Αισθάνεται τυχερός γιατί η μουσική τον κατέκτησε από νωρίς. Κι αγάπη, για τον κόσμο, φίλους, συγγενείς, όσους αρέσκονται σε έναν κόσμο που είναι ωραίος όταν απαρτίζεται από ανθρώπους που νοιάζονται ο ένας για τον άλλον.
Τη μουσική τη συνάντησε παίρνοντας στο κρεβάτι τα κατσαρολικά της μαμάς, το καθένα με τον ήχο του. Πάνω τους έπαιξε τις πρώτες του «συνθέσεις», παρά τις διαμαρτυρίες της γειτονιάς για τον θόρυβο. Ο Κώστας ήταν πεισματάρης, ένας αληθινός διάολος!
Το πείσμα του του έφερε την πρώτη κιθάρα, που τη ζήλεψε από έναν μακρινό συγγενή. Στο ωδείο της Καίτης Καρατζά, στη Νέα Ελβετία, τα δυο της παιδιά -πιτσιρίκια ακόμα- κάνανε φασαρία. Ένα από αυτά είναι ο σήμερα διάσημος μαέστρος Θεόδωρος Κουρεντζής.
Κι αν είμαι rock...
Η κλασική κιθάρα, που τότε μάθαινε, τον είχε κατακτήσει∙ έπαιζε συνέχεια! Στα 15 του χρόνια κόντευε να πάρει το πτυχίο, αλλά στο σχολείο τα παιδιά είχαν ένα rock συγκρότημα, φίρμες στο Παγκράτι με κοινό μεγαλύτερο από τη μία και μοναδική του ακροάτρια, την ηλικιωμένη του δασκάλα.
Ακούγοντας το «Shadow play» του Rory Gallagher, o Κώστας είπε στον πατέρα του «Αυτό θέλω να κάνω!». Την επόμενη μέρα είχε στα χέρια του μια ηλεκτρική κιθάρα κι έναν ενισχυτή, κάνοντας τον τότε δάσκαλό του να κλάψει επειδή εγκατέλειψε την κλασική μουσική.
Λίγο καιρό μετά ο Κώστας έγινε η δεύτερη κιθάρα των High Level, ενός από τα συγκροτήματα της εποχής που έγραφαν και έπαιζαν δικές τους πρωτότυπες συνθέσεις. Ο Κώστας τραγουδούσε και σιγά-σιγά τα δικά του κομμάτια παιζόντουσαν στο Corner και αλλού όπου η rock πιτσιρικαρία παραληρούσε. Η rock φάση του κράτησε μέχρι που έφυγε στην Αμερική.
Η αμερικανική εμπειρία
Στη σχολή, το Berklee College of Music της Βοστώνης, και σε όλο το περιβάλλον του ακούγονταν τα ονόματα του Jaco Pastorius, των Weather Report, του Pat Metheny. Εκεί έμαθε ότι υπάρχει ένα παράλληλο σύμπαν, μια άλλη μουσική, που λεγόταν jazz-rock, και αργότερα fusion: Jeff Beck, John McLaughlin. Όμως ο Allan Holdsworth τοy πήρε τα μυαλά! Ήταν κάτι μακριά απ’ όσα είχε συνηθίσει, πολύ διαφορετικό από τον Wes Montgomery ή την jazz πλευρά του George Benson.
Τότε συνειδητοποίησε ότι η jazz κιθάρα δεν είναι ένα όργανο που πρέπει να παίζεται με συγκεκριμένο τρόπο, όπως η κλασική. Η «ροκιά» τον συνεπήρε. Μετά βρέθηκε μπροστά στους προπάτορες της jazz κιθάρας. Είχε πια τον τρόπο, την ωριμότητα να καταλάβει τη γλώσσα τους, την αισθητική τους, την τεχνική τους.
Μετά τον Pat Metheny, την ψυχή του κατέκτησαν ο Joe Pass και ο Wes Montgomery. Μεταγράφοντας τις μουσικές τους από κασέτες -μαζί με την jazz παιδεία του Berklee-, ο Κώστας είχε την κιθάρα του «φορεμένη» πάνω του 16 ώρες την ημέρα!
Στον προσφυγικό Βύρωνα
«Μην σε νοιάζουν τα άλλα παιδιά. Εσύ κοίτα τον εαυτό σου» του έλεγαν οι γονείς του όταν αισθάνονταν ότι ο μικρός Κώστας ένιωθε δυσφορία από τις μικροκακίες των συμμαθητών του.
Είχαν ζήσει μια δύσκολη ζωή. Κατοχή, δικτατορία, πείνα, διώξεις. Καπετάνιος στο αντάρτικο ο παππούς, ο καπετάν-Γιώργος, και μετά φυλακές. Τα τέσσερα αδέλφια της μητέρας του μεγάλωσαν από άλλες φιλόξενες οικογένειες, καθώς η γιαγιά δεν είχε τη δύναμη να αναλάβει τα παιδιά.
Ενα βιβλίο γεμάτο μνήμες από την Κατοχή βγήκε λίγους μήνες πριν ο πατέρας του Κώστα φύγει ξαφνικά. Ο Θάνος Μπαλταζάνης γράφει για τον Βύρωνα, όπου μεγάλωσε, είδε εκτελέσεις, κρύφτηκε από τους Γερμανούς, είδε τη μάνα του, μια γλυκομίλητη γυναίκα που τραγουδούσε όμορφα, να πουλάει το μαντολίνο μαζί με την κόκκινη βελούδινη θήκη που είχε κεντήσει μόνη της για να φέρει ένα πιάτο φαγητό στο σπίτι. Σε ένα τσαντάκι από το ίδιο ύφασμα είχε τις παρτιτούρες. Πήγαινε και την αγκάλιαζε, υποψιασμένος ότι είχε ανάγκη αυτή την αγκαλιά. «Πάει το μαντολίνο, έγινε φαγητό» ψιθύριζε. Στο Μοναστηράκι κατέληξαν και οι παρτιτούρες...
Η αναγνώριση
Ο Θάνος Μπαλταζάνης είχε την οξυδέρκεια να καταλάβει το ταλέντο του γιου του και, πράγμα παράδοξο για τα χρόνια εκείνα, τον έστειλε από τα 18 στην Αμερική για να πραγματοποιήσει τα όνειρά του και όχι να ζήσει υπό τον κλοιό της ανάγκης για την καθημερινότητα. Ποτέ δεν τον άφησε να δουλέψει στο μαγαζί με τα ανταλλακτικά που διατηρούσε κάπου κοντά στον Άγιο Αρτέμιο, στη Φιλολάου.
Του ζητούσε συχνά να γυρίσει πίσω, καθώς η μάνα του υπέφερε από την απουσία του. Χρόνια αργότερα, ο Κώστας έπαιζε με τους Iasis στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με εκλεκτούς προσκεκλημένους. Στη δεξίωση, αμέσως μετά, η κυρία Στεφανία του είπε: «Συγγνώμη, γιε μου, που τότε ήθελα να σε κρατήσω στην Ελλάδα». Χρόνια ήθελε να του το πει, αλλά δεν είχε βρει την ευκαιρία…
Στην ελληνική jazz σκηνή
Επειτα από ένα διάστημα «ερωτικός μετανάστης» στην Ολλανδία, ο Κώστας Μπαλταζάνης επιστρέφει στη Βοστώνη και στα 25 παίρνει το Jazz Performance Diploma από την περίφημη αυτή σχολή όπου όλοι οι δημιουργικοί μουσικοί έχουν ονειρευτεί να βρεθούν.
Επιστρέφοντας το 1991 από την Αμερική, συναντά την ελληνική jazz σκηνή: David Lynch, Σπύρος Παναγιωτόπουλος, Παντελής Μπενετάτος, Τάκης Πατερέλης. Παίζοντας στο Παράφωνο με τους καλύτερους, ο Κώστας ψάχνει τη δική του «φωνή». Κι ενώ αρχίζει να διδάσκει jazz κιθάρα και θεωρητικά στο Ωδείο «Φίλιππος Νάκας», αργότερα, ως διευθυντής του μοντέρνου του τμήματος, δημιουργεί εκπαιδευτικά προγράμματα, φεστιβάλ και συναυλίες.
Iasis: Το φάρμακο
Ολα ξεκίνησαν από ένα ελεύθερο jam session. Στη σκηνή του Παράφωνου δίπλα του βρέθηκαν ο Πέτρος Κούρτης και ο Γιώτης Κιουρτσόγλου. Και τότε ο Κώστας βρήκε τι να κάνει με κάποια μουσικά θέματα -όχι ακριβώς jazz- που είχε στο συρτάρι.
Η μουσική των Iasis ανάβλυζε σαν δροσερό νεράκι. Για περισσότερα από πέντε χρόνια ήταν κάτι νέο και «ακομπλεξάριστο» σαν στιλ. H Γεωργία Αλεβιζάκη, μια δημιουργική παραγωγός της Lyra, έπεισε τον διάδοχο του Αλέκου Πατσιφά, τον Μαραβέλια, να δοκιμάσουν κάτι διαφορετικό. Κάτι που έγινε μεγάλη επιτυχία, ξεπερνώντας κατά πολύ τις έως τότε κυκλοφορίες της ελληνικής jazz δισκογραφίας. Οι Iasis έκαναν την έκπληξη!
Από τα μικρά μπαράκια της Αθήνας βρέθηκαν στο Μέγαρο, στην Επίδαυρο, στις Γραμμές, στην Ιερά Οδό, στα μεγάλα φεστιβάλ στην Ελλάδα, έως και τη Γερμανία, το Λουξεμβούργο, την Ισπανία.
