Με τον Αργύρη Ξάφη βρεθήκαμε σε μια καφετέρια του Μεταξουργείου, δίπλα στα γραφεία της εφημερίδας. Είχαμε προηγουμένως κανονίσει ένα ραντεβού που αναβλήθηκε λόγω του τραγικού δυστυχήματος στα Τέμπη. Ανησυχούσε για γνωστό του άνθρωπο, δεν ήξερα τι να τον ρωτήσω εν μέσω συλλογικού πένθους. Πρόσφατα απασχόλησε τα ΜΜΕ με την εμφάνισή του στο κόκκινο χαλί της Berlinale, όπου άνοιξε πανό που έγραφε «Stop killing Culture in Greece» («Σταματήστε να σκοτώνετε τον Πολιτισμό στην Ελλάδα»). Ταυτόχρονα, κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου για την ταινία «Musik» της Άνγκελα Σάνελεκ μίλησε εκτενώς για τα προβλήματα που προέκυψαν από το Π.Δ. 85 και την απαξίωση των Ελλήνων καλλιτεχνών από το κράτος. Η ταινία κέρδισε Αργυρή Άρκτο και ο Αργύρης Ξάφης με την ομάδα ΠΥΡ ανεβάζουν την «Αρκουδοράχη» του Εντ Τόμας στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά. Είναι από τους καλλιτέχνες που οι συζητήσεις μαζί τους δεν περιορίζονται στα πολιτιστικά. Με τον Ξάφη μπορείς να μιλάς με τις ώρες για πολιτική, για Ιστορία, αλλά και για το αγαπημένο μας κοινό θέμα, την Τεχνητή Νοημοσύνη. Αυτό κάναμε και αυτή η συνέντευξη είναι το απόσταγμα μιας συζήτησης δυόμισι ωρών.
Έχεις κι εσύ την αίσθηση πως σ’ αυτή τη χώρα είμαστε τρομερά ευάλωτοι;
Σ’ αυτή τη χώρα παίζουμε πάντα άμυνα. Από το πρωί μέχρι το βράδυ. Για το πώς θα επιβιώσουμε, πώς δεν θα μας χτυπήσει αμάξι, πώς δεν θα πάθουμε δηλητηρίαση. Δεν παλεύεται άλλο αυτό το πράγμα και το νιώθουμε όλοι. Αυτό που ζούμε εδώ δεν έχει σχέση με φιλελευθερισμό. Είναι ένας νεοφιλελευθερισμός που αρμέγει την αγελάδα που λέγεται κράτος ώστε να γίνεται μια αναδιανομή πλούτου από τα κάτω προς τα πάνω. Είναι αστείο πια. Νεοφιλελευθερισμός του κατσαπλιά με μια μόνιμη αίσθηση πως με 10 ευρώ ο κόσμος θα κάνει μόκο.
Τα επιδόματα εννοείς. Κάποιοι όμως τα παίρνουν και ησυχάζουν.
Απ’ τα παιδιά τους θα το βρουν. Δυστυχώς, έχουμε εικόνα μόνο της μικρο-ιστορίας μας. Έρχονται όμως οι νέοι άνθρωποι, οι οποίοι μας σιχαίνονται και καλά κάνουν.
Βλέπεις κάπου αντίδραση;
Όταν έχουν καταφέρει να δέσουν το μεγαλύτερο ποσοστό των ΜΜΕ με αυτόν τον τρόπο, είναι δύσκολο να συνδεθείς με την αλήθεια. Απομακρύνουν τους ανθρώπους με νύχια και με δόντια από το τι συμβαίνει πραγματικά. Καλλιεργείται μονίμως το προφίλ μιας κυβέρνησης που πλασάρεται τέλεια, σαν σταρ του Χόλιγουντ. Πιο πολύ όμως με τον Γουαϊνστάιν μοιάζει, παρά με κάποιον αγαπητό σταρ.
Είναι η πρόσβαση των καλλιτεχνών στα μίντια ο λόγος που τα αιτήματα του αγώνα σας ενάντια στο Προεδρικό Διάταγμα έγιναν γνωστά;
Ναι, είναι, αλλά υπήρχε και πολύ μεγάλη επιμονή. Μας πλήγωσαν σε ένα σημείο του «σώματός» μας το οποίο δεν αγοράζεται. Δεν μπορείς να αγοράσεις την εμπειρία και όλα τα χρόνια της σπουδής, η οποία για εμάς είναι διά βίου. Θες να αναγνωριστεί αυτό που έχεις κάνει. Ούτε παραπάνω ούτε λιγότερο. Ούτε παριστάνω πως είμαι καθηγητής πανεπιστημίου, ούτε όμως πως έχω τελειώσει απλώς το Λύκειο. Αυτή η αδικία και η απαξίωση πέρασε τελικά στον κόσμο και ίσως γι’ αυτό έχουμε τη στήριξή του. Πάντως πιστεύω ότι το Π.Δ. τελικά θα καταπέσει στο Συμβούλιο της Επικρατείας.
