Οι πιέσεις στον Τζο Μπάιντεν να εγκρίνει το Willow Project (Πρόγραμμα «Ιτιά», επειδή όποιος το συνέλαβε είχε και χιούμορ) αυξάνονται σε ασφυκτικό σημείο. Μόλις την Πέμπτη 9 Μαρτίου τρεις γερουσιαστές από την Αλάσκα, δύο Ρεπουμπλικάνοι και μία των Δημοκρατικών, συνυπέγραψαν ένα άρθρο γνώμης στο CNN με τίτλο «Γιατί ο Πρόεδρος Μπάιντεν πρέπει να εγκρίνει ξανά το Willow Project». Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι η γερουσιαστής των Δημοκρατικών είναι και η πρώτη ιθαγενής της Αλάσκα που έχει εκλεγεί στη Γερουσία.
Τι είναι το Willow Project όμως και γιατί είναι σημαντικά όλα αυτά; Είναι ένα πρόγραμμα άντλησης πετρελαίου στην Αλάσκα, το οποίο είχε κάνει την εμφάνισή του για πρώτη φορά επί Τραμπ, ο οποίος το υποστήριζε φανατικά, αλλά του το «έκοψε» ένας ομοσπονδιακός δικαστής που διαπίστωσε ότι είναι επιβλαβές για το περιβάλλον. Φυσικά δεν χρειάζεται να είσαι ομοσπονδιακός δικαστής για να καταλάβεις ότι η άντληση 180.000 βαρελιών αργού πετρελαίου την ημέρα από την Αλάσκα δεν είναι το καλύτερο για το περιβάλλον. Η εταιρεία που διαχειρίζεται το πρόγραμμα, η ConocoPhillips Alaska, επιμένει ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο άσχημα όσο φαντάζεται κανείς ή όσο διαπίστωσε ο ομοσπονδιακός δικαστής και ετοιμάζει τα γεωτρύπανα για πέντε σημεία γεώτρησης στην καρδιά του Εθνικού Πάρκου Πετρελαίου της Αλάσκα, που δεν είναι ακριβώς πάρκο, αλλά η μεγαλύτερη δημόσια έκταση στην πολιτεία που δεν έχει αναπτυχθεί οικιστικά, ακριβώς επειδή από κάτω βρίσκεται ένα από τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου στον κόσμο.
Αν ξεκινήσει η άντληση, θα αποφέρει το 1,5% της ημερήσιας παραγωγής πετρελαίου των ΗΠΑ, αλλά κυρίως αυτό που θα αποφέρει είναι χρήματα στην Αλάσκα, η οποία είναι η μόνη πολιτεία που δεν έχει ενιαίο πολιτειακό φόρο αλλά ούτε και καταναλωτικούς φόρους, με συνέπεια να εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από την εκμετάλλευση της γης για παρόμοιες δραστηριότητες. Κι αυτό είναι κάτι που οι ίδιοι οι κάτοικοι γνωρίζουν. Μπορεί να υπήρξαν σφοδρές αντιδράσεις, κυρίως από τους ιθαγενείς, όταν ο Τραμπ έφερε για πρώτη φορά την πρόταση, αλλά φαίνεται ότι τώρα έχουν καμφθεί κατά πολύ, κάτι που φαίνεται και από το κοινό άρθρο των τριών γερουσιαστών. Το οποίο ήταν μια ομόφωνη παραδοχή ότι «δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς».
«Αναγνωρίζουμε όλοι την ανάγκη για καθαρή ενέργεια», γράφουν, «αλλά υπάρχει τεράστιο κενό ανάμεσα στη δυνατότητά μας να την παράξουμε και τις καθημερινές μας ανάγκες. Ακόμη κι εκείνοι που κάνουν μια συντηρητική ζωή στην Αλάσκα, ζώντας κυρίως από τη γη και το νερό, εξαρτώνται από βάρκες, snowmobiles και τετράτροχες μοτοσικλέτες, και όλα αυτά χρειάζονται καύσιμα. Σε κάποιες περιοχές της πολιτείας μας η τιμή του πετρελαίου είναι πολύ ψηλή και φτάνει τα 18 δολάρια το γαλόνι (σ.σ.: 4,5 δολάρια το λίτρο). Αυτό ακρωτηριάζει την οικονομία μας αλλά και τον παραδοσιακό τρόπο ζωής μας και μόνο τα νέα αποθέματα ενέργειας μπορούν να μας βοηθήσουν». Με λίγα λόγια, το περιβάλλον ναι, θα επιβαρυνθεί, αλλά τι να κάνουμε που χρειαζόμαστε το πετρέλαιο.
