Ενα από τα ακριβά δώρα που μου έκανε η ζωή είναι και η γνωριμία μου με τον Βασίλη Βασιλικό. Συναντηθήκαμε στα έδρανα του Κοινοβουλίου ως μέλη της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. το διάστημα 2019-2023. Ο Βασίλης ζούσε κάθε στιγμή της κοινοβουλευτικής του θητείας σαν νέος έφηβος. Ενδιαφερόταν για τα πάντα και ήθελε να τα γνωρίζει στις λεπτομέρειές τους. Καθόμασταν συχνά μαζί και ρωτούσε συνεχώς. Στα θέματα του τομέα Πολιτισμού, με τα οποία ασχολούμασταν και οι δυο, η γνώμη του ήταν πάντα σοφή. Έχαιρε της εκτίμησης όλων των πτερύγων της Βουλής και εμείς καμαρώναμε που ο σημαντικός αυτός άνθρωπος μοιραζόταν τις ίδιες αγωνίες μαζί μας.
Είχα γράψει παλιότερα ένα κείμενο για «Το ελικόπτερο» του Βασίλη Βασιλικού (εκδόσεις Εφημερίδα των Συντακτών). Δεν αποτόλμησα, βεβαίως, να κάνω λογοτεχνική κριτική. Αυτήν τη δουλειά την κάνουν άλλοι καλύτερα από εμένα. Αυτό που έχω να καταθέσω είναι πως με παρέσυρε αυτό το βιβλίο σε ένα ταξίδι μαζί του ευφρόσυνο λογοτεχνικά, αλλά και διδακτικό ταυτόχρονα για τα έργα και τις ημέρες των ανθρώπων της εξουσίας που κατέχουν νευραλγικά πόστα.
Στο μυθιστόρημα του Βασίλη Βασιλικού, στα χρόνια της Αλλαγής ένα πολιτικό στέλεχος διορίζεται στη διοίκηση ενός μεγάλου οργανισμού, της ΕΡΤ φυσικά, παρόλο που δεν ονοματίζεται. Είναι ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής (θέση που κατείχε ο Βασίλης Βασιλικός την τριετία 1981-1984). Δεν είναι ούτε στη βάση της ιεραρχίας ούτε σε εξαιρετικά αποφασιστική θέση. Έρχεται με όνειρο να πατάξει το τέρας του δημοσιοϋπαλληλισμού και να αποδώσει στον ελληνικό λαό μια δημόσια τηλεόραση που να του αξίζει. Παρατηρώντας από το παράθυρο τη μεγάλη ταράτσα πλάι του, σκέφτεται πως άνετα θα μπορούσε εκεί να προσγειωθεί ένα ελικόπτερο. Εργαλείο που τόσο είχε ανάγκη ο οργανισμός για να καλύπτει τις ειδήσεις χωρίς καθυστερήσεις. Είμαστε, άλλωστε, σε μια εποχή όπου το Ίντερνετ και το Skype δεν είχαν ακόμη μπει στη ζωή μας. (Μικρή παρένθεση. Τα παλιά εκείνα χρόνια οι δημόσιες ραδιοτηλεοράσεις παντού στον κόσμο θεωρούνταν «κρίσιμοι στόχοι» σε περίπτωση εμπόλεμης κατάσταση ή και χούντας -τα ξέρουμε εμείς αυτά- κι έτσι ένα, ακόμα και «άτυπο» ελικοδρόμιο δεν ήταν ασυνήθιστο.).
Στο μυθιστόρημα παρακολουθούμε τον μακρύ αγώνα για την απόκτηση ενός ελικοπτέρου μέσα από αλλεπάλληλες αλλαγές προσώπων, υπευθύνων, υπουργών. Παρατηρούμε τις αλλαγές που γίνονταν εντός της Αλλαγής. Απολαμβάνουμε ένα απίθανο σύμπαν προσώπων και συμπεριφορών: από τον θυρωρό και την καθαρίστρια του Ραδιομεγάρου έως τον καθηγητή πανεπιστημίου γενικό διευθυντή. Από τους μόνιμους χαμαιλέοντες έως τους πιονέρους της Αλλαγής που ήρθαν να αλλάξουν τα πάντα. Από τους καλοθελητές έως τους «πληροφοριοδότες». Από τους ωτακουστές έως εκείνους που διασπείρουν ψευδείς ειδήσεις (ναι, υπήρχαν και τότε). Παρατηρούμε, λοιπόν, εντός του οργανισμού μια μικρογραφία της Ελλάδας, της τότε και της τώρα (;), σε μια υπηρεσία σημαντική για τα κοινά.
Αλήθεια, μπορεί ένας οργανισμός σαν την ΕΡΤ να είναι αρεστός σε όλους; Μπορεί να δουλέψει απρόσκοπτα χωρίς τις τρικλοποδιές που του βάζουν εκείνοι εντός του που έχουν την κρυφή εξουσία των διαδρόμων και ξέρουν τον τρόπο να το κάνουν; Και οι εκτός αυτού; Ανταγωνιστές, πολιτικές δυνάμεις, κοινωνικές διεργασίες που δρουν άλλοτε θετικά και άλλοτε αρνητικά; Η αίσθηση που μας αφήνει ο συγγραφέας είναι πως όχι. Φοβάμαι ότι η Ιστορία τον επιβεβαιώνει.
Πρόκειται για έναν οργανισμό που στήθηκε, στελεχώθηκε και κόλλησε σε συγκεκριμένες ράγες του μετεμφυλιακού κράτους. Που δημιουργήθηκε και χρησιμοποιήθηκε από τη Χούντα όσο τίποτε άλλο. Έναν οργανισμό που δέχθηκε πολλά χτυπήματα κάτω από τη μέση εκεί γύρω στα 1990 για να δημιουργηθεί ο χώρος τον οποίο θα κάλυπτε η ιδιωτική τηλεόραση. Και που ταυτόχρονα η εμμονή κάποιων να κρατήσουν στα χέρια τους την ενημέρωση δεν άφησε νόμιμο χώρο στην ιδιωτική ραδιοτηλεόραση, αφήνοντάς την να δημιουργηθεί «πραξικοπηματικά» κατά κάποιον τρόπο, άρα εξωθεσμικά και άρα χωρίς άδειες και χωρίς έλεγχο. Οξύμωρο; Φυσικά, γι’ αυτό και επί τριάντα χρόνια επικράτησε το χάος.
Και, βέβαια, έναν οργανισμό που το 2013, αντί να εκσυγχρονιστεί και να στηριχθεί, έκλεισε σε μία νύχτα, επί διακυβέρνησης Νέας Δημοκρατίας-ΠΑΣΟΚ, για να ξαναλειτουργήσει όταν κυβέρνηση έγινε ο ΣΥΡΙΖΑ. Ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής στο μυθιστόρημα, ο κεντρικός ήρωας του «Ελικοπτέρου» δηλαδή, κάποια στιγμή φεύγει από τον οργανισμό. Και όχι μόνον από αυτόν. Εγκαταλείπει και την Ελλάδα. Στη Ρώμη, όπου ζει πια, γράφει το 1985 το μυθιστόρημα. Γράφει ο «Περικλής», ο ήρωας του μυθιστορήματος: «Μένει το φρικτό πρόβλημα της εξουσίας. Μα αυτό, ποτέ στ’ αλήθεια δεν τον απασχόλησε. Γιατί, όπως το λέει η ίδια η λέξη, είναι “εκτός ουσίας”». Σκέφτομαι πως το συγκεκριμένο μυθιστόρημα θα έπρεπε να το διαβάσουν όλοι όσοι αναλαμβάνουν για λογαριασμό των διαφόρων κυβερνήσεων ανάλογα πόστα και όχι μόνο στην ενημέρωση. Θα έχουν διπλό όφελος. Πρώτον, θα απολαύσουν το λογοτέχνημα και, δεύτερον, θα μάθουν κάτι από (βιωματική) Δημόσια Διοίκηση.
Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια επανεκδόθηκαν πολλά βιβλία του Βασίλη Βασιλικού. Αναζητήστε τα. Και… Βασίλη, κρατάω ακριβή παρακαταθήκη όσα συζητήσαμε εκεί, στον ναό της Δημοκρατίας…
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι ηθοποιός, μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
