Η εμβληματική φράση του σπουδαίου Franz Kafka, «Αφού εγώ δεν είμαι τίποτε άλλο παρά λογοτεχνία», νομίζω πως μας δίνει το κλειδί για να μπορέσουμε να διεισδύσουμε στον κόσμο που δημιουργεί καταγράφοντας τα όνειρά του. Γιατί ακόμη και όταν παλεύει με την αϋπνία, ακόμη κι όταν κοιμάται έναν ταραγμένο ύπνο όπου πρωτοστατούν τα όνειρα, ακόμη κι όταν καταγράφει αυτά τα όνειρα στο ημερολόγιό του και σε επιστολές, κυρίως προς κάποιες αγαπημένες γυναίκες που τον στιγμάτισαν, άλλοτε με την παρουσία, άλλοτε με την απουσία τους, δεν παύει ούτε στιγμή να παραμένει ο άνθρωπος που είναι από πάνω ώς κάτω λογοτεχνία, ο επιδραστικότερος ίσως συγγραφέας του 20ού αιώνα, το έργο του οποίου παραμένει ανέγγιχτο από τον χρόνο, πάντοτε αδιερεύνητο, και διαβάζεται με το ίδιο αμείωτο ενδιαφέρον. Το 1993, υπό την σκέπη του γερμανικού εκδοτικού οίκου Fischer, δύο επιμελητές, ο Ιταλός Gaspare Giudice και ο Γερμανός Michael Muller, εκδίδουν μια συλλογή από όνειρα του Κάφκα, την οποία ακολουθεί πιστά η έκδοση της Άγρας, συμπληρωμένη από μια, πολύ κατατοπιστική για την κατανόηση του περιεχομένου, εισαγωγή της Αλεξάνδρας Ρασιδάκη, η οποία υπογράφει και την εξαιρετική μετάφραση. Οι αναφορές σε όνειρα, αλλά και η ονειρώδης παράδοξη ατμόσφαιρα που δημιουργεί ο Κάφκα στο σύνολο του έργου του, είναι προφανές πως στηρίζονται κατά πολύ στις βασανιστικές άυπνες νύχτες του. Η αϋπνία -«Ο ύπνος κρεμόταν γύρω από αυτό το όνειρο σαν μια σκαλωσιά γύρω από μια παρισινή οικοδομή»- γίνεται κομμάτι του εαυτού του, ζει μαζί της, όπως τον απομυζά εκείνη, προσπαθεί να την απομυζήσει κι αυτός. Στα όνειρά του δεν θα μπορούσε παρά να παραμείνει εξίσου καφκικός όσο υπήρξε και στο έργο του. Η ανοίκεια οικειότητα κυριαρχεί. Μια εντύπωση πως από τις πιο αλλόκοτες καταστάσεις προκύπτει κάτι αναγνωρίσιμο και καθολικό. Ο αγώνας είναι συνεχής, δεν σταματά ούτε δευτερόλεπτο, πάλη σώμα με σώμα με τον εαυτό του, με την ύπαρξή του, με την ύπαρξη γενικώς: αυτή είναι το παράδοξο. Ο Κάφκα καταγράφει όχι για να αυτοψυχαναλυθεί, ούτε για να βρει παρηγοριά. Καταγράφει παραμένοντας αυτό το ιδιοφυές λογοτεχνικό ον που υπήρξε. Γι’ αυτό και τα όνειρά του διαβάζονται σαν διηγήματα. Είναι διηγήματα καθώς, ούτως ή άλλως, έχουν υποστεί, θελημένα ή και αθέλητα ίσως, την επεξεργασία που επιβάλλει η αναπαραγωγή τους. Καθώς μάλιστα -όπως επισημαίνει η Ρασιδάκη- τα όνειρα αποκόβονται από το πλαίσιο μέσα στο οποίο είναι τοποθετημένα, τις επιστολές δηλαδή ή τα ημερολόγια, και ανθολογούνται μόνα τους, δημιουργούν και αναδεικνύουν όλη την ασφυκτική αινιγματική πίεση του κόσμου των ενοχών και του διφορούμενου μιας ιδιοσυγκρασίας που μεγαλούργησε επειδή ποτέ δεν έπαψε να βρίσκεται σε σύγκρουση με το καθετί, όπως και με τον εαυτό της. Ο Κάφκα στον ύπνο του, ή μάλλον στην αϋπνία του, είναι το ίδιο ανήσυχος όσο και όταν δημιουργεί. Και, δεν χωρά αμφιβολία, τα πάντα είναι γι' αυτόν υλικό. Υλικό αυτογνωσίας, υλικό για να κατασκευάσει τα λογοτεχνικά του αρχιτεκτονήματα. Αντλεί από τα βάθη του υποσυνειδήτου του. Αναπροσαρμόζει και δημιουργεί, αφήνοντας στην άκρη τον όποιο αυθορμητισμό, βάζοντας τα πάντα στην υπηρεσία του οράματός του. Άλλωστε ο κόσμος του ακροβατεί πάνω σε ένα σύνορο. Η ρεαλιστική καταγραφή γίνεται το όχημα που μεταφέρει την παραδοξότητα: αυτή είναι το σύμπαν του. Αξεπέραστος.
* Info:
Franz Kafka, «Όνειρα»
Εκδ. Άγρα
Μετάφραση: Αλεξάνδρα Ρασιδάκη
144 σελ. Τιμή:13,50 ευρώ