Οι οργανώσεις για το περιβάλλον είναι φυσικά στα κάγκελα και έχουν πολλούς λόγους. Πέραν της δυσμενούς επίδρασης που θα έχει η εξόρυξη στα παρακείμενα στις πετρελαιοπηγές χωριά των ιθαγενών, θα επιβαρύνει σημαντικά την ατμόσφαιρα σε μια περιοχή όπου τα ήδη υπάρχοντα προγράμματα εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου δημιουργούν υψηλά ποσοστά άσθματος και άλλων συναφών προβλημάτων στους κατοίκους. Στο Διαδίκτυο υπάρχουν πολλές εκκλήσεις και συλλογές υπογραφών για να σταματήσει το πρόγραμμα. Το θέμα είναι ότι τίποτε απ’ όλα αυτά δεν μπορεί να σταματήσει το πρόγραμμα· ο μόνος που μπορεί είναι ο Τζο Μπάιντεν, ο οποίος θα κληθεί να αποφασίσει πολύ σύντομα, ίσως και μέσα στις επόμενες δύο εβδομάδες. Και εδώ έρχεται το μεγάλο ερώτημα: Τι θα κάνει ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, ο οποίος έχει ταχθεί κατ’ επανάληψη υπέρ του περιβάλλοντος και των «πράσινων πολιτικών», όταν σχεδόν όλοι οι άλλοι δείχνουν να υποστηρίζουν το πρόγραμμα;
Η έκθεση της εταιρείας και ο σκεπτικισμός του υπουργείου Εσωτερικών
Στις αρχές του χρόνου η ConocoPhillips παρουσίασε μια κάπως «μαζεμένη» εκδοχή του αρχικού προγράμματός της για περιβαλλοντολογική αξιολόγηση και η σχετική έκθεση δημοσιεύτηκε από το υπουργείο Εσωτερικών και το αρμόδιο τμήμα για τη διαχείριση των ομοσπονδιακών εδαφών και φυσικών πόρων. Σύμφωνα με την έκθεση, αυτή η περιορισμένη εκδοχή του αρχικού προγράμματος θα έχει λιγότερες συνέπειες σε είδη υπό απειλή, όπως οι πολικές αρκούδες και τα καριμπού, ενώ εξακολουθεί να πληροί τις ελάχιστες προϋποθέσεις που έχει θέσει η ConocoPhillips για να είναι κερδοφόρο το έργο. Όχι καθόλου συνέπειες. Λιγότερες συνέπειες. Το υπουργείο Εσωτερικών δεν απέκλεισε ότι ίσως απαιτήσει να συρρικνωθεί περαιτέρω το πρόγραμμα ή και να απορριφθεί εντελώς. Όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά και η τελική απόφαση η οποία τελικά θα πρέπει να ληφθεί από τον Μπάιντεν, ο οποίος είναι σε πάρα πολύ δύσκολη θέση.