Υπάρχει κόστος για όλους σ’ αυτόν τον αγώνα. Σκέφτομαι και τις κρατικές σκηνές, που είναι κλειστές δύο μήνες.
Τα περισσότερα κρατικά θέατρα καταφέρνουν και επιβιώνουν με τις έξτρα, μη θεσμοθετημένες επιχορηγήσεις και όχι με τις σταθερές. Αυτό είναι το σχοινί που τραβάει η εκάστοτε κυβέρνηση προκειμένου να ελέγχει τους διευθυντές που έχει τοποθετήσει ή να πιέζει εκείνους που δεν έχει τοποθετήσει. Κατά τη γνώμη μου, θέλει μεγάλη δύναμη για να κάνεις οποιαδήποτε δήλωση που θα ενοχλήσει, όπως έκανε ο Γιάννης Μόσχος για το Εθνικό. Μπορούν να σου πουν «σου κόβουμε το έξτρα προκειμένου να σε επαναφέρουμε στον σωστό δρόμο». Αν συμβεί κάτι τέτοιο, εγώ στηρίζω απόλυτα τον κάθε Γιάννη Μόσχο που τόλμησε να μιλήσει εναντίον των ΜΑΤ έξω από το θέατρό του.
Κι αν του κοπεί η έξτρα επιχορήγηση, μετά θα λέμε πως το Εθνικό δεν είχε καλό πρόγραμμα.
Όχι μόνο! Θα πουν ότι άφησε και «τρύπα». Ο κόσμος νομίζει πως ο ένας έκανε κακοδιαχείριση και ο άλλος καλή διαχείριση. Συνήθως έχει να κάνει με το πόση έξτρα επιχορήγηση πήρε ή δεν πήρε.
Ο αγώνας σας μετά την τραγωδία στα Τέμπη άλλαξε -έστω προσωρινά- μορφή.
Ναι, βέβαια. Άλλαξε χαρακτήρα και ήταν μια σοφή κίνηση. Έτσι συνδέεσαι με την κοινωνία. Πρέπει να υπάρχει ένας συγχρονισμός μεταξύ των λόγων που κάνεις αυτή τη δουλειά και των αναγκών της κοινωνίας.
Εσύ στις δουλειές σου έχεις στο μυαλό σου το «τώρα»;
Εγώ δεν μπορώ να υπάρξω αλλιώς. Όμως δεν μπορώ και την επικαιροποίηση. Θέλω να κάνω κάτι το οποίο ναι μεν θα αφορά το σήμερα, αλλά θα ισχύει και σε πέντε χρόνια. Πρέπει να παίρνεις μια απόσταση, αλλιώς θα καταλήξεις να κάνεις αυτό που κάνουν τα περισσότερα ΜΜΕ αυτές τις μέρες. Αντί να ασχολείσαι με το ευρύτερο πρόβλημα και τις παθογένειες, εστιάζεις σε έναν σταθμάρχη.
Το καλοκαίρι παρουσίασες για πρώτη φορά δική σου δουλειά στην Επίδαυρο και σου έλαχε μια Επίδαυρος ταραγμένη. Με κείμενα του ΣΕΗ, με τα πανό «Βιαστής είναι», με αντιδράσεις. Γούσταρες που παρουσίασες τη δουλειά σου σε μια τέτοια Επίδαυρο;
Μα αυτό είναι η Επίδαυρος. Εκεί γίνονταν οι εθνοσυνελεύσεις του νέου ελληνικού κράτους. Πλακώνονταν εκεί. Είναι ένας ζωντανός οργανισμός αυτό το θέατρο με τη δυνατότητα να στέκεται ένας άνθρωπος στο κέντρο και να τον ακούνε 15.000.
Πάμε Βερολίνο. Καταρχήν, συγχαρητήρια για την Αργυρή Άρκτο που πήρε το «Musik».
Μας είχαν πει ότι υπήρχε πιθανότητα να πάρουμε τη Χρυσή και είχα πανικοβληθεί, γιατί θα έπρεπε να μείνω παραπάνω στο Βερολίνο και εδώ είχαμε την πρεμιέρα της «Αρκουδοράχης». Τελικά ευτυχώς πήραμε την Αργυρή (γέλια). Είναι μια πολύ ωραία ταινία. Έχει όλη τη ραχοκοκαλιά του Οιδίποδα, χωρίς τίποτα το προφανές.
