«Αγόρι μου, έχω 5 παιδιά και 8 εγγόνια. Και είμαι μόνη μου». Από τις 4 Απριλίου, όταν τέθηκε σε λειτουργία, η πενταψήφια τηλεφωνική γραμμή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης 10306 για τις επιπτώσεις της covid-19, έχει δεχθεί χιλιάδες παρόμοια τηλεφωνήματα. Τηλεφωνήματα από ηλικιωμένους, που εκφράζουν την πολύ έντονη μοναξιά που βιώνουν, αλλά και από νεότερους γεμάτα αβεβαιότητα και άγχος για το μέλλον.
«Στο πρώτο lockdown, έρχονταν σωρηδόν τα τηλεφωνήματα. Υπήρχε και σποτάκι για την τηλεφωνική γραμμή» μας περιγράφει ο ψυχολόγος Αλέξης Καβαθάτος. Ήταν αυτός που μίλησε με την ηλικιωμένη, γύρω στο Πάσχα, που θα περνούσε τις γιορτές χωρίς τα παιδιά και τα εγγόνια της. Έχοντας δουλέψει στη γραμμή σχεδόν από την πρώτη ημέρα που άνοιξε, διαπιστώνει ότι τώρα, στο δεύτερο lockdown, το περιεχόμενο των τηλεφωνημάτων έχει αλλάξει. Δεν υπάρχει τόσος φόβος για τον ιό όσο στο πρώτο lockdown, που ήρθε απότομα. Τώρα αυτοί που καλούν, ξέρουν τα μέτρα προφύλαξης, αλλά έχουν περισσότερο άγχος για εργασιακά και οικονομικά θέματα.
Οι άνθρωποι που τηλεφωνούν στο 10306 χρειάζονται πολλά πράγματα, όπως μας αναφέρει η ψυχολόγος Μαρία Ντεβέ. «Σε κάποιες περιπτώσεις απλά να ακουστούν και να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, φόβο, απελπισία, οργή χωρίς να τα λογοκρίνεις. Σε άλλες είναι πολύ βοηθητικό να επικεντρωθούμε στο τώρα και τι μπορούμε να κάνουμε. Στον στοιχειώδη έλεγχο που μπορεί να έχει κανείς στη ζωή του, στις δυνατότητες και όχι στις αδυναμίες του» σημειώνει.
Και η Μ. Ντεβέ βρίσκεται στη γραμμή, σχεδόν από την αρχή της λειτουργίας της. Μάλιστα και με διπλό ρόλο: τόσο να απαντά στα τηλεφωνήματα, όσο και στο να στηρίζει τους άλλους επαγγελματίες της γραμμής. «Δοκιμαστήκαμε και εμείς» τονίζει χαρακτηριστικά. Όπως λέει, οι ψυχολόγοι που συμμετέχουν στο εγχείρημα, «την ίδια στιγμή που αγωνιούσαν και οι ίδιοι, κλήθηκαν να στηρίξουν ανθρώπους σε πολύ δύσκολα τηλεφωνήματα, πιεστικά, ανθρώπους που είχαν καταρρεύσει στην άλλη άκρη της γραμμής. Κλήθηκαν να τους βοηθήσουν στοιχειωδώς να μαζέψουν τα κομμάτια τους». Και η αγωνία για το αν τους στήριξαν σωστά ήταν μεγάλη.
Αύξηση των κλήσεων από ασθενείς με κορωνοϊό
«Στοχεύουμε να διευρύνουμε την υποστήριξη μας με ξεχωριστή επιλογή για ασθενείς με κορωνοϊό, επειδή είχαμε αύξηση τέτοιων κλήσεων» σημειώνει ο Μενέλαος Θεοδωρουλάκης, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Αργώ που συντονίζει τη γραμμή. Όπως σημειώνει, υπάρχει πλήθος εξυπηρετούμενων με μόνιμη επαφή με τη γραμμή, η οποία λειτουργεί ιδιαίτερα ανακουφιστικά. «Συζητάμε επίσης μια εξειδικευμένη υπηρεσία, για δυνατότητα παροχής βιντεοκλήσης με νοσηλευόμενους» αναφέρει, σημειώνοντας ότι αποτελεί κύριο αίτημα από αυτούς, καθώς γι’ αυτούς υπάρχει παντελής έλλειψη επικοινωνίας. Όπως επισημαίνει, κάτι τέτοιο θα μπορούσε να υλοποιηθεί με δωρεάν δεδομένα από τις εταιρείες και μέσω ασφαλών καναλιών. Ωστόσο, υπάρχουν κάποια διαδικαστικά θέματα, εξηγεί.
Ο Μ. Θεοδωρουλάκης σημειώνει ακόμη ότι το προσεχές διάστημα η γραμμή θα ενταχθεί στη χρηματοδότηση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος για τη μετατροπή της σε μόνιμη υπηρεσία ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, «γιατί η Ελλάδα είναι από τις ελάχιστες χώρες της Ε.Ε. που δεν έχει», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά.
Πάνω από 100.000 οι κλήσεις
Συνολικά, η γραμμή έχει δεχθεί έως τις 5 Νοεμβρίου περισσότερες από 101.000 κλήσεις (απαντημένες, αναπάντητες, χωρίς επιλογή). Έχει απαντήσει σε 64.162 κλήσεις, από τις οποίες οι 25.164 κλήσεις αφορούν την περίοδο 4/4/2020 έως 10/5/2020. Αντίστοιχα, οι 17.008 κλήσεις αφορούν την περίοδο από τις 11/5/2020 έως 3/9/2020 και οι υπόλοιπες 21.990 την περίοδο έως και 6/11.
