωρώ πως μόνο εκεί θα μπορούσαν να περάσουν ιστορικοί, κοινωνικοί και πολιτιστικοί προβληματισμοί. Τα ιδιωτικά κανάλια δεν έχουν τέτοιου είδους ευαισθησίες και δεν κάνουν αντίστοιχες προσπάθειες. Δεν θέλουν το κοινό να βλέπει, να μαθαίνει και να σκέφτεται».
Ένα μεγάλο μέρος από το προσωπικό πολιτικό, ιστορικό και κοινωνικό κινηματογραφικό του αρχείο έχει εδώ και χρόνια δωρηθεί από τον ίδιο στην ΕΡΤ. Ωστόσο, όπως αποκαλύπτει, το υλικό είναι κλειδωμένο και ζητείται πληρωμή από όσους εκδηλώνουν ενδιαφέρον, ιδιώτες και φορείς. «Τα αρχειακά υλικά δεν μπορεί να είναι κλειδωμένα. Πρόσβαση σ’ αυτά θα πρέπει να έχει οποιοσδήποτε» υπογραμμίζει.
Οι πορείες Ειρήνης και οι Αγανακτισμένοι
Η εμμονή και η αγάπη του για το ντοκιμαντέρ, η αριστερή του καταγωγή και η πίστη του στους κοινωνικούς αγώνες τον κάνουν να κατεβαίνει χρόνια στους δρόμους καταγράφοντας πορείες, συγκρούσεις, διαδηλώσεις. Έτσι έχει κινηματογραφήσει όλες τις πορείες Ειρήνης και τα μεγάλα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα, από την εξέγερση του Πολυτεχνείου έως τις συγκεντρώσεις των Αγανακτισμένων στις πλατείες, έχοντας στις τσέπες του μόνο δύο ψηφιακές μικροκάμερες. «‘Μπράβο, ήρωα παππού’, μου έλεγαν όσοι από τους Αγανακτισμένους με αναγνώριζαν κάτω από την αντιασφυξιογόνο μάσκα μου». Το υλικό, περισσότερο από εκατό ώρες κινηματογράφησης, παραμένει στο αρχείο του. «Όσες φορές προσπάθησα να το διαθέσω, αντιμετώπισα αδιαφορία» λέει.
Το απορριφθέν σενάριο με τη βαφτιστήρα του Μίκη
Στην πρώτη πορεία Ειρήνης ο Καβουκίδης είχε κινηματογραφήσει τον γάμο ενός ζευγαριού Κρητικών με κουμπάρο τον Μίκη στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. «Ύστερα από έναν χρόνο γεννήθηκε το κοριτσάκι τους, που το βάφτισε ο Μίκης, δίνοντάς του το όνομα Ειρήνη. Γεγονός που επίσης κατέγραψα. Πριν από δύο χρόνια αναζήτησα την Ειρήνη, τη βρήκα στα Χανιά και πήγα να τη συναντήσω κινηματογραφώντας την ιστορία της. Από την ίδια έμαθα ότι οι γονείς της χώρισαν, καθώς ο πατέρας ήταν ΚΚΕ και η μητέρα της ακολούθησε μετά τη διάσπαση το ΚΚΕ Εσωτερικού. Το σενάριο αυτής της ιστορίας απορρίφθηκε από την επιτροπή του υπουργείου Πολιτισμού που ήταν αρμόδια για το πρόγραμμα ενίσχυσης Covid!»
Από μικρός στα πλατό
Με μικρασιάτικη καταγωγή, γεννημένος στη Νίκαια του Πειραιά, γιος του πρωτοπόρου κινηματογραφιστή Γιώργου Καβουκίδη, ο μικρός Νίκος, που διέτρεξε μια συναρπαστική διαδρομή στην πληθωρική σταδιοδρομία του στο ελληνικό σινεμά, βρέθηκε από πολύ νωρίς στα κινηματογραφικά πλατό της Φίνος Φιλμ αλλά και της Σπέντζος. «Πήγαινα στα στούντιο της Σπέντζος, κάτω από το γήπεδο του Απόλλωνα στη Ριζούπολη, 5 με 6 χρόνων, και εκεί πρωτοείδα πώς είναι τα πλατό. Ήμουν 8 χρόνων όταν ο πατέρας μου μου αγόρασε μια μηχανή κινηματογραφικής προβολής 16 mm. Καμιά φορά τα πράγματα είναι και τυχερά» σχολιάζει.