Πώς αποφάσισες να ανοίξεις το πανό ενάντια στο Π.Δ. 85 στο κόκκινο χαλί της Berlinale; Φοβήθηκες τις αντιδράσεις;
Η Αγγελική Παπούλια μου είπε ότι ήθελε να κάνουμε κάτι για να γνωστοποιήσουμε το θέμα των καλλιτεχνών στην Berlinale. Ταυτόχρονα μιλάω με μια φίλη μου που είναι στο Βερολίνο και της λέω «Βρες ένα πανό να φτιάξουμε. Θέλω να το ξεδιπλώσω στο κόκκινο χαλί». Στις 3.30 μ.μ. φτάνουμε στο κόκκινο χαλί. Όλα έπρεπε να γίνουν μέσα σε ένα δεκάλεπτο. Ήμασταν σαν τους Ocean’s Eleven! Εγώ τώρα, φαντάζεσαι… Παπιγιόν, κουστούμια… Λέω «πώς θα κουβαλήσω το πανό»; Βρίσκομαι λοιπόν ανάμεσα σε λιμουζίνες με το πανό στην τσάντα. Βλέπω μια κοπέλα, της λέω «κράτα λίγο την τσάντα μου», βγάζω το πανό, κάνω νόημα στην Αγγελική, το ανοίγουμε, έρχονται καταπάνω μας οι σεκιουριτάδες, οι οποίοι όμως ήρθαν για να μας προστατεύσουν, κι αυτό ήταν όλο. Όλοι ήταν τόσο θετικοί απέναντί μας, με την έννοια πως δεν ήταν κάτι που τους «χαλάει», αλλά κάτι που τους πλουτίζει.
Σας ρώτησε κανείς εκεί «τι είναι αυτό, ρε παιδιά»;
Ναι, εννοείται. Μας φώναξαν από τα κανάλια και μιλήσαμε επιτόπου. Στη συνέντευξη Τύπου μάλιστα μιλήσαμε και στη Monde, και στη Deutsche Welle. Εκεί ένιωσα πως έκανα κατάληψη στη στιγμή της Άνγκελα Σάνελεκ. Χωρίς να τη ρωτήσω, έδωσα άλλο χρώμα στη συνέντευξη. Εκείνη όμως γύρισε μετά και μου είπε «σε ευχαριστώ που έκλεισες έτσι τη συνέντευξη».
Είστε φίλοι;
Γίναμε.
Τελικά πήρατε Αργυρή Άρκτο και έκανε πρεμιέρα και η «Αρκουδοράχη» στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά.
Η «Αρκουδοράχη» είναι το τελευταίο καταφύγιο ενσυναίσθησης και τρυφερότητας στον πλανήτη. Ένα πολύ σύγχρονο έργο του Εντ Τόμας. Η ιστορία μιλάει για ένα ζευγάρι που φαίνεται να είναι από τους τελευταίους επιζώντες ενός εμφυλίου. Κρατούν ανοιχτό το χασάπικό τους αρνούμενοι να εγκαταλείψουν τον τόπο τους. Ένας νεαρός άνδρας ζει μαζί τους, ενώ ένας άλλος μυστηριωδώς καταφθάνει στο μαγαζί με άγνωστο σκοπό. Μοιάζει με τον κόσμο του Μπάρκερ, του Μπέκετ ή του Πίντερ. Νιώθεις πως μια μεγάλη δύναμη έχει συνθλίψει τα πάντα. Χωρίς να είναι ποτέ δήθεν, ο λόγος του Εντ Τόμας παραμένει ποιητικός, σκληρός και με χιούμορ.
Και η ομάδα ΠΥΡ;
Είναι η δική μου «Αρκουδοράχη». Δεν έχω άλλη θεατρική πατρίδα. Η Ιώ Βουλγαράκη και η Δέσποινα Κούρτη με ξέρουν, με πάνε παρακάτω, δουλεύουμε καλά, βρίσκουμε μαζί τα έργα, συμπορευόμαστε.
Το καλοκαίρι τι θα κάνεις;
Θα είμαι σε μια παραγωγή της Επιδαύρου. Στους «Βατράχους» της Έφης Μπίρμπα με τον Άρη Σερβετάλη και τον Μιχάλη Σαράντη. Θα είναι ο πρώτος μου Αριστοφάνης.
Αργύρη, εσύ λατρεύεις την τεχνολογία και ασχολείσαι πολύ με την πρόοδό της. Σε έχουν τρομάξει οι εξελίξεις με την Τεχνητή Νοημοσύνη;
Όχι. Θα αναγκαστεί η ανθρωπότητα να κινηθεί ξανά προς τη λογική του «πανεπιστήμονα» και όχι της εξειδίκευσης. Την εξειδίκευση θα την κάνει η Τεχνητή Νοημοσύνη. Εμείς πρέπει να στραφούμε στη δημιουργικότητα. Σ’ αυτό δηλαδή που δεν έχει ένας αλγόριθμος.
Σε όλα όσα έχει βάλει στην άκρη ο σύγχρονος δυτικός πολιτισμός δηλαδή. Τη συναισθηματική νοημοσύνη, τη φαντασία…
Ακριβώς. Θεωρώ πως τα ανθρώπινα όντα έχουμε κάποιες μοναδικές ποιότητες και αυτές είναι οι μόνες που χρειαζόμαστε. Δεν χρειάζεται να ασχολούμαστε με το πώς θα βιδώσουμε μια βίδα. Αυτό ας το κάνει το ρομπότ.
