Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.2°C21.2°C
3 BF 71%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ασθενής ομίχλη
17 °C
13.6°C19.4°C
2 BF 78%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
17.7°C19.4°C
3 BF 67%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
25 °C
22.7°C24.8°C
6 BF 33%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
17 °C
16.8°C18.5°C
0 BF 82%
Γιβραλτάρ / Στο Κοιμητήριο του Τραφάλγκαρ
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Γιβραλτάρ / Στο Κοιμητήριο του Τραφάλγκαρ

Γιβραλτάρ
Τον Ιούλιο του 1862 ο στρατιωτικός διοικητής του Γιβραλτάρ Αλεξάντερ Γκόντλι μετέφερε επιτύμβιες πέτρινες πλάκες από το νεκροταφείο του Αγίου Ιακώβου σε αυτό των νεκρών του Τραφάλγκαρ. Φωτογραφίες: ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

Δευτέρα 21 Οκτωβρίου 1805. Έχουν περάσει 217 χρόνια από τον βρετανικό θρίαμβο της καταστροφής της Ισπανικής «Αήττητης» Αρμάδας και η ιστορία επαναλαμβάνεται έστω και υπό διαφορετικές συνθήκες. Έξω από το Ακρωτήριο Τραφάλγκαρ, στον Πορθμό του Γιβραλτάρ και προς την πλευρά του Ατλαντικού Ωκεανού, το οποίο πήρε το όνομα του από το αραβικό Ταράφ αλ Γκαρ, δηλαδή Ακρωτήριο του Σπηλαίου, το ίδιο που οι Έλληνες ονόμαζαν στην αρχαιότητα Ακρωτήριο της Ήρας, ο βρετανικός βασιλικός στόλος υπό τον ναύαρχο Οράτιο Νέλσον νικά μετά από ναυμαχία διάρκειας 15 ωρών τον ενωμένο ισπανικό και γαλλικό στόλο υπό τον Πιερ Βιλνέβ. Αποτέλεσμα, 4.395 νεκροί Ισπανοί και Γάλλοι, 2.541 τραυματίες, περί τους 8.000 οι αιχμάλωτοι και 21 πλοία απολεσθέντα έναντι ουδενός βρετανικού.

Η νίκη αυτή θα χαρίσει στους Βρετανούς την απόλυτη κυριαρχία στις θαλάσσιες εμπορικές οδούς από και προς την Αμερική και την Ινδία μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και την απρόσκοπτη πρόσβαση στις πρώτες ύλες Δυτικών Ινδιών και Ινδίας. Η νίκη αυτή έρχεται σε μια κρίσιμη εποχή για τους Βρετανούς, οι οποίοι λίγα χρόνια νωρίτερα είχαν χάσει τις αποικίες τους στην Αμερική που σχημάτισαν τις ΗΠΑ και αντιμετώπιζαν τον εντεινόμενο ανταγωνισμό των Γάλλων στο εμπόριο από και προς την Καραϊβική, περιοχή την οποία διεκδίκησε με πείσμα ο νεαρότερος σε ηλικία Βρετανός πρωθυπουργός, ο Ουίλιαμ Πιτ ο Νεότερος. Η ναυμαχία θα εδραιώσει την Pax Britannica, ενώ θα αποτελέσει την αρχή του τέλους της ισπανικής αυτοκρατορίας, αφού μετά την ήττα της οι αποικίες της στην Αμερική θα επαναστατήσουν και θα αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους.

Στους ηττημένους δεν περιλαμβάνεται μόνο η Ισπανία αλλά και η Γαλλία, που αποτυγχάνει να υποτάξει τη χώρα η οποία τελικώς θα την κατανικήσει στους Ναπολεόντειους Πολέμους. Οι αλυσιδωτές παρενέργειες αυτής της αποφασιστικής ναυμαχίας περιλαμβάνουν από την ανεξαρτησία των χωρών της κεντρικής και της νότιας Αμερικής μέχρι τη δημιουργία γόνιμου εδάφους εμφάνισης του ιταλικού και του γερμανικού εθνικισμού.

Κυριακή 4 Ιουλίου 2021, Γιβραλτάρ. Κατεβαίνοντας νωρίς το απόγευμα από τον βράχο ο οποίος δεσπόζει του περάσματος από τη Μεσόγειο στον Ατλαντικό, περνώ από την Αλαμέδα, τον Βοτανικό Κήπο, και από τα νότια των τειχών της πόλης σε μια αμυντική τάφρο της εποχής που το Γιβραλτάρ βρισκόταν ακόμη υπό ισπανική κυριαρχία. Συναντώ στα δεξιά μου ένα νεκροταφείο. Κοιτάζω την επιγραφή. Ονομάζεται «Κοιμητήριο Τραφάλγκαρ». Η παλαιότερη ονομασία του ήταν Σάουθπορτ Ντιτς, ονομασία που αποδίδει εύγλωττα την ιδιότητα της τάφρου. Εδώ είναι θαμμένοι οι ναύτες και αξιωματικοί οι οποίοι πέθαναν στο νοσοκομείο από τα τραύματά τους στην ιστορική ναυμαχία, καθώς τα πτώματα των πεσόντων κατά τη διάρκεια της ναυτικής σύρραξης ρίχτηκαν στη θάλασσα, ενώ υπάρχουν και κάποιοι τάφοι οι οποίοι χρονολογούνται λίγο νωρίτερα, από το 1798, όταν ακόμη ήταν «παράρτημα» του Κοιμητηρίου του Αγίου Ιακώβου.

