«Ο πεισματικός ενστερνισμός της λιτότητας ως λύσης από τους κυριότερους Ευρωπαίους ηγέτες, παρ’ όλες τις περί του αντιθέτου ενδείξεις, ήταν τουλάχιστον αποκαρδιωτικός» γράφει ο Μπάρακ Ομπάμα στα απομνημονεύματά του σχολιάζοντας τη στάση των ισχυρών της Ευρώπης απέναντι στην ελληνική κρίση του χρέους από τον Φεβρουάριο του 2010.
Διαβάζοντας τα αποσπάσματα από τη «Γη της Επαγγελίας» (Athens Bookstore Publications) που αναφέρονται στην Ελλάδα, μου ήρθαν στον νου οι τοποθετήσεις Ευρωπαίων αξιωματούχων και των εγχώριων θιασωτών των Μνημονίων, τα περί «τεμπέληδων του Νότου», που σπαταλούν τα λεφτά τους σε ποτά και διασκεδάσεις σε βάρος των πειθαρχημένων φορολογούμενων του ευρωπαϊκού Βορρά, το αλήστου μνήμης «Γερούν, γερά» κ.λπ. Οι «αναμνήσεις» του πρώην Προέδρου είναι αποκαλυπτικές για τον τρόπο με τον οποίο εξαρχής αντιμετώπισαν το ζήτημα οι ευρωπαϊκές (κυρίως δεξιές και κεντροδεξιές) κυβερνήσεις.
Γράφει ο Ομπάμα: «Όσο το ζήτημα της Ελλάδας φούντωνε, η δημόσια συζήτηση σε κάποιες από τις παλιότερες χώρες της Ε.Ε., όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Ολλανδία, πολλές φορές ξέφευγε από τα όρια της αποδοκιμασίας των πολιτικών της ελληνικής κυβέρνησης και εκτρεπόταν σε μια καταδίκη του ελληνικού λαού συνολικά - ότι είχαν μια πιο χαλαρή στάση απέναντι στην εργασία ή ότι ανέχονταν τη διαφθορά και θεωρούσαν βασικές υποχρεώσεις, όπως την πληρωμή των φόρων τους, απλώς προαιρετικές. Ή, όπως άκουσα έναν αξιωματούχο της Ε.Ε. να λέει σε κάποιον άλλον ενώ έπλενα τα χέρια μου στην τουαλέτα σε μια σύνοδο των G8: ‘Αυτοί δεν σκέφτονται σαν εμάς’».
«Ηγέτες όπως η Μέρκελ και ο Σαρκοζί είχαν επενδύσει πάρα πολλά στην ευρωπαϊκή ενότητα για να μετέλθουν τέτοιων στερεοτύπων» εκτιμά ο Ομπάμα, «αλλά το πολιτικό κλίμα μέσα στο οποίο δρούσαν υπαγόρευε να βαδίζουν επιφυλακτικά προς μια συμφωνία για ένα σχέδιο διάσωσης. Παρατήρησα ότι σπανίως ανέφεραν το γεγονός ότι οι γερμανικές και γαλλικές τράπεζες ήταν από τους μεγαλύτερους δανειστές της Ελλάδας ή ότι μεγάλο μέρος του συσσωρευμένου χρέους των Ελλήνων είχε πάει για την αγορά γερμανικών και γαλλικών προϊόντων - γεγονότα που θα μπορούσαν να καταστήσουν σαφές στους ψηφοφόρους τους το γιατί η διάσωση των Ελλήνων από τη χρεοκοπία ισοδυναμούσε με διάσωση των δικών τους τραπεζών και βιομηχανιών. Ίσως φοβόντουσαν ότι αυτή η παραδοχή θα έστρεφε την προσοχή των ψηφοφόρων από τις αποτυχίες των διαδοχικών ελληνικών κυβερνήσεων στις αποτυχίες των Γερμανών και Γάλλων αξιωματούχων που είχαν επιφορτιστεί με την ευθύνη της εποπτείας των τραπεζών. Ή ίσως φοβόντουσαν πως αν οι ψηφοφόροι τους αντιλαμβάνονταν πλήρως τις βαθύτερες συνέπειες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης -τον βαθμό στον οποίο το οικονομικό τους πεπρωμένο, καλό ή κακό, είχε δεθεί με το πεπρωμένο εκείνων που δεν είναι ‘σαν εμάς’-, μπορεί να μην την έβρισκαν τόσο ελκυστική προοπτική τελικά».
Λίγο παραπάνω, στην εισαγωγή του κεφαλαίου που αφορά την ελληνική κρίση, ο πρώην Πρόεδρος σημειώνει για τα τεκταινόμενα στις ΗΠΑ: «Ψηφοφόροι από όλο το πολιτικό φάσμα θεωρούσαν τις διασώσεις των τραπεζών μια κομπίνα που επέτρεψε στους βαρόνους του χρήματος να βγουν από την κρίση σχετικά αλώβητοι. Ο Τιμ Γκάιτνερ (υπ. Οικονομικών) επέμενε ότι αυτό δεν ήταν αλήθεια, με την αυστηρή έννοια. (...) ‘Πού είναι η δική μου διάσωση;’ συνέχιζε να ρωτάει ο κόσμος. Ο κουρέας μου με ρωτούσε γιατί δεν πήγαινε στη φυλακή κανένας τραπεζίτης, το ίδιο με ρωτούσε και η πεθερά μου. Οι υπέρμαχοι της λαϊκής στεγαστικής πολιτικής ρωτούσαν γιατί είχαν λάβει οι τράπεζες εκατοντάδες εκατομμύρια από το TARP, ενώ μόνο ένα κλάσμα αυτού του ποσού πήγαινε για τη βοήθεια των ιδιοκτητών που κινδύνευαν να χάσουν τα σπίτια τους. (...) Οι Ρεπουμπλικανοί μέμφονταν τον Νόμο για την Οικονομία για το εκρηκτικό ομοσπονδιακό έλλειμμα που είχαμε κληρονομήσει από την κυβέρνηση Μπους και -στον βαθμό που καταδέχονταν να προτείνουν εναλλακτικές πολιτικές- ισχυρίζονταν πως ο καλύτερος τρόπος για να διορθωθεί η κατάσταση της οικονομίας ήταν να καλύψει το κράτος το έλλειμμά του και να τακτοποιήσει τα δημοσιονομικά του όπως ακριβώς οι πιεζόμενες οικογένειες σε όλη τη χώρα αναγκάζονταν να σφίξουν το ζωνάρι».
Στη συνάντησή του με τον Αλέξη Τσίπρα στο Μέγαρο Μαξίμου τον Νοέμβριο του 2016 ο Αμερικανός Πρόεδρος είχε πει ξεκάθαρα ότι «δεν μπορούμε να θεωρούμε τη λιτότητα ως συνταγή ανάκαμψης». Χρειάζεται επίσης μια αναπτυξιακή στρατηγική, χρειάζεται και ελάφρυνση του χρέους που είναι ένα πολιτικό ζήτημα για κάποιες από τις κυβερνήσεις στη βόρεια Ευρώπη, είχε επισημάνει ο Ομπάμα σε εκείνη την επίσκεψή του στην Αθήνα, στη δύση της προεδρίας του και ενώ επέλαυνε ο τραμπισμός στις ΗΠΑ.
