Με την αρχαία ελληνική κεραμική και την παράδοση της πατρογονικής κρητικής γης να μπολιάζει την κυτταρική της μνήμη, η Ελένη Βερναδάκη εκτόξευσε την τέχνη του πηλού σε απίστευτα αισθητικά ύψη, συνομιλώντας μέσα στα χρόνια με την ιστορία της τέχνης αλλά και τη φαντασία της χειρονομίας.
Θωπεύοντας άλλοτε τρυφερά κι άλλοτε πολεμώντας άγρια μ’ αυτό το γήινο υλικό, άνοιξε νέους δρόμους στην κεραμική ερευνώντας και ξεπερνώντας έννοιες και όρια. Και με τα χέρια της ζωντάνεψε και διηγήθηκε ξεχωριστές ιστορίες.
Από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του είδους της διεθνώς, ανανέωσε και εμπλούτισε την τέχνη της εφαρμόζοντάς τη σε νέα πεδία.
Και κατάφερε να μορφοποιήσει μοναδικά τη χειρονομία της έμπνευσής της και της ταυτότητάς της στη σύγχρονη ζωή εδώ και εξήντα χρόνια.
«Πατώντας τη λάσπη με τα πόδια», όπως λέει χαρακτηριστικά, θυμούμενη την αρχή της πορείας της, η οποία ξεκινά το 1959 με την επιστροφή της από τις Λονδίνο και τις σπουδές κεραμικής στο Hammersmith College of Art and Building.
Μιλά με συγκίνηση για το μικρό, υπόγειο εργαστήριο της οδού Σόλωνος 20, όπου σύχναζε όλη η ανήσυχη, καλλιτεχνική πρωτοπορία της εποχής με τις ανανεωτικές και αριστερές ιδέες. Και παθιάζεται ακόμα με την «Ομάδα Τέχνης α’» όπου αναλαμβάνει συντονιστικό ρόλο. Λίγες μέρες πριν τη δικτατορία καίει το αρχείο μετά από πρόταση του Γιάννη Χαΐνη. Η ομάδα διαλύεται και τα μέλη σκορπίζουν.
Ανάμεσά τους οι Κ. Κλουβάτος, Δ. Κοκκινίδης, Κ. Ξενάκης, Ν. Παπανικολόπουλος, Π. Σαραφιανός, Γ. Μαλτέζος κ.ά., που επιχείρησαν τη μύηση ενός ευρύτερου κοινού στη δημιουργία και στη γλώσσα της τέχνης, στον θεσμικό και παιδευτικό της ρόλο μέσω καλλιτεχνικών εκδηλώσεων σε συνοικίες της Αθήνας και του Πειραιά αλλά και σε πόλεις της επαρχίας. Στόχος, «να έρθει η τέχνη κοντά στο πλατύ κοινό με αποτέλεσμα την εικαστική εμπειρία της καθημερινότητας».
Η Μεταπολίτευση βρίσκει την Ελένη Βερναδάκη σε ένα νέο κτήριο - εργαστήριο που σχεδίασε ειδικά για εκείνη ο συνεργάτης και φίλος του συζύγου της Νίκου Παπαδάκι, αρχιτέκτονας Τάκης Ζενέτος. Αυτό το κτίριο στην Κάντζα προτάθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού να κηρυχθεί μνημείο.
Υπό την επωνυμία Μορφολογικό Κέντρο Αθηνών - adc (Athens Design Center), ο χώρος που λειτούργησε από το 1968 έως το 2015 και αποτελεί σημείο αναφοράς, δημιουργίας, προβολής και προώθησης του έργου της. Εκεί με τους πιστούς της συνεργάτες εργάζεται ώρες ατέλειωτες για πενήντα και πλέον χρόνια δημιουργώντας εκατοντάδες πρωτογενή κεραμικά αντικείμενα, δουλεύοντας τολμηρά και πολλές φορές επιθετικά πάνω στη φόρμα και την τεχνική, ανανεώνοντας ριζικά την καλλιτεχνική ελληνική κεραμική.
Με προσήλωση στη βασική αρχή του μοντερνισμού δημιουργεί καθημερινά και χρηστικά αντικείμενα με ταυτότητα έργου τέχνης. Στο εντυπωσιακό και πληθωρικό της έργο συνυπάρχουν εμπνευσμένες και τολμηρές εφαρμογές, από τραπέζια έως κοσμήματα. Δεν παραλείπει μάλιστα να πειραματίζεται και μαζί με τον πηλό να αξιοποιεί ιδιότητες υλικών όπως το μάρμαρο, το ξύλο, διάφορα μέταλλα, ακόμη και το πλαστικό.
«Η δουλειά μου είναι να φτιάχνω αντικείμενα και πιστεύω ότι μ’ αυτόν τον τρόπο κατάφερα να περάσω την ιδεολογία μου σ’ ένα ευρύτερο κοινό» συνήθιζε να λέει προσδίδοντας στην τέχνη της κοινωνικό ρόλο.
Η Ελένη Βερναδάκη προσανατολίστηκε και σε αρχιτεκτονικές εφαρμογές τής κεραμικής, σχεδιάζοντας και κατασκευάζοντας επιτοίχιες συνθέσεις για δημόσια και ιδιωτικά κτήρια, συνεργαζόμενη με τον Γιάννη Μόραλη, τον Παναγιώτη Τέτση, τον Μιχάλη Κατζουράκη, τον Δημήτρη Μυταρά κ.ά.
