Οι διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό κυβερνητικού συνασπισμού μετά τις γερμανικές εκλογές θα είναι βασανιστική υπόθεση. Kρίνοντας, όμως, κανείς από τα προεκλογικά προγράμματα, η επόμενη γερμανική κυβέρνηση θα είναι προσηλωμένη στον στρατό της Ε.Ε. Όλα τα μεγάλα κόμματα τον υποστηρίζουν και το SPD, που εξασφάλισε με μικρή διαφορά την πρώτη θέση, είναι ιδιαίτερα ένθερμος υποστηρικτής.
Εν τω μεταξύ, στη Γαλλία ο Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν είναι πιο αποφασισμένος από ποτέ να ενισχύσει τη στρατηγική ισχύ της Ε.Ε. - έπειτα από αυτό που το Παρίσι χαρακτήρισε “πισώπλατη μαχαιριά” από τη νέα αγγλοσαξωνική συμμαχία της Αυστραλίας, της Βρετανίας και των ΗΠΑ (AUKUS).
Η σημερινή όμως ένταση της ρητορικής περί ευρωπαϊκής κυριαρχίας, στρατηγικής αυτονομίας και ευρωπαϊκών στρατών δεν δείχνει να εδράζεται στην πραγματικότητα. Και η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι η Ε.Ε. απέχει ακόμη πολύ από το να έχει τις δαπάνες, τις δομές ή έστω το κοινό όραμα να μετατρέψει αυτές τις ιδέες σε πράξη.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η στρατηγική αυτονομία αποτελεί κακή ιδέα - ή ότι η Ε.Ε. είναι καταδικασμένη σε γεωπολιτική ανυπαρξία. Η προοπτική μιας εμπορικής συμφωνίας με την Ευρώπη ή η απειλή ευρωπαϊκών κυρώσεων μπορεί να διαμορφώσει τη συμπεριφορά χωρών σε όλο τον κόσμο. Όμως η οικονομική δύναμη και η ηθική επιρροή δεν αποτελούν πάντοτε κατάλληλο υποκατάστατο της στρατιωτικής ισχύος. Όπως είπε κάποτε και ο Στάλιν: “Πόσες μεραρχίες έχει ο Πάπας;”.
Όσον αφορά τη σκληρή ασφάλεια, οι 27 χώρες της Ε.Ε. εξαρτώνται από τις ΗΠΑ. Οι Γάλλοι έχουν δίκιο να υποστηρίζουν ότι πιθανότατα αυτό δεν είναι καλή ιδέα. Διαδοχικοί Πρόεδροι των ΗΠΑ έχουν ξεκαθαρίσει ότι η αμερικανική υπομονή για την υποβάθμιση της άμυνας από τους πλούσιους Ευρωπαίους εξαντλείται.
Η πολιτική σταθερότητα των ΗΠΑ δεν μπορεί πλέον να θεωρείται δεδομένη. Η Ευρώπη οφείλει να προχωρήσει τη στρατηγική αυτονομία της ως σφήνα απέναντι στην πιθανότητα μιας δεύτερης διακυβέρνησης Τραμπ - η οποία θα μπορούσε να είναι ανοιχτά εχθρική προς την Ε.Ε. και τις φιλελεύθερες δημοκρατικές αξίες. Η Βρετανία του Brexit είναι ακόμη πιο ευάλωτη σε μια τέτοια πιθανότητα.
Όμως η στρατηγική και πολιτική πραγματικότητα παραμένει ανελέητη. Οι ευρωπαϊκές χώρες δαπανούν λιγότερο από 200 δισεκατομμύρια τον χρόνο για την άμυνα σε σύγκριση με τα 700 δισεκατομμύρια τον χρόνο που δαπανούν οι ΗΠΑ. Η ευρωπαϊκή άμυνα παραμένει επίσης κατακερματισμένη σε διαφορετικούς εθνικούς προϋπολογισμούς - κάτι που σημαίνει ότι πολλές λειτουργίες επαναλαμβάνονται, ενώ άλλες σημαντικές δυνατότητες (όπως η μεταφορά αεροσκαφών) απουσιάζουν.
