Αλλεπάλληλα κύματα καύσωνα στη βόρεια και κεντρική Κίνα τις τελευταίες ημέρες ανάγκασαν εκατομμύρια ανθρώπους να βάλουν σε λειτουργία τα κλιματιστικά τους. Το αποτέλεσμα ήταν η ζήτηση για ρεύμα να σπάσει ρεκόρ, το ηλεκτρικό δίκτυο σχεδόν γονάτισε. Και πρόκειται για μια κατάσταση που αφορά περίπου 100 εκατομμύρια ανθρώπους!
Οι επαρχίες Χεμπέι, Χενάν και Σαντόνγκ βιώνουν συνθήκες ξηρασίας από τις αρχές του μήνα, καθώς οι υψηλές θερμοκρασίες ήρθαν φέτος νωρίτερα απ’ ό,τι άλλες χρονιές. Το θερμόμετρο θα δείξει 40 βαθμούς Κελσίου αυτή την εβδομάδα, προειδοποίησε η κρατική μετεωρολογική υπηρεσία. Ο πρωθυπουργός Λι Κετσιάνγκ επισκέφθηκε έναν θερμοηλεκτρικό σταθμό στη επαρχία Χεμπέι και δήλωσε ότι η Κίνα πρέπει να αυξήσει την παραγωγή άνθρακα για να «αποτρέψει με αποφασιστικό τρόπο τις διακοπές ρεύματος».
Αποφασισμένη να κάνει το ίδιο είναι και η Γερμανία, επανεκκινώντας τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα για να εξοικονομήσει αέριο, καθώς η Gazprom κλείνει τις στρόφιγγες κι ένας χειμώνας-ακόμη και το καλοκαίρι που τρέχει- χωρίς το ρωσικό αέριο φαντάζει ρεαλιστική προοπτική. «Η κατάσταση είναι σοβαρή» δήλωσε ο υπουργός Οικονομίας και αντικαγκελάριος Ρόμπερτ Χάμπεκ ανακοινώνοντας την περασμένη Κυριακή την απόφαση.
Δεν διευκρίνισε πόσα εργοστάσια θα ξαναλειτουργήσουν. Προφανώς η κυβέρνηση θέλει να κρατήσει χαμηλά το θέμα, πόσο μάλλον όταν η Γερμανία φιλοδοξούσε να τεθεί επικεφαλής της πράσινης μετάβασης έχοντας σχέδια για πλήρη εγκατάλειψη του άνθρακα έως το 2030. Η απόφαση εντασσόταν σε μια σειρά μέτρων, συμπεριλαμβανομένων νέων κινήτρων για τις εταιρείες να καταναλώνουν λιγότερο αέριο, καθώς η γερμανική οικονομία και γενικότερα η Ευρώπη ετοιμάζεται να αντιμετωπίσει τις μειωμένες προμήθειες της Ρωσίας.
«Παιχνίδια»
Από τότε που οι ευρωπαϊκές χώρες επέβαλαν κυρώσεις για να τιμωρήσουν τη Μόσχα μετά τη εισβολή της στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο, η Ρωσία απάντησε διακόπτοντας την παροχή φυσικού αερίου σε αρκετές από αυτές. Την περασμένη εβδομάδα ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός Gazprom μείωσε τη ροή και μέσω του αγωγού Nord Stream που μεταφέρει αέριο απευθείας στη Γερμανία. Η ρωσική εταιρεία επικαλέστηκε διαδικασίες συντήρησης για να δικαιολογηθεί, αλλά οι Ευρωπαίοι ηγέτες χαρακτήρισαν την κίνηση ως ακόμη έναν πολιτικοδιπλωματικό τακτικισμό του Πούτιν.
