Η αλιεία κατά μήκος της 435 χιλιομέτρων ακτογραμμής και οι υδατοκαλλιέργειες ακόμη και σε βουνά δίνουν την ευκαιρία σε πολλούς Καμποτζιανούς να αποκτήσουν εισόδημα αξιοπρεπούς διαβίωσης. Έτσι η αγορά είναι γεμάτη με γαρίδες, καβούρια, ψάρια και μαλάκια
1434. Πρωτεύουσα του βασιλείου της Καμπότζης ορίζεται η Τσακτομούκ. Ο Πνήα Τζατ, τελευταίος αυτοκράτορας των Χμερ, παραμένει, μετά τη δήωση προ τριετίας της πρωτεύουσας Άνγκορ από τους Σιαμέζους της Αγιουτάγια, απλώς βασιλιάς της Καμπότζης. Με την κατάλυση της διάρκειας 802 χρόνων αυτοκρατορίας, οπότε κυβέρνησαν 35 ηγεμόνες, η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε για έναν χρόνο στο Τούολ Μπασάν.
Εξαιτίας πρωτοφανών πλημμυρών μεταφέρθηκε αυτή τη φορά στην Τσακτομούκ καθώς το άλλοτε ένδοξο Άνγκορ βρίσκεται κοντά στην εχθρική Αγιουτάγια. Θα καλυφθεί από ζούγκλα έως το 1907, όταν οι αρχαιολόγοι της École française d' Extrême - Orient θα ξεκινήσουν εργασίες αποκατάστασης που θα διαρκέσουν έως το 1970.
Ο Πνήα Τζατ ζητά τη βοήθεια των επάρχων για την οικοδόμηση της νέας πρωτεύουσας Τσακτομούκ, που αργότερα θα γίνει γνωστή ως Πνομ Πεν. Οι αξιωματούχοι της Καμπότζης βοηθούν παντοιοτρόπως. Οικοδομούν καινούργια ανάκτορα, κατασκευάζουν τείχη, ανεγείρουν ναούς και οικοδομούν την πόλη.
Ο βασιλιάς ζητάει από τον Πόνια Τέτσο, τον τσάο (κυβερνήτη) της επαρχίας Σαμρόνγκ Τονγκ, να βάλει τους εργάτες να σκάψουν στην παραποτάμια περιοχή Καμπόνγκ Ρηπ για να κατασκευάσουν μια λίμνη δίπλα στα ανάκτορα και τη Βατ Πνομ, την παγόδα που έδωσε το όνομά της στην Πνομ Πεν. Η λίμνη θα ονομαστεί Μπάουνγκ Τέτσο.
1929. Εδώ και 76 χρόνια, αφότου ο βασιλιάς Νοροντόμ ζήτησε την προστασία των Γάλλων, η Καμπότζη αποτελεί προτεκτοράτο ενταγμένο στην αποικία της Γαλλικής Ινδοκίνας. Οι Γάλλοι μετέφεραν εκ νέου το 1865 την πρωτεύουσα στην Πνομ Πεν που είχε εγκαταλειφθεί για 360 χρόνια, από το 1505. Ο νέος βασιλιάς Σισοβάτ Μονιβόνγκ και οι Γάλλοι αποφασίζουν να κατασκευάσουν μια μεγάλη αγορά στο κέντρο της Πνομ Πεν. Οι Γάλλοι για να εξυπηρετήσει από την πόλη των 90.000 κατοίκων την κυκλοφορία προϊόντων στην αποικία της. Ο βασιλιάς φιλοδοξώντας να την καταστήσει εμπορικό κέντρο σε όλη την Ινδοκίνα.
Επιλέγουν ως τοποθεσία τη λίμνη Μπάουνγκ Τέτσο, την οποία αποξηραίνουν. Οι εργασίες ωστόσο ξεκινούν καθυστερημένα, το 1935, λόγω της Μεγάλης Ύφεσης. Τον κτηριακό σχεδιασμό αναλαμβάνει ο 38χρονος αριχιτέκτονας Ζαν Ντιμπουά εμπνεόμενος από δύο κτήρια της εποχής, τη Δημοτική Αγορά της Λειψίας του 1928 και το δημαρχείο του Μπρεσλάου του 1913. Κάθε τμήμα θα είναι αφιερωμένο σε ξεχωριστή «αγορά μέσα στην αγορά», με κήπους στους εξωτερικούς χώρους και λυόμενους πάγκους.