Ακόμη πιο σοβαρή είναι η απουσία πολιτικού οράματος. Η Ε.Ε. συχνά διχάζεται στη διάρκεια μεγάλων διεθνών κρίσεων. Το 2011 η Γαλλία και η Βρετανία έλαβαν μέρος στη στρατιωτική επέμβαση κατά του Καντάφι στη Λιβύη, σε αντίθεση με τη Γερμανία. Στη διάρκεια του πολέμου στο Ιράκ, το 2003, η Γερμανία και η Γαλλία πήγαν με το πλευρό της Ρωσίας και αντιτάχθηκαν στην επέμβαση, ενώ η Ισπανία, η Ολλανδία, η Δανία, η Ιταλία και πολλές χώρες στη διαδικασία της ένταξης, όπως η Πολωνία, τη στήριξαν.
Για ιστορικούς και γεωγραφικούς λόγους, οι στρατηγικές προτεραιότητες των ευρωπαϊκών χωρών παραμένουν εντελώς διαφορετικές. Η εμπειρία του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και του Ψυχρού Πολέμου οδήγησε τις χώρες της κεντρικής Ευρώπης να πιστεύουν ότι η μοναδική αξιόπιστη εγγύηση ασφάλειας προέρχεται από την Ουάσιγκτον. Όπως μας είπε κάποτε και ένας Τσέχος πολιτικός: «Ένα πράγμα που μάθαμε το 1938 είναι όχι άλλες εγγυήσεις ασφαλείας από τη Γαλλία».
Όμως και η ίδια η Γαλλία μεταφέρει τα δικά της προβλήματα. Είναι σήμερα το μοναδικό κράτος - μέλος με μόνιμη θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και το δικό της πυρηνικό οπλοστάσιο. Τα κύρια γερμανικά κόμματα τάσσονται όλα υπέρ μιας ενιαίας θέσης στον ΟΗΕ. Μόλις όμως την προηγούμενη εβδομάδα η Γαλλία απέρριψε παγερά αυτή την πιθανότητα.
Μοιάζει σαν το Παρίσι να μεταχειρίζεται τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες σαν ένα είδος λεγεώνας των ξένων, η οποία καλείται όταν το Παρίσι χρειάζεται επιπλέον ισχύ για να υποστηρίξει τους διεθνείς στόχους του. Οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες διαμαρτύρονται συχνά ότι η μοναδική χώρα που η Γαλλία μεταχειρίζεται ως ίση είναι η Γερμανία.
Από τη δική τους πλευρά, οι Γάλλοι συχνά απελπίζονται από την ισχυρή τάση πασιφισμού της γερμανικής στρατηγικής κουλτούρας. Παρά τη ρητορική υποστήριξη για τον ευρωπαϊκό στρατό, ελάχιστοι στη Γερμανία φαίνεται να έχουν σκεφτεί τι θα συνέβαινε αν η Ε.Ε. διχαζόταν σχετικά με την ανάπτυξη του στρατού. Θα στέλνονταν οι γερμανικές δυνάμεις στη μάχη ακόμη κι αν η γερμανική κυβέρνηση ήταν αντίθετη; Η Ε.Ε. μοιάζει να απέχει μια ή περισσότερες γενιές από το να επιτρέψει πλειοψηφικές ψηφοφορίες για ανάλογα υπαρξιακά ζητήματα.
Τα δομικά, οικονομικά και πολιτικά εμπόδια στην ευρωπαϊκή “στρατηγική αυτονομία” παραμένουν σοβαρά. Παρ’ όλες όμως τις αμοιβαίες απογοητεύσεις, οι Γερμανοί και οι Γάλλοι είναι ακόμη αποφασισμένοι να εργαστούν από κοινού. Μέσα στην Ε.Ε. μια κοινή τοποθέτηση των δύο χωρών αποτελεί έναν πολύ ισχυρό παράγοντα.
Η μετά τη Μέρκελ εποχή στη Γερμανία θα ανοίξει νέες δυνατότητες. Η Γαλλία θα είναι σε επιφυλακή για ευκαιρίες προς τη στρατηγική αυτονομία. Μόνο όμως μια βαθιά κρίση -όπως η επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο- θα μπορούσε να σπρώξει την Ευρώπη προς τη δράση.
