Το ChatGPT είναι η πιο πρόσφατη και εξελιγμένη εφαρμογή Τεχνητής Νοημοσύνης που στις πρώτες πέντε μέρες λειτουργίας του απέκτησε 1 εκατομμύριο χρήστες (όσους μάζεψε το Netflix σε 4 χρόνια και το Facebook σε έναν χρόνο). Η εφαρμογή μιμείται το ανθρώπινο ύφος γραφής του κατόχου και μπορεί μερικές μόνο ασύντακτες λέξεις να τις μετατρέψει σε ένα πλήρως αναπτυγμένο γραμματικά κείμενο για e-mail, άρθρα, έρευνες, μέχρι και σπουδαστικές εργασίες.
Οι προβλέψεις λένε πως σε δύο περίπου χρόνια θα υπάρχουν κάποιες ισχυρές start up εταιρείες που θα ελέγχουν προηγμένα προγράμματα Τεχνητής Νοημοσύνης με πλήρη αντίληψη σε επίπεδο επικοινωνίας, γνώσεων, αλλά και με κριτική σκέψη και δυνατότητα επιχειρηματολογίας. Οι εταιρικοί μεσάζοντες θα τροφοδοτούν αυτές τις υπηρεσίες σε δραστηριότητες που αφορούν την επιστήμη, την εκπαίδευση, την επιχειρηματικότητα, την ψυχαγωγία αλλά και τις τέχνες.
Η ρομποτική εφαρμογή αποτελεί μια Λερναία Ύδρα από υπηρεσίες και, μεταξύ άλλων, παρέχει τη δυνατότητα δημιουργίας ψηφιακών εικόνων, από πίνακες μέχρι γραφιστικά έργα, με μια απλή περιγραφή σε ιδέες και χρώματα. Τράπεζες εικόνων όπως το Shutterstock και το Getty Images έχουν ήδη απαγορεύσει τη διακίνηση τέτοιων εικόνων, λόγω ανησυχιών για τα πνευματικά δικαιώματα. Ωστόσο, η ρομποτική καινοτομίας ξεπερνά την ταχύτητα των νομοθετών και οι καλλιτέχνες έχουν αναλάβει τον ρόλο να προειδοποιούν το κοινό για τα αμφιλεγόμενη ήθη της νέας ψηφιακής εικαστικής πραγματικότητας.
Αντιδρούν οι αληθινοί δημιουργοί
Οι άνθρωποι που ζουν από τους καρπούς της δημιουργίας τους εξεγείρονται ενάντια σε αυτή την αλόγιστη εκμετάλλευση της Τεχνητής Νοημοσύνης και ιδιαίτερα στην ολοένα εξελισσόμενη πρακτική των εικόνων που δημιουργούνται με το πάτημα ενός κουμπιού. Ένας από τους πρώτους που καταδίκασε αυτή την πρακτική ήταν ο οραματιστής σκηνοθέτης των Στούντιο Γκίμπλι Χαγιάο Μιγιαζάκι, που έχει υπογράψει αριστουργήματα όπως το «Spirited Away». Μιλώντας για το AI animation, πριν μερικά χρόνια, είχε πει: «Δεν βρίσκω αυτά τα πράγματα ενδιαφέροντα. Είμαι εντελώς αηδιασμένος. Αν θέλετε πραγματικά να φτιάξετε ανατριχιαστικά πράγματα, κάντε το ελεύθερα. Δεν θα ήθελα να ενσωματώσω αυτή την τεχνολογία στη δουλειά μου. Αισθάνομαι ότι αυτό αποτελεί προσβολή για την ίδια τη ζωή». Και συνέχισε λέγοντας: «Πιστεύω ότι η τέχνη είναι μια έκφραση της ψυχής. Ως εκ τούτου, καταναλώνω και αγαπώ την τέχνη που γίνεται από ανθρώπους». Τις θέσεις του Μιγιαζάκι έφερε ξανά στην επικαιρότητα ο Γκιγιέλμο Ντελ Τόρο μιλώντας για την ανθρώπινη φροντίδα που χρειάστηκε η φετινή ταινία του «Πινόκιο».