Γιβραλτάρ
Η επιτύμβια πλάκα του πλοιάρχου του «Μαρς» Τόμας Νόρμαν, ο οποίος υπέκυψε στα τραύματά του ενάμιση μήνα μετά τη ναυμαχία στο Τραφάλγκαρ. Φωτογραφίες: ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

Από τους τάφους φαίνεται ότι μόνο δύο έχουν ταυτοποιηθεί ως θύματα της ιστορικής ναυμαχίας. Πρόκειται για τους τάφους υπ' αριθμόν 121 και 101, οι οποίοι περιέχουν τα οστά των αξιωματικών Ουίλιαμ Φόρστερ και Τόμας Νόρμαν που υπηρετούσαν στα σκάφη "Μαρς" και "Κολούμπους" αντίστοιχα. Βέβαια, εδώ είναι θαμμένα θύματα και άλλων μαχών και ναυμαχιών, όπως του Αλχεθίρας το 1801 και περιοχών του Καδίθ και της Μάλαγα το 1810 και το 1812. Όταν το 1814 το νεκροταφείο χαρακτηρίστηκε πλήρες, σταμάτησαν οι ταφές εδώ, με μία και μόνη εξαίρεση το 1838.

Οι επιτύμβιες πλάκες, αντιπροσωπευτικές της αισθητικής των αρχών του 19ου αιώνα, μαρτυρούν και λιγότερο «ηρωικές» συνθήκες θανάτου. Δεν είναι όλοι οι ένοικοι του κοιμητηρίου πεσόντες μαχών και ναυμαχιών. Αρκετοί υπήρξαν θύματα των επιδημιών κίτρινου πυρετού που ξέσπασαν μεταξύ 1804 και 1814. Κάθε χρόνο, την πλησιέστερη στην ημερομηνία της ναυμαχίας Κυριακή τελείται εδώ επιμνημόσυνη τελετή.

Τα «ηθικά διδάγματα» που αποκομίζω από αυτή μου την επίσκεψη δεν είναι και λίγα. Πρώτο και κυριότερο: η ανισότητα επιβάλλεται και μετά θάνατον. Οι «ανώνυμοι» νεκροί του Τραφάλγκαρ, ακόμη και των νικητών, είτε ρίχτηκαν στη θάλασσα είτε ετάφησαν σε ξένο τόπο. Αντίθετα, η σορός του ναυάρχου Νέλσον μεταφέρθηκε πίσω στην πατρίδα του για να ταφεί με δόξα και τιμές στον καθεδρικό του Αγίου Παύλου, παρόντος του αιχμαλώτου κατά τη ναυμαχία Γάλλου ναυάρχου Πιερ Βιλνέβ, σε ένα σπάνιο φαινόμενο ο ηττημένος να παρακολουθεί την κηδεία του νικητή που τον κατατρόπωσε στη μάχη στην οποία και σκοτώθηκε. Ο Βιλνέβ θα βρεθεί νεκρός το επόμενο έτος σε ξενοδοχείο στη Ρεν, με επίσημη εκδοχή την αυτοκτονία και με φήμες πως τον θάνατό του διέταξε ο Ναπολέων.

Ούτε όμως και ο τρίτος των ναυάρχων του Τραφάλγκαρ είχε καλύτερη μοίρα. Ο Ισπανός Φεντερίκο Γραβίνα πέθανε από επιπλοκές του τραυματισμού του πέντε μήνες μετά τη ναυμαχία. Και ένα δεύτερο, ότι οι συμβολισμοί είναι πολύ συχνά ισχυρότεροι από την ιστορική αλήθεια. Από τους 458 Βρετανούς νεκρούς της ναυμαχίας του Τραφάλγκαρ και από όσους από τους 1.208 τραυματίες πέθαναν από επιπλοκές, μόλις δύο είναι πιστοποιημένα θαμμένοι εδώ, και αυτοί εν μέσω δεκάδων άλλων που πέθαναν από διάφορες άλλες αιτίες. Η δε ονομασία «Κοιμητήριο Τραφάλγκαρ» δίνει ξεχωριστή συμβολική αξία σε αυτό εδώ το νεκροταφείο.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL