Πολλά είναι τα ανοιχτά μέτωπα στη γειτονιά μας, πέρα από τους δύο πολέμους που μαίνονται στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή, και τίποτα δεν δείχνει ότι σύντομα θα κλείσουν. Αντιθέτως, φαίνεται να αγριεύουν τα πράγματα στην Ερυθρά Θάλασσα, εκεί όπου ξεκινάει οσονούπω η ευρωπαϊκή επιχείρηση «Ασπίδες» για την προστασία της ναυσιπλοΐας από τις επιθέσεις των ανταρτών Χούθι της Υεμένης, ενώ η ειρήνη φαντάζει όνειρο θερινής νυκτός στη Συρία, στη Λιβύη και σε ολόκληρη σχεδόν την Υποσαχάρια Αφρική.
Μέσα σ’ αυτό το κάδρο το καλό κλίμα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας είναι μια ευχάριστη εξαίρεση, πλην όμως η εμπιστοσύνη μεταξύ των δύο πλευρών παραμένει εύθραυστη. Μόλις προχθές από το βήμα της Επιτροπής Άμυνας της Βουλής ο αρμόδιος υπουργός Νίκος Δένδιας εξέφρασε την ανησυχία του για τη στάση της Τουρκίας. «Η Άγκυρα έχει χαμηλώσει τους τόνους, αλλά δεν έχει αλλάξει ούτε κατά κεραία τις θέσεις της» είπε. Τις ανησυχίες του Ν. Δένδια συμμερίζεται με το παραπάνω ο Τζένγκις Άχταρ, επιφανής πολιτικός επιστήμονας και αυτοεξόριστος στην Ελλάδα. Τα τελευταία χρόνια διδάσκει στη Σχολή Πολιτικών Επιστημών του ΕΚΠΑ και προειδοποιεί την ελληνική πλευρά να μην τρέφει μεγάλες ελπίδες για ένα ανέφελο μέλλον με τον δύσκολο γείτονα εξ Ανατολών. Στο ερώτημα της ΑΥΓΗΣ της Κυριακής εάν ο μήνας του μέλιτος της Ελλάδας με την Τουρκία θα κρατήσει, η απάντηση του Τζ. Άχταρ είναι ότι ποτέ κανείς δεν ξέρει τι έχει στον νου του ο Ερντογάν.
Η αγωνία του Τζένγκις Άχταρ να επισημάνει τους κινδύνους που εγκυμονούν από το «καθεστώς Ερντογάν», όπως το χαρακτηρίζει, είναι μεγάλη. «Απαιτείται επαγρύπνηση» λέει, κι ας είναι πιεσμένος σ’ αυτή τη φάση ο Τούρκος Πρόεδρος από τις ΗΠΑ, «κυρίως για τα F-16, τα οποία τα χρειάζεται όχι για να απειλεί την Ελλάδα, αλλά για να συνεχίσει να βομβαρδίζει τη Συρία και το Ιράκ, και ενδεχομένως για να τα χρησιμοποιήσει στο Αζερμπαϊτζάν ή στη Λιβύη». Σύμφωνα με τον Τούρκο αναλυτή, ο Ερντογάν προς στιγμήν έχει πειστεί ότι οι δύο αμυντικές συμφωνίες που έχει συνάψει η Ελλάδα με τις ΗΠΑ και τη Γαλλία –«εν μέρει χάρη στον ίδιο και στις απειλές του»- την καθιστούν περίπου απαγορευτικό στόχο. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η Ελλάδα μπορεί να ονειρεύεται ένα λαμπρό μέλλον με την Τουρκία, όταν η συζήτηση φτάσει στις θεμελιώδεις διαφορές, όπως η «Γαλάζια Πατρίδα», τα νησιά του Αιγαίου, η Λιβύη και η τουρκική / μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη. «Κανένα από αυτά τα ζητήματα δεν πρόκειται να επιλυθεί, καθώς δεν βλέπω ποιος στην Τουρκία θα ήταν πρόθυμος να καθίσει στο τραπέζι και να κάνει υποχωρήσεις επ’ αυτών. Νομίζω ότι αυτό το αντιλαμβάνονται αρκετοί και εντός της ελληνικής κυβέρνησης, και πιθανόν να τους βολεύει. Φαίνεται ότι όλοι είναι ικανοποιημένοι με το status quo ante» υποστηρίζει.