Στη Γερμανία το πολιτικό και οικονομικό σύστημα δεν τρέφει αυταπάτες για το τι σημαίνουν όλα αυτά σε μια συγκυρία επιστροφής του πολέμου και της αναθεωρητικής λογικής στην Ευρώπη. Η ενέργεια αποτελεί σήμερα το ισοδύναμο των στρατηγικών σχεδιασμών του ψυχρού πολέμου. Ο ενεργειακός έλεγχος είναι ικανός να εξασφαλίσει επικράτηση σε ένα περιβάλλον ακραίων γεωπολιτικών ανταγωνισμών οι οποίοι θα μπορούσαν ανά πάση στιγμή να εξελιχθούν σε υβριδική σύγκρουση. Η ενεργειακή μετάβαση είναι προϋπόθεση κυριαρχίας και ευημερίας, διακήρυξε ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς. «Η χρήση ανανεώσιμων πηγών εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον, η ενεργειακή ανάκαμψη εξυπηρετεί την ασφάλεια της Γερμανίας» τόνισε.
Προφανώς, τώρα που υπάρχει λιγότερο αέριο από τη Ρωσία, ακόμη και οι Πράσινοι της Γερμανίας θέλουν να αυξήσουν την παραγωγή άνθρακα για τις ανάγκες ηλεκτροπαραγωγής. «Η ενεργειακή ασφάλεια προηγείται της οικολογίας αλλά και της λογικής» έγραψε σε ένα σκωπτικό σχόλιό της η εφημερίδα της Τσεχίας Λίντοβε Νόβινι. «Εάν η Γερμανία δεν είχε κλείσει τους πυρηνικούς σταθμούς της, δεν θα χρειαζόταν σήμερα τόσο πολύ άνθρακα που μολύνει το περιβάλλον για να εξασφαλίσει την ενεργειακή ασφάλειά της. Όμως εδώ υπάρχει το πρόβλημα: ο φόβος ενός πυρηνικού ατυχήματος είναι μεγαλύτερος μεταξύ των πράσινων ακτιβιστών από εκείνον της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Ομολογουμένως, για να αξίζει τον κόπο να ξαναμπούν σε λειτουργία οι πυρηνικοί σταθμοί, θα πρέπει να διατηρηθούν σε λειτουργία για αρκετά χρόνια, όχι μόνο για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Παρά το ότι κάτι τέτοιο θα ήταν καλύτερο για τη φύση και για την ενεργειακή ανεξαρτησία της Γερμανίας, οι Πράσινοι δεν θέλουν να καταπιούν αυτό το πικρό χάπι γιατί θα μπορούσε να τους στοιχειώσει ξανά στις επόμενες εκλογές»...
Επιστροφή στο κάρβουνο
Πάντως, στην καταστροφική «ασφάλεια» του κάρβουνου δεν επιστρέφει μόνο η Γερμανία. Τα βήματά της ακολουθεί και η Ολλανδία αυξάνοντας με τη σειρά της την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με καύση άνθρακα ως απάντηση στα ρωσικά εκβιαστικά «παιχνίδια» με το αέριο. Η κίνηση είναι αναπόφευκτη, αποφαίνεται ο ολλανδικός Τύπος.
«Είναι η συνέπεια των επιθετικών πολιτικών του Κρεμλίνου, που σπέρνει θάνατο και καταστροφή στην Ουκρανία και θέτει όλο και περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες υπό οικονομική πίεση κλείνοντας τη στρόφιγγα του φυσικού αερίου. Ο υπουργός Κλίματος και Ενέργειας Ρομπ Τζέτεν -που ως βουλευτής του αριστερού κόμματος D66 εξακολουθεί να είναι σθεναρός υποστηρικτής της σταδιακής εγκατάλειψης του άνθρακα- συνειδητοποιεί τώρα ότι οι συνάδελφοί του στον κυβερνητικό συνασπισμό VVD (συντηρητικοί φιλελεύθεροι) και CDA (Χριστιανοδημοκράτες) είχαν δίκιο που ζήτησαν να αυξηθεί η παραγωγή των θερμοηλεκτρικών σταθμών με καύση άνθρακα. Το αέριο που εξοικονομείται με αυτόν τον τρόπο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αναπλήρωση των στρατηγικών αποθεμάτων» έγραψε η εφημερίδα Der Telegraf.