Το λογισμικό ChatGPT παρήγαγε ένα πιστό αντίγραφο τραγουδιού του Νικ Κέιβ, μιμούμενο το στιλ του Αυστραλού μουσικού, μέσα από λέξεις που αντικατοπτρίζουν τις θεματικές των στίχων του και από δείγματα ηχογραφήσεών του. Οι στίχοι του τραγουδιού ανέφεραν: «Είμαι ο αμαρτωλός, είμαι ο άγιος, είμαι το σκοτάδι, είμαι το φως, είμαι ο κυνηγός, είμαι το θήραμα». Ο Κέιβ απάντησε χαρακτηριστικά: «Αυτή η τεχνολογία δεν μπορεί να ανατραπεί ή να επιβραδυνθεί, καθώς μας οδηγεί προς ένα ουτοπικό μέλλον ή προς την ολοκληρωτική μας καταστροφή. Ποιος μπορεί να πει τι από τα δύο; Κρίνοντας από αυτό το τραγούδι πάντως, τα πράγματα δεν φαίνονται καλά. Η Αποκάλυψη βρίσκεται καθ' οδόν». Και συνέχισε λέγοντας: «Τα τραγούδια προκύπτουν από τον πόνο, με αυτό εννοώ ότι βασίζονται στον πολύπλοκο, εσωτερικό ανθρώπινο αγώνα της δημιουργίας και, λοιπόν, απ' όσο γνωρίζω, οι αλγόριθμοι δεν αισθάνονται. Τα δεδομένα δεν υποφέρουν. Το ChatGPT δεν έχει εσωτερική ύπαρξη, δεν έχει βρεθεί πουθενά, δεν έχει υπομείνει τίποτα, δεν είχε την τόλμη να φτάσει πέρα από τους περιορισμούς του, καθώς δεν έχει περιορισμούς τους οποίους καλείται να υπερβεί». Κλείνοντας, ο Κέιβ σημείωσε: «Αυτό το τραγούδι είναι μια τραγελαφική παρωδία τού τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος».
Από το de-aging στα πρόσωπα ηθοποιών στα deep fake
Στην ταινία «Πέρα από το όνειρο» («The congress») του 2013, η καριέρα μιας ηθοποιού έχει πάρει την κατιούσα και η ίδια, εξαιτίας των οικονομικών αναγκών για τη νοσηλεία του γιου της, αποφασίζει να πουλήσει τα δικαιώματα για το ψηφιακό ομοίωμά της προτού αποσυρθεί. Το σώμα της σαρώνεται ψηφιακά και το στούντιο είναι σε θέση να γυρίσει απεριόριστες ταινίες με πρωταγωνίστρια την εικονική της περσόνα. Η δυστοπική πραγματικότητα που έχει εμπνευστεί ο σκηνοθέτης Άρι Φόλμαν βρήκε τραγική εφαρμογή δέκα χρόνια μετά, στην περίπτωση του Μπρους Γουίλις, ο οποίος αποσύρθηκε πέρσι από την ενεργό δράση καθώς πάσχει από μια ασθένεια που προκαλεί μόνιμη βλάβη στον εγκέφαλο και έχει ως συνέπεια την απώλεια επικοινωνίας με το περιβάλλον. Πριν από τρεις μήνες, ο Γουίλις βρέθηκε ψηφιακά σε μια ρωσική διαφήμιση, όπου εμφανιζόταν δεμένος πάνω σε ένα σκάφος, αντιμέτωπος με μια βόμβα. Η εταιρεία που έφτιαξε τη διαφήμιση, με το θρασύ όνομα Deepcake, επεξεργάστηκε εικόνες από διάσημες ερμηνείες του ηθοποιού και έφτιαξε ένα πειστικό διαφημιστικό για το οποίο ο Γουίλις δεν έκανε απολύτως τίποτα.