Οι Iasis των Μπαλταζάνη, Κούρτη, Κιουρτσόγλου, Παλαμιώτη και Κολλίρη συνεργάστηκαν με σπουδαίους μουσικούς: David Lynch, Μάνο Αχαλινωτόπουλο, Σωκράτη Σινόπουλο, Βαγγέλη Καρίπη. Ήταν ένα wold-fusion γκρουπ, με το ιδιαίτερο ύφος που έμεινε στην ιστορία της μουσικής για τους τρεις δίσκους τους, Iasis (1996, Lyra), Amalgama (1998, Lyra) και Duente (2002, EmArcy Records), κι ένα παράδειγμα του πώς μια μουσική ταξιδεύει από μόνη της, χωρίς συστήματα προβολής και ειδικούς μάνατζερ. Αρκετά χρόνια μετά ο Κώστας είχε ήδη δημιουργήσει το ΜOMI (Modern Music Institute) στον Πειραιά, διδάσκοντας όλα τα όργανα της σύγχρονης μουσικής.
Στη Μέκκα των Τεχνών
Στη Νέα Υόρκη βρέθηκε για μόνο λίγες μέρες, προσκεκλημένος του Αμερικανού φίλου και εξαιρετικού σαξοφωνίστα Alex Foster για την ηχογράφηση ενός δίσκου. Οι «λίγες ημέρες» έγιναν δώδεκα χρόνια. Η μεγάλη μητρόπολη, η Μέκκα των Τεχνών, είναι μια πόλη αστείρευτη. Κι εκεί που νομίζεις πως την έμαθες, αρχίζεις πάλι από την αρχή.
Ο Κώστας έπαιζε με όσο πιο πολλούς μουσικούς μπορούσε. Είχε την ανάγκη να πάει κάπου και να πει «Εγώ παίζω κιθάρα» και να παίξει, παράλληλα με όσα έκανε ως δάσκαλος στο Collective School of Music του Μανχάταν.
Tο 2016, μετά την ηχογράφηση του άλμπουμ του «End of seas», δημιούργησε μια μουσική κολεκτίβα, τους Subtonics, όπου τα εναλλασσόμενα μέλη τους, χωρίς πρόβες, ανέβαιναν στη σκηνή για μια compositional improvisation. Όταν η μουσική γεννιέται εκεί, μπροστά στον ακροατή. Μια μουσική που δεν θα ξανακουστεί, που θα είναι κάθε φορά διαφορετική. Διαφορετικοί άνθρωποι και διαφορετική η μουσική.
Αρχικά αυτοσχεδίαζαν πάνω σε θέματα των Nirvana, των U2 και των Cure, χρησιμοποιώντας τα σαν «αφορμή» για να αρχίσει η δική τους μουσική. Τελικά, ο Μπαλταζάνης κατάλαβε ότι γι’ αυτή τη μουσική δεν χρειάζονταν θέματα και συνθέσεις ως έναυσμα. Το όχημα του αυτοσχεδιασμού ξεκινούσε χωρίς να γυρίζει το… κλειδί! Ο μόνος κανόνας; Καμία προσυνεννόηση, κανένας κανόνας! Το «κόλπο» ήταν να αισθάνεσαι πως όλα συμβαίνουν εκείνη τη στιγμή.
Το ίδιο γινόταν και στα στούντιο ηχοληψίας, όπου, κάθε φορά, με διαφορετικό team, ηχογράφησαν δύο δίσκους: το «Vinyl» του 2020 και το «Freak tales» του 2022. Έμπαιναν κι έπαιζαν! Έπαιζε με μπάντες στις οποίες ήταν ο μόνος λευκός - και μάλιστα από την Ελλάδα. Στα κλαμπ, οι μουσικοί και οι μπάρμεν δεν του μιλούσαν, παρά μόνο όταν άρχιζε η μουσική. Μιλούσαν κρυφά μεταξύ τους και του γύριζαν την πλάτη. Μετά ερχόντουσαν… οι αγκαλιές και τα φιλιά! Αυτό ήταν το στοίχημά του. Να δουλέψει με ανθρώπους που δεν ήταν διόλου πιθανό να συναντούσε πρωτύτερα.
Αμεσος -και μελλοντικός- στόχος του Κώστα Μπαλταζάνη, εδώ ή εκεί, είναι να ηχογραφεί τη δική του μουσική. Ήχους που έχει ακούσει σε όλη τη Γη. Πρόθεσή του, να βγάζει ως καλλιτέχνης όχι αυτό που θα ήθελε να είναι, αλλά αυτό που πραγματικά είναι.
Επιμέλεια κειμένου: Μαρώ Καβαλιέρου