Αν υποκύψει στις πιέσεις, αυτό σημαίνει ότι θα βρεθεί εκτεθειμένος απέναντι σε όσους τον ψήφισαν για τις προεκλογικές του δεσμεύσεις υπέρ του κλίματος. Ανάμεσα στα άλλα ο Μπάιντεν είχε δεσμευτεί ότι δεν θα επιτρέψει νέες εξορύξεις πετρελαίου σε ομοσπονδιακή γη και ότι θα περικόψει τις εκπομπές του άνθρακα κατά 50% μέχρι το 2030. Αν εγκρίνει το πρόγραμμα, όλα αυτά πάνε περίπατο... Τι θα βαρύνει περισσότερο όταν θα πρέπει να πάρει την πολύ δύσκολη πολιτικά αυτή απόφαση; Και, εν πάση περιπτώσει, σήμερα ο Μπάιντεν, που ίσως θελήσει να σώσει την υστεροφημία του. Αύριο; Κι αν ανοίξει αυτός ο δρόμος, πόσο μακριά θα πάει; Σε τι βαθμό θα μετατρέψει την Αλάσκα σε μια απέραντη πετρελαιοπηγή, έως ότου δεν υπάρχει τίποτε πλέον να αντληθεί, αλλά και τίποτε να σωθεί από το φυσικό περιβάλλον;
Παγωμένη γεωπολιτική Ρωσίας, ΗΠΑ, Κίνας στην Αλάσκα
Η Αλάσκα δεν είναι το μόνο σημείο στον Αρκτικό Κύκλο το οποίο είναι ώριμο προς εκμετάλλευση και διάφοροι περιμένουν να λιώσουν οι πάγοι για να κάνουν «ντου». Διάφοροι κυριολεκτικά, διότι ο Αρκτικός Ωκεανός διέπεται από ένα πολύ σύνθετο πλέγμα συνθηκών και διακρατικών συμφωνιών, που υποτίθεται ότι διασφαλίζουν την πολύ εύθραυστη ειρήνη των πάγων. Χώρες όπως η Ρωσία, οι ΗΠΑ, η Νορβηγία, η Δανία και ο Καναδάς, όσες έχουν εδάφη πάνω από τον Αρκτικό Κύκλο δηλαδή, αναζητούν διόδους στα τεράστια και ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα και κυρίως αναζητούν τρόπους να «βάλουν χέρι» στα πετρέλαια και όχι μόνο, χωρίς να ξεσπάσει ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Κάτι που έως τώρα φαινόταν πιθανό, αλλά με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία όλα άλλαξαν. Η εισβολή οδήγησε στην αναστολή των δραστηριοτήτων του Συμβουλίου της Αρκτικής, του οποίου η Ρωσία θα ήταν προεδρεύουσα έως το 2023. Το Συμβούλιο της Αρκτικής επιβλέπει τη συνεργασία των εμπλεκομένων κρατών και σε αυτό μετέχουν οκτώ χώρες, επτά πλέον μετά την αποχώρηση της Ρωσίας. Ο Καναδάς, η Δανία (μέσω της Γροιλανδίας), η Φινλανδία, η Ισλανδία, η Νορβηγία, η Σουηδία και οι ΗΠΑ. Επίσης σε αυτό εκπροσωπούνται μόνιμα και οι αυτόχθονες πληθυσμοί της Αρκτικής μέσω έξι ομάδων.
Η φιλόδοξη ιδέα ήταν να παραμείνει η Αρκτική για πάντα σε καθεστώς «εξαίρεσης». Να μην έχει σύνορα και να μην «ανήκει» σε κανέναν. Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ είχε πει το 1987: «Ας αφήσουμε την Αρκτική να είναι μια ζώνη ειρήνης. Ας αφήσουμε τον Βόρειο Πόλο να είναι ένας Πόλος ειρήνης». Και για τρεις δεκαετίες φαινόταν ότι αυτό είναι εφικτό. Το Συμβούλιο της Αρκτικής δημιουργήθηκε λίγο αργότερα, το 1996. Στις αρμοδιότητές του υπάγονται θέματα περιβάλλοντος, προστασίας των αυτοχθόνων, το ψάρεμα, η επιστημονική έρευνα και οι αποστολές διάσωσης, αλλά όχι στρατιωτικά ζητήματα, αν και άπαντες έχουν στρατιωτική παρουσία στην περιοχή. Και συμφέροντα.