Σύμφωνα με τη φετινή έκθεση της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας (IEA), το 2021 έγιναν επενδύσεις περίπου 105 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην αποκαλούμενη «αλυσίδα εφοδιασμού άνθρακα». Το ποσό αυτό αντιπροσωπεύει αύξηση 10% σε σύγκριση με το 2020. Πιθανότατα το «σαφάρι» για κάρβουνο θα ακολουθήσει παρόμοια πορεία και φέτος. «Οι παγκόσμιες επενδύσεις στον εφοδιασμό άνθρακα αναμένεται να αυξηθούν κατά 10% επιπλέον το 2022, καθώς η περιορισμένη προσφορά συνεχίζει να προσελκύει νέα αναπτυξιακά σχέδια» αναφέρει η έκθεση. Διαθέτοντας αθροιστικά 80 δισεκατομμύρια δολάρια, ΗΠΑ, Κίνα και Ινδία θα αντιπροσωπεύουν και φέτος το μεγαλύτερο μέρος των παγκόσμιων επενδύσεων σε άνθρακα.
Εν κατακλείδι, το κάρβουνο ξαναγίνεται ο θεμέλιος λίθος της «ενεργειακής ασφάλειας» του κόσμου εν έτει 2022. Κατά τα φαινόμενα, είναι τέτοια η πίεση, που ακόμη και το ΝΑΤΟ έχει ασχοληθεί με τα της ενεργειακής ασφάλειας. Οι ιθύνοντές του βλέπουν ξεκάθαρη απειλή από τη Ρωσία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι εκστρατείες υπονόμευσης στον κυβερνοχώρο έχουν «τρέξει»0 ταυτόχρονα με άλλες υβριδικές απειλές κατά των ενεργειακών πόρων των Συμμάχων, όπως οι προσπάθειες κακόβουλης επιρροής και οι περικοπές της προσφοράς φυσικού αερίου. «Είναι σαφές ότι την τελευταία δεκαετία και με αυξανόμενο σθένος η Ρωσία επιδιώκει μια συντονισμένη υβριδική εκστρατεία με στόχο να υπονομεύσει την ενεργειακή ασφάλεια της Συμμαχίας» λένε οι ΝΑΤΟϊκοί αναλυτές.
Στη βάση της πυραμίδας
Ο IAE ορίζει ως ενεργειακή ασφάλεια την «αδιάλειπτη διαθεσιμότητα πηγών ενέργειας σε προσιτή τιμή». Ωστόσο, το ζητούμενο έχει πολλές πτυχές. Η μακροπρόθεσμη ενεργειακή ασφάλεια αφορά κυρίως έγκαιρες επενδύσεις για την παροχή ενέργειας σύμφωνα με τις οικονομικές εξελίξεις και τις περιβαλλοντικές ανάγκες. Από την άλλη, η βραχυπρόθεσμη ενεργειακή ασφάλεια εστιάζει στην ικανότητα του ενεργειακού συστήματος να αντιδρά άμεσα σε ξαφνικές αλλαγές στο ισοζύγιο προσφοράς-ζήτησης που επηρεάζει το ύψος των τιμών.
Αλλά αυτό είναι μια μονολιθική θεώρηση του προβλήματος. Όπως και οι περισσότερες καθοδηγούμενες από τους νόμους της αγοράς λύσεις. Διότι, παρά τους πόρους, τον χρόνο και το χρήμα που δαπανώνται για την εξασφάλιση και διατήρηση της πολυπόθητης ενεργειακής ασφάλειας, στη βάση της πυραμίδας… ο κόσμος στενάζει.
Οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αισθάνονται ήδη το πλήγμα στην τσέπη τους. Ο συνολικός λογαριασμός ενέργειας για τους καταναλωτές το 2022 φαίνεται πως θα ξεπεράσει για πρώτη φορά στην Ιστορία τα 10 τρισεκατομμύρια δολάρια(!), εκτιμά στην έκθεσή της η IEA.
Ακόμη χειρότερα, οι υψηλές τιμές ενθαρρύνουν κυβερνήσεις και εταιρείες να αυξήσουν τις επενδύσεις τους σε ορυκτά καύσιμα, όταν κάτι τέτοιο θα έπρεπε να είναι απαγορευτικό την ώρα που το κλίμα απειλείται με κατάρρευση.
Ευτυχώς, ο κόσμος δεν είναι μονόπλευρος και μονοδιάστατος. Ένα άλλο είδος ενεργειακής ασφάλειας θα μπορούσε να αποδώσει το ίδιο, αν όχι καλύτερα. Είναι εκείνο που απομακρύνεται από τις εταιρείες και τους κολοσσούς, τη λογική της αγοράς και του κέρδους και εστιάζει στις ανάγκες κοινωνίας και στις ικανότητες των κοινοτήτων.
Με άλλη λογική
Ανάμεσα στα εννέα μέτρα που προτείνει η βρετανική δεξαμενή σκέψης New Economics Foundation για την ενεργειακή ασφάλεια, τα πέντε κινούνται σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση από εκείνα των κυβερνήσεων και των πολυεθνικών:
- Περιορίστε τη ζήτηση για ενέργεια.
Με την ενεργειακή αναβάθμιση των κτηρίων σε συνδυασμό με τις επενδύσεις για συστήματα θέρμανσης χαμηλών εκπομπών άνθρακα και υψηλότερης αποδοτικότητας, θα μπορούσε να μειωθεί η ζήτηση για φυσικό αέριο μεταξύ 20%- 25% έως το 2030.
- Υποστηρίξτε την παραγωγή ενέργειας από τις κοινότητες
Η μικρής κλίμακας παραγωγή ενέργειας από τοπικές κοινότητες μπορεί να βοηθήσει τόσο με την επιστροφή των κερδών στην κοινωνία όσο και με μια πιο εξορθολογισμένη διαχείριση συμβάλλοντας στο ευρύτερο κοινωνικό όφελος. Το πρώτο βήμα θα μπορούσε να γίνει με την παροχή φορολογικών ελαφρύνσεων για επενδύσεις σε κοινοτικούς ενεργειακούς ομίλους.
- Μεταρρυθμίστε την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας
Οι ανανεώσιμες πηγές συγκαταλέγονται πλέον μεταξύ των φθηνότερων πηγών ενέργειας και οι κυβερνήσεις θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι αυτό το χαμηλό κόστος θα φανεί στους λογαριασμούς μας. Αν οι κυβερνήσεις θέσουν τολμηρούς στόχους για τις ανανεώσιμες πηγές, θα μειωθούν τελικά οι τιμές χονδρικής, πιθανώς ακόμη και σε επίπεδα που οι προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας θα μπορούσαν να επιστρέφουν χρήματα στους πελάτες τους για αρκετές εβδομάδες τον χρόνο! Ο σχεδιασμός της αγοράς θα πρέπει να επιτρέψει και να δώσει κίνητρα για τη μείωση της ζήτησης ενέργειας αλλά και για ευελιξία του ενεργειακού συστήματος ώστε να μπορεί να διαχειριστεί τις αναπόφευκτες διακυμάνσεις στο επίπεδο της παραγωγής που συνεπάγονται οι ανανεώσιμες πηγές.
- Στηρίξτε το εισόδημα των νοικοκυριών εδώ και τώρα!
Η ενεργειακή αναβάθμιση των κτηρίων και η κατασκευή περισσότερων μονάδων ανανεώσιμων πηγών θα πάρει χρόνο, όμως οι λογαριασμοί ενέργειας έχουν εκτιναχθεί στα ύψη σήμερα. Μια έκτακτη αύξηση των κοινωνικών παροχών σύμφωνα με το τρέχον ποσοστό πληθωρισμού και έκτακτες ενισχύσεις με τη μορφή άμεσης πίστωσης θα μπορούσαν να αποτελέσουν τα πρώτα βήματα ενός νέου συστήματος άμεσης κοινωνικής στήριξης που θα διασφάλιζε ότι όλα τα νοικοκυριά είναι σε θέση να πληρώνουν τους λογαριασμούς ενέργειας. Η στρατηγική της ενεργειακής ασφάλειας αυτής της μορφής είναι μια πολύτιμη ευκαιρία για να απαλλαγούμε από τα ορυκτά καύσιμα και να αντιμετωπίσουμε την κρίση της αύξησης του κόστους ζωής. Ας ελπίσουμε πως οι κυβερνήσεις δεν θα τη χάσουν…