Από την αθώα ψηφιακή επεξεργασία των ηθοποιών για να φαίνονται νεότεροι («Μπέντζαμιν Μπάτον») ή ηλικιωμένοι («Ο Ιρλανδός»), που αντικατέστησε το μακιγιάζ και τα προσθετικά στην παραίσθηση της αφήγησης, φτάσαμε στην εποχή των deep fakes, όπου το πρόσωπο και το σώμα του ηθοποιού αναπαράγονται πλήρως χωρίς να είναι εύκολο να διαπιστωθεί η πλαστοπροσωπία από γυμνό μάτι. Καθώς τα deep fakes εξελίσσονται, αυξάνονται οι φόβοι πως σε μελλοντικές ταινίες και σειρές μπορεί η έμψυχη συμμετοχή κάποιων ηθοποιών να μην είναι απαραίτητη. Πολλοί προμηνύουν ένα μέλλον στο οποίο οι καλλιτεχνικές ταυτότητες αγοράζονται και πωλούνται. Προς το παρόν, μια εταιρεία που απλώς δημιουργεί μια απομίμηση ενός δημόσιου προσώπου δεν προσκρούει στα δικαιώματα προσωπικών δεδομένων. Με άλλα λόγια, αν ένα deep fake ενός ηθοποιού εμφανιστεί σε μια διαφήμιση για πατατάκια, τότε ο ηθοποιός ή οι διαχειριστές της κληρονομιάς του προστατεύονται λόγω της εμπορικής οικειοποίησης της ταυτότητας. Όταν όμως κάποιος φτιάξει με deep fake ένα ιδιωτικό βίντεο και το ανεβάσει στο YouTube χωρίς να δυσφημεί, τότε τα πράγματα είναι θολά.
Ψηφιακοί κλώνοι για Όσκαρ
Τα σωματεία ηθοποιών ανησυχούν και αγωνίζονται ενάντια σε συμβόλαια που εκμεταλλεύονται την αφέλεια μελών τους σχετικά με την Τεχνητή Νοημοσύνη. Η βεβιασμένη συναίνεση μπορεί να οδηγήσει σε εφιάλτη, καθώς τα deep fakes επιτρέπουν σε έναν ηθοποιό να «χρησιμοποιηθεί». Και πολλοί διάσημοι αστέρες έχουν διαπραγματευτική δύναμη και στρατιές δικηγόρων που άλλοι δεν διαθέτουν. Αν μια εταιρεία μπορεί να έχει προηγμένους αλγόριθμους Τεχνητής Νοημοσύνης που αναπαράγουν τη μανιέρα, το ύφος και τον τονισμό ενός συγκεκριμένου ηθοποιού, τότε αυτό μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις. Πλέον, οι συμβάσεις περιλαμβάνουν και δικαιώματα προσομοίωσης για το πρόσωπο και τη φωνή των ερμηνευτών κρυμμένα στα ψιλά γράμματα των συγκεχυμένων συμβολαίων. Βέβαια, όσοι δεν γίνονται «πετυχημένοι» μπορούν να βγάλουν λεφτά με τη φωνή και τις εικόνες τους, που πλέον αποκτούν εμπορική αξία. Για παράδειγμα, η φωνή ενός ηθοποιού μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ένα αυτοματοποιημένο audio book, καθώς ένας νόμος που ψηφίστηκε στη Νέα Υόρκη το 2020 επιτρέπει τη μεταβίβαση των μεταθανάτιων δικαιωμάτων για να παρέχουν μια πηγή εσόδων στις οικογένειές τους.
Η προσομοίωση προσώπων στην εποχή της μετα-αλήθειας
Στην εποχή του κατακλυσμού των fake news μέσα από παραποιημένες εικόνες και συκοφαντικές πλαστογραφίες, αν η τεχνολογία των deep fakes γίνει προσιτή σε κάθε απλό χρήστη, η παραπληροφόρηση για την ιδιωτική ζωή δημόσιων προσώπων και πολιτικών μπορεί να έχει ολέθριες συνέπειες. Ειδικότερα, στα αχαρτογράφητα νερά των social media και σε κλειστά συνωμοσιολογικά φόρα η διανομή συκοφαντικού υλικού, από σκάνδαλα και πλαστές αποκαλύψεις μέχρι και πορνογραφία, μπορεί να ξεφύγει από κάθε έλεγχο και κανένα νομικό πλαίσιο δεν θα είναι αρκετό για να περιχαρακώσει τις εναλλακτικές πραγματικότητες που ενοχοποιούν και διαπομπεύουν. Και τότε η συζήτηση για την εκμετάλλευση της καριέρας διάσημων του Χόλιγουντ θα περισσεύει.