Η γνωριμία με τον Φιλοποίμενα Φίνο, που αποκαλεί πνευματικό του πατέρα, του δίνει την ευκαιρία να αρχίσει να δουλεύει ήδη από 15 ετών, περνώντας από όλες τις βοηθητικές θέσεις ενός κινηματογραφικού συνεργείου και όλα τα πόστα, απαριθμώντας εκατοντάδες ταινίες, από την «Αστέρω» έως τη «Λόλα». Το 1968 στήνει στη συμβολή των οδών Νοταρά και Μετσόβου το δικό του εργαστήριο και δημιουργεί τον πυρήνα του νέου ελληνικού κινηματογράφου, με ταινίες όπως «Η ληστεία στην Αθήνα» του Βαγγέλη Σερντάρη, το «Κιέριον» του Δήμου Θέου, «Το προξενιό της Άννας» του Παντελή Βούλγαρη, πολλές από τις ταινίες του Νίκου Κούνδουρου, του Μιχάλη Κακογιάννη, του Νίκου Παναγιωτόπουλου. Στην ταινία του Δημήτρη Δαδήρα «Η Μεσόγειος φλέγεται» ο Νίκος Καβουκίδης γνωρίζει τη σύντροφο της ζωής του, την ηθοποιό Σοφία Ρούμπου, που έφυγε από τη ζωή πριν από μερικά χρόνια. «Είμαι ευτυχισμένος από τη ζωή μου. Παρ’ όλο που έχασα τη σύντροφό μου» μονολογεί.
Εφευρίσκει πατέντες και τεχνικές, πειραματίζεται και δίνει λύσεις όποτε υπάρξει ανάγκη. Παράλληλα με τις ταινίες και τα ντοκιμαντέρ γυρίζει διαφημιστικά. «Αυτό που επιμένω να λέω στα νέα παιδιά είναι να έχουν μια μηχανούλα και ό,τι κοινωνικοπολιτικό γεγονός συμβαίνει να το καταγράφουν. Για να υπάρχει στην Ιστορία».
Μιλάει για το πάθος όλων των παλιών ομότεχνων, σεναριογράφων, ηθοποιών, παραγωγών, τεχνικών, που ήταν έντονο και διαρκές. «Όσοι περάσαμε από τη Φίνος Φιλμ κληρονομήσαμε το πάθος του Φίνου. Τον κατηγορούν ότι έκανε εμπορικό κινηματογράφο. Δεν είναι έτσι. Βοήθησε πολλούς, και όσους του το ζητούσαν. Είχε διαβλέψει την αγάπη και το πάθος μου και με έστειλε στην Τσινετσιτά. Ήξερε πολύ καλά το πόσο σημαντική είναι η παιδεία για να προχωρήσεις στη ζωή και τη δουλειά σου. Αυτή την κληρονομιά προσπαθώ να τη μεταφέρω κι εγώ με τη σειρά μου στα νέα παιδιά. Έχω δώσει αλλά κι έχω πάρει πολλά από αυτά. Αν ζούσα σε άλλη χώρα, δεν θα χρειαζόταν να δούλευα σ’ αυτήν την ηλικία, καθώς θα αρκούσαν τα ποσά από τα πνευματικά δικαιώματα των ταινιών μου».
Δεν παραλείπει να αναφερθεί με ενθουσιασμό και περηφάνια στα κινηματογραφικά βραβεία που έχει καθιερώσει, φέρουν το όνομά του και απονέμονται σε νέους κινηματογραφιστές και φωτογράφους στο Φεστιβάλ της Δράμας αλλά και στο Φεστιβάλ Ολυμπίας για παιδιά και νέους, όπου συμμετέχει συστηματικά στα εργαστήρια της Κάμερας Ζιζάνιο.