Σεπτέμβριος 1937. Ο 62χρονος βασιλιάς εγκαινιάζει τη μεγαλύτερη αγορά της Ασίας. Το 1941, κατά τη διάρκεια του Σιαμογαλλικού Πολέμου, βομβαρδίζεται από τους Ταϊλανδούς Από το 1975, οπότε παίρνουν την εξουσία οι Ερυθροί Χμερ, έως το 1979, όταν ανατρέπονται από τον βιετναμικό στρατό, η αγορά αναστέλλει τις εμπορικές δραστηριότητες. Μεταβάλλεται σε φυτεία μπανάνας, ενώ οι υποδομές της υφίστανται σοβαρές βλάβες. Με την απελευθέρωση από το γενοκτονικό καθεστώς στις 7 Ιανουαρίου 1979, αναπτύσσεται ξανά.
Τρίτη 26 Φεβρουαρίου 2013. Τελειώνω νωρίς το μεσημέρι την περιήγησή μου στα ανάκτορα και ακολουθώ την παραποτάμια οδό Πρέα (Εξοχοτάτου) Σισόβατ, που περνά μπροστά από τον κήπο του παλατιού κατά μήκος της δυτικής όχθης του Μεκόνγκ.
Περνώ έξω από το περιβόητο FCC, το Foreign Correspondents' Club, όπου μαζεύονταν παλαιότερα ξένοι και πολεμικοί ανταποκριτές και που σήμερα λειτουργεί ως κανονικό εστιατόριο, από πιτσαρίες, εστιατόρια, καφέ, ανταλλακτήρια συναλλάγματος, πανδοχεία, προφανώς από τον τουριστικότερο δρόμο της πόλης. Περνάω και τη Βατ Ουναλόμ και στρίβω στην 136η Οδό, γνωστή και ως Όκνα Ιν. Σε λιγότερο από 5' φτάνω στην αγορά.
Η κεντρική αγορά της καμποτζιανής πρωτεύουσας, η Πσαρ Τομ Τμέι ή συντομότερα Πσαρ Τμέι όπως την αποκαλούν, δεν είναι απλώς ένα εμπορικό σημείο. Η τοποθεσία, η αρχιτεκτονική της και η ποικιλία της αλιευτικής, οπωροκηπευτικής, αγροτικής, αργυροχρυσοχοϊκής, ανθοκομικής, υφαντουργικής και άλλων ειδών εγχώριας παραγωγής που πωλούνται καθημερινώς την καθιστούν αναφορά πολιτισμού και ιστορικής κληρονομιάς. Η αξία της αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σπουδαιότητα καθώς πολλά παλαιά κτήρια κατεδαφίστηκαν, οπότε έχει περιοριστεί και ο αριθμός των οικοδομημάτων προτεκτοριανής εποχής.
Το πλήθος που συρρέει καθιστά αυτήν την ιδιαίτερα καλαίσθητη αγορά επίκεντρο της Πνομ Πεν. Σήμα κατατεθέν του κίτρινου αρ ντεκό κτηρίου είναι ο θόλος στα 26 μέτρα με τα τόξα, από τα μεγαλύτερα, λένε, στον κόσμο, που εκτείνονται σε τέσσερις διαφορετικές κατευθύνσεις, προσανατολισμένο το καθένα συμβολικά σε κάθε μία θρησκεία της χώρας, παρότι το 98% του πληθυσμού είναι βουδιστές και μόλις το 2% χριστιανοί, ανιμιστές και μουσουλμάνοι.
Χαζεύω διάφορα ηλεκτρονικά, dvd, κοσμήματα, σουβενίρ, αγοράζω σε απροσδόκητα καλή ένα κομψό ζευγάρι γυαλιών ηλίου και αφήνω την αγορά, η οποία, από ό,τι διαπιστώνω, συντηρείται διαρκώς για να παραμένει «κόσμημα» της Πνομ Πεν, και συνεχίζω την περιπλάνησή μου στην πόλη.