Ο Ερντογάν θα επικρατήσει στις δημοτικές εκλογές
Στο ερώτημα εάν για μια διαρκή ειρήνη και συνεργασία πρέπει να αλλάξει το καθεστώς στην Τουρκία, ο Τζ. Άχταρ λέει ότι δεν πρόκειται να αλλάξει. Ο καθηγητής είχε προβλέψει σωστά το αποτέλεσμα των προεδρικών και των βουλευτικών εκλογών τον περασμένο Μάιο και τώρα εκτιμά ότι ο Ερντογάν και οι σύμμαχοί του θα τα πάνε πολύ καλά και στις επερχόμενες δημοτικές εκλογές. Υποστηρίζει δε ότι είναι ήδη στα σκαριά ένα νέο σύνταγμα, που να βολεύει ακόμη περισσότερο την παντοδυναμία του Προέδρου, ενώ προβλέπει πως ο Ερντογάν θα διευρύνει και τις συμμαχίες του, πιθανότατα με το νέο κόμμα της -κάποτε Γκρίζας Λύκαινας- Μεράλ Ακσενέρ. «Το καθεστώς θα συνεχίσει να ελέγχει τη χώρα και να προσπαθεί να ελέγξει την περιοχή, με την έννοια της Μεσοποταμίας» τονίζει ο Τζ. Άχταρ.
«Ηρεμα νερά» μόνο στον τουρισμό
Τα περί «ήρεμων νερών» που λένε στην Ελλάδα, πάντως, θα ισχύσουν στο Αιγαίο, όπου υπάρχουν κοινά συμφέροντα, κυρίως στον τομέα του τουρισμού. Ο Τζ. Άχταρ πιστεύει ότι δεν θα υπάρξουν άμεσα απειλές από την απέναντι ακτή της κοινής μας θάλασσας «διότι η Άγκυρα δεν έχει τίποτα να κερδίσει αν ταράξει τα ήρεμα νερά, αντιθέτως, μπορεί κάτι να χάσει». Στη μείωση της έντασης με την Ελλάδα έχουν συντελέσει και οι δυο μεγάλοι πόλεμοι στην κοινή μας γειτονιά, στην Ουκρανία και στη Γάζα, «κυρίως διότι η Τουρκία έχει πιο σημαντικά πράγματα να κάνει». Ωστόσο, δεν πρόκειται να υπάρξει μόνιμη ύφεση με την Ελλάδα, επειδή η Τουρκία δεν έχει διάθεση να υποχωρήσει στα θεμελιώδη. «Δείτε το παράδειγμα της Λιβύης. Όσο παράδοξο κι αν είναι το τουρκολιβυκό μνημόνιο για τον καθορισμό των θαλασσίων συνόρων, το οποίο αγνοεί την Κρήτη και τα Δωδεκάνησα, έχει υπογραφεί και δεν θα εξαφανιστεί. Αυτό φάνηκε και από την απόφαση της Τουρκίας να ανοίξει προξενείο στη Βεγγάζη» υπογραμμίζει ο Άχταρ. Και θυμίζει μια παλιά ρήση των συναδέλφων του πολιτικών επιστημόνων: «Οι Τούρκοι ποτέ δεν υποχωρούν οικειοθελώς από μια περιοχή στην οποία κατάφεραν να πατήσουν πόδι. Ποτέ δεν φεύγουν μόνοι τους. Δείτε όλα τα παραδείγματα τριγύρω: Κύπρος, Ιράκ, Συρία, Λιβύη». Συνεπώς, σύμφωνα με τον συνομιλητή μας, η ύφεση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι περιορισμένη στο Αιγαίο, στον τουρισμό, ενώ δεν υπάρχει περίπτωση συνεκμετάλλευσης των πόρων του Αιγαίου, κι αυτό είναι πολύ καλό για το ίδιο το Αιγαίο, για το περιβάλλον: «Οι δύο χώρες κερδίζουν περισσότερα -και καθαρότερα- λεφτά από τον τουρισμό απ’ ό,τι θα κέρδιζαν με τους υδρογονάνθρακες» λέει. Και καταλήγει: «Η αισιοδοξία δεν είναι εργαλείο για την άσκηση εξωτερικής πολιτικής. Η Ελλάδα πρέπει να ξέρει πως η Τουρκία δεν είναι μια κανονική χώρα, δεν είναι Κράτος Δικαίου. Κι ότι δεν είναι εύκολο να συνεννοηθείς με έναν αυταρχικό γείτονα. Πρέπει ενίοτε να τον καλμάρεις, πρέπει πάντοτε να παίρνεις όλα τα μέτρα ώστε να μην μπορεί να σου κάνει κακό. Αλλά να δουλέψεις μακροπρόθεσμα και με ασφάλεια μαζί του είναι πολύ δύσκολο».