Η Ρωσία, η χώρα με τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στον Αρκτικό Ωκεανό, αποκομίζει πάνω από το 20% του ΑΕΠ της από τον Αρκτικό Κύκλο, κυρίως από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Και πλέον δείχνει αποφασισμένη να επεκτείνει τις δραστηριότητές της εκεί, καθώς χρειάζεται όλο και περισσότερο πετρέλαιο. Αεροδρόμια, δρόμοι, λιμάνια, αλλά και στρατιωτικές εγκαταστάσεις χτίζονται διαρκώς στη ρωσική επικράτεια του Αρκτικού Κύκλου. Μια αμερικανική έκθεση του 2021 επισήμανε ότι «τα επόμενα 30 χρόνια η Αρκτική θα είναι απολύτως αναγκαία για την επιβίωση της Ρωσίας». Κάτι που είναι εντελώς αληθές αλλά και ιδιαίτερα ανησυχητικό για όλους τους υπόλοιπους. Από δίπλα έρχεται και η Κίνα, η οποία είναι ο βασικός από θαλάσσης μεταφορέας ρωσικών πετρελαίων και άρα θέλει να είναι ανοιχτοί και υπό έλεγχο οι θαλάσσιοι δρόμοι του Βορρά. Το ΝΑΤΟ ανταποκρίνεται σε όλα αυτά με τον αναμενόμενο τρόπο. Οι ΗΠΑ αυξάνουν τη στρατιωτική τους παρουσία στην Αλάσκα, όπου τον τελευταίο χρόνο άρχισαν να πετούν για πρώτη φορά μαχητικά F-35. Και αν ενταχθούν σε αυτό και η Σουηδία με τη Φινλανδία, ΝΑΤΟ και Ρωσία θα κάνουν σκι δίπλα δίπλα στους πάγους.
Η ειρηνική συνεργασία των κρατών στην περιοχή του Βόρειου Πόλου επί του παρόντος έχει λάβει τέλος και είναι πιθανό να έχει λάβει τέλος για πάντα, καθώς οι συνθήκες δεν θα επανέλθουν ποτέ σε αυτό που ήταν πριν την εισβολή στην Ουκρανία. Στην Αρκτική βρίσκεται το 13% του πετρελαίου της Γης και το 30% του φυσικού αερίου. Είναι λίαν απίθανο όλα αυτά να μείνουν ανεκμετάλλευτα χάριν της παγκόσμιας ειρήνης. Όσο οι πάγοι λιώνουν, η ανθρώπινη παρουσία στην Αρκτική θα γίνεται πιο έντονη και πυκνή και θα αυξάνονται οι πιθανότητες κάποιας σύγκρουσης, ίσως και «κατά λάθος». Επίσης αυξάνεται η ανάγκη να οριοθετηθεί η Αρκτική με σαφή θαλάσσια σύνορα τα οποία επί του παρόντος δεν υπάρχουν. Οι χώρες ελέγχουν ως ζώνες αποκλειστικής εκμετάλλευσης τα νερά του ωκεανού σε έκταση 200 χιλιομέτρων από τις ακτές τους, κάτι που σημαίνει ότι και η παραμικρή βραχονησίδα έχει τεράστια σημασία. Το ζήτημα είναι ακόμη πιο σύνθετο, καθώς η ζώνη ελέγχου εξαρτάται και από τα υποβρύχια όρια μιας χώρας, μέχρι πού φτάνει δηλαδή κάτω από τη θάλασσα η γεωλογική πλάκα πάνω στην οποία βρίσκεται αυτή.
Η επικάλυψη είναι τεράστια και οι διαφωνίες πολλές. Υπάρχουν σημεία που διεκδικούνται από περισσότερες από δύο ή και τρεις χώρες. Και αν εξαιρέσει κανείς από το παιχνίδι τους πιο μικρούς παίκτες, την Ισλανδία για παράδειγμα, παραμένουν οι δύο μεγάλοι, οι ΗΠΑ με τους συμμάχους της και η Ρωσία. Εάν προχωρήσει το πρόγραμμα Willow, που είναι πολύ πιθανό να προχωρήσει, αυτό θα δώσει ακόμα μία αφορμή στους Αμερικάνους να ενισχύσουν τη στρατιωτική τους παρουσία στην Αλάσκα -για την προστασία των πετρελαιοπηγών-, κάτι που ζητάνε από καιρό οι γερουσιαστές της πολιτείας. Περισσότερα αεροπλάνα και πύραυλοι, λιγότεροι πάγοι, περισσότερα πετρέλαια και συμφέροντα, λιγότερη συνεννόηση. Ας καλωσορίσουμε τον Βόρειο Πόλο στην πραγματικότητα του κόσμου μας.