Σε ό,τι αφορά τα αιτήματα προς την γραμμή, αυτά ποικίλουν. Την αρχική περίοδο κυριαρχούσε στα αιτήματα ο φόβος: σε ποσοστό 90% ο φόβος για τον ιό, 85,7% ο φόβος για την καραντίνα και 44,5% για την οικονομία. Ακολουθούσαν αιτήματα σχετιζόμενα με τη λύπη (58,2%), τον αιφνιδιασμό (43%) και το θυμό (42,8%).
Στη συνέχεια, τα ποσοστά του φόβου είχαν φθίνουσα πορεία. Μετά τον Μάιο και την πρόσκαιρη μείωση του φόβου για την οικονομία λόγω της καταβολής επιδομάτων και ενισχύσεων, άρχισαν και πάλι να κυριαρχούν τα αρνητικά αισθήματα για την οικονομία, την ανεργία και για το αύριο, ενώ υποχώρησαν πολύ τα αιτήματα με φόβο τον ιό και την ασθένεια. Κλινικά σήμερα, σύμφωνα με την Ομοσπονδία Αργώ, σε ποσοστό 30% παρατηρείται κάποια μορφής κατάθλιψης και σε 28% αυξημένο άγχος, ενώ σε ποσοστό 10% οι καλούντες πάσχουν από κάποια ψυχική διαταραχή. Σήμερα η γραμμή κυρίως απαντάει σε κλήσεις που εκφράζουν άγχος για το αύριο σε οικονομικό και προσωπικό επίπεδο (60%), φόβο για τον κορωνοϊό (48%) και αίσθημα απομόνωσης (42%). Ταυτόχρονα, μεγαλώνει ο θυμός και εκφράζεται λύπη για τους αυξανόμενους θανάτους.
Παράλληλα, ειδικά το βράδυ καλούν και άνθρωποι που αντιμετωπίζουν συχνά ψυχική νόσο. Γι’ αυτούς τους ανθρώπους, με πάγια προβλήματα, η γραμμή λειτουργεί και ως πύλη εισόδου στο σύστημα ψυχικής υγείας.
Αξιοσημείωτο είναι ωστόσο ότι ένα εργαλείο, όπως αυτή η γραμμή, με μεγάλη κοινωνική προσφορά ήδη που θα μπορούσε να προσφέρει μεγάλη ανακούφιση σε ακόμη μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού, δεν έχει τύχει της απαιτούμενης προβολής από το υπουργείο Υγείας. Ούτε καν το σποτ που έπαιζε κατά το πρώτο lockdown δεν έχει προβληθεί ξανά τώρα στις οθόνες.
Στήριξη από ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς
Η γραμμή συστήθηκε με πρωτοβουλία του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών – Ιατρική Σχολή – Α’ Ψυχιατρική Πανεπιστημιακή Κλινική (Αιγινήτειο Νοσοκομείο) και του Υπουργείου Υγείας - Γενική Γραμματεία Δημόσιας Υγείας και υλοποιήθηκε σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης, το Χαμόγελο του Παιδιού και την Ομοσπονδία Φορέων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και Ψυχικής Υγείας «ΑΡΓΩ» με διάθεση προσωπικού από 40 φορείς εργαζομένων επαγγελματιών ψυχικής υγείας ΝΠΙΔ – μέλη της.
Την επιστημονική ευθύνη έχει η Α’ πανεπιστημιακή κλινική του Αιγινήτειου, παρέχοντας εξειδικευμένες οδηγίες και εποπτεία, και τη διοικητική υποστήριξη και τον συντονισμό είχε και έχει ως ευθύνη η Ομοσπονδία ΑΡΓΩ. Στην Γραμμή κατά μέσο όρο απασχολούνται σήμερα 14 ψυχολόγοι με πρόσληψη αποκλειστικά για την Γραμμή, 45 στελέχη κέντρων ημέρας και κινητών μονάδων των φορέων της Ομοσπονδίας ΑΡΓΩ, 12 συνεργάτες ψυχολόγοι και 2 ψυχίατροι του Αιγινητείου, 8 στελέχη του Χαμόγελου του Παιδιού και 20 εθελοντές. Οι συνεργάτες αυξάνονται βάσει των αναγκών.
Μετά το καλοκαίρι, όταν είχε μειωθεί προσωρινά η λειτουργία της σε 12ωρη βάση, η γραμμή επανήλθε σε 24ωρη βάση από τις 28 Σεπτεμβρίου. Οι επιλογές της είναι:
- Παροχή ψυχολογικής στήριξης καθημερινά όλο το εικοσιτετράωρο. Η υπηρεσία αυτή εξυπηρετείται κατά μέσο όρο από 50 ψυχολόγους σε 4 βάρδιες 9:00-15:00 (25)/15:00 -21:00 (13)/ 21:00-03:00 (8)/ 03:00-09:00 (4) και βάσει των αναγκών την Παρασκευή θα τροποποιηθούν αυξανόμενες
- Παροχή κοινωνικής στήριξης καθημερινά από 09.00 έως 21.00. Η υπηρεσία αυτή εξυπηρετείται κατά μέσο όρο από 20 κοινωνικούς λειτουργούς σε 2 βάρδιες 9:00-15:00 (14)/15:00 -21:00 (6). Η υπηρεσία δεν δέχεται τηλέφωνα την νύχτα γιατί τα ερωτήματα συνδέονται με τις υπηρεσίες πρόνοιας κυρίως και δεν έχουν επείγον χαρακτήρα.
- Παροχή ψυχολογικής στήριξης παιδιών και οικογενειών καθημερινά όλο το εικοσιτετράωρο. Η υπηρεσία αυτή εξυπηρετείται κατά μέσο όρο από 20 ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς του Χαμόγελου του Παιδιού με εκτροπή στο νούμερο του τηλεφωνικού κέντρου του στο 1056.
