Περισσότεροι από 100 άμαχοι Παλαιστίνιοι που περίμεναν ανθρωπιστική βοήθεια ήρθαν να προστεθούν στη μακάβρια λίστα θανάτου από τη χθεσινή ισραηλινή επίθεση στη Γάζα. Την ώρα που η επίσημη Δύση κλείνει τα μάτια, τα αυτιά και το στόμα σ’ αυτόν τον παραλογισμό, η Λάνα Μπάστασιτς, από τις πιο ταλαντούχες νέες Ευρωπαίες συγγραφείς, βραβευμένη με το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας το 2020 για το πρώτο της βιβλίο «Πιάσε το λαγό», εξακολουθεί να υψώνει φωνή και ανάστημα για την ευαισθητοποίηση των Ευρωπαίων και, φυσικά, υφίσταται τις επιπτώσεις. Δεν είναι η πρώτη ούτε η μόνη που κατηγορείται για αντισημιτική συμπεριφορά, που δέχεται λεκτικές επιθέσεις, απειλές ακόμα και για τη ζωή της. Ωστόσο, η ίδια δεν το έβαλε κάτω και μετά το άρθρο-καταπέλτη που δημοσίευσε τον Νοέμβριο στον Guardian για τη σιωπή της Γερμανίας απέναντι σε όσα συμβαίνουν στη Γάζα συνεχίζει με τις αναρτήσεις της στα social media και στοχευμένες κινήσεις να στηλιτεύει αυτό το μακελειό. Έφτασε, μάλιστα, στο σημείο να έρθει σε ρήξη με τον εκδοτικό της οίκο στη Γερμανία, τον Fischer Verlag που ιδρύθηκε το 1886 από Εβραίους, όταν οι εκπρόσωποί του αρνήθηκαν να καταδικάσουν τις συνεχιζόμενες επιθέσεις του Ισραήλ, όπως τους ζήτησε. Έλυσε το συμβόλαιο μαζί του καταγγέλοντας τη «λογοκρισία» των φιλοπαλαιστινιακών φωνών στη Γερμανία, διαμαρτυρόμενη για τη σιωπή της χώρας απέναντι σε όσα συμβαίνουν στη Γάζα. Η 38χρονη συγγραφέας προχώρησε σε αυτή τη γενναία κίνηση χωρίς να πτοείται από το γεγονός ότι, πέρα από τα δικαιώματα του βραβευμένου μυθιστορήματός της «Πιάσε το λαγό», ο εν λόγω εκδοτικός οίκος έχει ήδη αγοράσει τα δικαιώματα και του επόμενου βιβλίου της που γράφει αυτή την περίοδο.
Μιλώντας ανοιχτά για τη σιωπή
Γεννημένη το 1986 στο Ζάγκρεμπ, η Βόσνια Λάνα Μπάστασιτς έζησε τον εφιάλτη του πολέμου στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Σήμερα ζει στο Βερολίνο, έχοντας λάβει τη γερμανική υποτροφία DAAD μετά την επιτυχία που γνώρισε το «Πιάσε το λαγό».
Στο καταγγελτικό άρθρο της στον Guardian τον περασμένο Νοέμβριο στηλίτευσε την Ευρώπη και ειδικά τη Γερμανία για την απροθυμία τους να καταδικάσουν τη «γενοκτονία», όπως τη χαρακτηρίζει, του λαού της Παλαιστίνης από τον ισραηλινό στρατό. «Ως παιδί, είδα αυτό που ακολουθεί τη γενοκτονία. Γι’ αυτό μιλάω ανοιχτά για τη σιωπή του νέου σπιτιού μου απέναντι στους θανάτους Παλαιστινίων» έγραφε χαρακτηριστικά στο άρθρο της, υπογραμμίζοντας ότι «ακόμα και η αναφορά της λέξης Παλαιστίνη στη Γερμανία μπορεί να ενοχοποιήσει όποιον τη χρησιμοποιεί για αντισιμιτισμό». «Ενώ καλλιτέχνες και συγγραφείς ακυρώνονται για τον υποτιθέμενο αντισημιτισμό τους, ο πραγματικός νεοναζισμός βρίσκεται σε άνοδο, με το ακροδεξιό AfD, Eναλλακτική για τη Γερμανία, να κερδίζει τις τοπικές εκλογές και τους κυρίαρχους πολιτικούς να επικαλούνται την ιδέα να κάνουν συμφωνίες μαζί τους» επισημαίνει, συμπληρώνοντας ότι «η ακλόνητη επίσημη υποστήριξη της Γερμανίας για τις ενέργειες της ισραηλινής κυβέρνησης αφήνει ελάχιστα περιθώρια στην ανθρωπότητα». Καταλήγοντας υπογραμμίζει ότι «ζώντας στη Γερμανία, θεωρώ ότι είναι ανθρώπινο καθήκον μου να επικαλεστώ τη μονομέρεια, την υποκρισία και τη συγκατάθεσή της στη γενοκτονία της Γάζας... Θυμάμαι τι μπορεί να κάνει η σιωπή και πόσο μπορεί να στοιχειώνει έναν τόπο και έναν λαό. Προέρχομαι από ένα σιωπηλό μέρος βουτηγμένο στο αίμα. Ποτέ δεν πίστευα ότι θα ένιωθα την ίδια σιωπή στη Γερμανία».
Προειδοποιήσεις των... καλοπροαίρετων
Σε κάποιο σημείο του άρθρου της η Λάνα Μπάστασιτς γράφει χαρακτηριστικά ότι «καλοπροαίρετοι άνθρωποι με συμβούλεψαν ότι η έκφραση αυτής της γνώμης θα μπορούσε να με οδηγήσει σε αποκλεισμό από λογοτεχνικές εκδηλώσεις και φεστιβάλ και ότι η καριέρα μου στη Γερμανία -πηγή του βιοπορισμού μου τα τελευταία δύο χρόνια- μπορεί να έχει τελειώσει». Ακριβώς αυτό συνέβη μετά τη δημοσίευση του άρθρου της, το οποίο προφανώς δεν ξέχασαν οι επικριτές της, περιμένοντας την κατάλληλη ευκαιρία. Πριν από έναν μήνα, κι ενώ η συγγραφέας είχε προσκληθεί να συμμετάσχει σε ένα residency για συγγραφείς στην Αυστρία, οι διοργανωτές την ενημέρωσαν πως δήθεν η αίτησή της δεν έγινε δεκτή, ενώ η Μπάστασιτς αποκάλυψε στον λογαριασμό της στο Instagram, δείχνοντας και το σχετικό έγγραφο, ότι θα πήγαινε να μείνει στο residency κατόπιν σχετικής πρόσκλησης των ίδιων των διοργανωτών. Απέδειξε, δηλαδή, ότι δεν έκανε καμία αίτηση, αντιθέτως θα συμμετείχε στο πρόγραμμα ως προσκεκλημένη, αλλά μετά τις δημόσιες τοποθετήσεις της ακύρωσαν τη συμμετοχή της κατηγορώντας την εμμέσως για φιλοπαλαιστινιακή και συνάμα αντισημιτική συμπεριφορά.
Και ενώ η ίδια δέχεται το σκληρό νόμισμα των επικριτών της, το μυθιστόρημά της εξακολουθεί να γνωρίζει μεγάλη επιτυχία. Εμπνευσμένο από τις αναμνήσεις της από την Μπάνια Λούκα, το «Πιάσε το λαγό», που έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 25 γλώσσες και στη δική μας από την Ισμήνη Ραντούλοβιτς για τις εκδόσεις Gutenberg, αφηγείται την περίπλοκη πορεία της φιλίας δύο γυναικών μιλώντας για τη συγκρότηση ταυτότητας, τη γλώσσα, τις κοινωνικές διακρίσεις, τα σφάλματα της μνήμης, τα τραύματα που σημαδεύουν ανεξίτηλα, τους τρόπους με τους οποίους δύο άνθρωποι μπορούν να πληγώσουν ο ένας τον άλλον. Με τρυφερότητα, ευαισθησία, και διεισδυτική ματιά πάνω στα κοινωνικά και τα πολιτικά ζητήματα, η Μπάστασιτς, όπως έγραψε η γερμανική Suddeutsche Zeitung, «συνδέει με εξαιρετικό, αδιόρατο σχεδόν τρόπο προσωπικές εμπειρίες και κοινωνικοπολιτικές αλλαγές δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα που σε παρασύρει και στην οποία κάθε στιγμή μπορούν να συμβούν τα πάντα».
