Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, από τα πιο όμορφα της χώρας, δημιουργήθηκε τον καιρό που οι πόλεις συναγωνίζονταν χτίζοντας ευρωπαϊκού τύπου μνημειώδεις σκηνές για όπερα∙ η Πάτρα, η Ερμούπολη, η Ζάκυνθος, η Αθήνα. Έτσι και ο Πειραιάς εγκαινίασε το Δημοτικό του Θέατρο το 1895. Ανταγωνίστηκαν για να πάρουν τη δουλειά δύο ιερά τέρατα της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής: ο Ιωάννης Λαζαρίμος και ο Ερνέστος Τσίλλερ. Κέρδισε ο πρώτος, Πειραιώτης και δημοτικός μηχανικός, ο οποίος στο γύρισμα του αιώνα είχε σχεδόν όλα τα σημαντικά έργα της πόλης υπό την ευθύνη του. Το Θέατρο ακολούθησε την πορεία του μεγάλου λιμανιού. Στις κρίσεις κατέρρεε, στις καλές περιόδους άνθιζε. Στα σανίδια της υπέροχης σκηνής του πάτησαν οι πάντες: ο Ροντήρης, ο Βεάκης, η Παξινού, ο Θεοδωράκης και πολύ πρόσφατα ο Ξαρχάκος. Γλίτωσε τυχαία από τον βομβαρδισμό του Απριλίου του 1944, όταν γύρω οικοδομικά τετράγωνα και η γειτονική Αγία Τριάδα ισοπεδώθηκαν. Κακοπάθησε στα χέρια του δημάρχου της δικτατορίας Αριστείδη Σκυλίτση, καθώς μετατράπηκε σε πίστα καλλιστείων και γυμναστικών επιδείξεων. Τότε καταστράφηκε τμήμα της σκηνής του. Χτυπήθηκε άσχημα από τον σεισμό του 1981. Δημοτικοί μηχανικοί εκείνης της εποχής το έκριναν κατεδαφιστέο και σώθηκε την τελευταία στιγμή από την αυτονόητη κατεδάφιση που εξαφάνισε εκατοντάδες ανάλογα μνημεία σε Αθήνα και Πειραιά.
Στο γύρισμα του αιώνα, μια δυναμική πρωτοβουλία ανθρώπων της πειραϊκής διανόησης πίεσε συστηματικά για την αποκατάσταση του κλειστού θεάτρου. Η πρωτοβουλία πέτυχε. Το έργο δρομολογήθηκε επί δημαρχίας Χρήστου Αγραπίδη και ολοκληρώθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού επί Βασίλη Μιχαλολιάκου. Η δουλειά των μελετητών και της κατασκευαστικής εταιρείας που το ανέλαβε, όπως και η επίβλεψη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας με επικεφαλής τον αρχιτέκτονα Νίκο Χαρκιολάκη έδωσαν ένα θαυμάσιο αποτέλεσμα και ένα θέατρο για το οποίο ο Πειραιάς καμαρώνει. Οι επιλογές των δύο πρώτων καλλιτεχνικών διευθυντών υπήρξαν επίσης επιτυχείς. Η διοίκηση ξεκίνησε με τον Τάκη Τζαμαργιά και συνέχισε με τον Νίκο Διαμαντή. Ο Διαμαντής το απογείωσε με εξαιρετικές παραστάσεις και άπλωμα των εκδηλώσεων σε απίθανα σημεία της πόλης: η Ρούλα Πατεράκη με το «Πεθαίνω σαν χώρα» στην Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου και μια συγκλονιστική της ερμηνεία στο βάθος των εργοταξιακών τούνελ του μετρό.
Τα καλά πράγματα δεν διαρκούν αιώνια. Ο Διαμαντής παραιτήθηκε στο τέλος του 2019 και το τιμόνι ανέλαβε ο Λευτέρης Γιοβανίδης, μέσα σε ένα προβληματικό περιβάλλον που είχε τυλίξει το Θέατρο κατά την τελευταία φάση. Διοικητικά, με βάση τις αρχικές αποφάσεις, υπαγόταν στον Οργανισμό Πολιτισμού, Νεολαίας και Άθλησης (ΟΠΑΝ). Ο πρόεδρος του ΟΠΑΝ, χωρίς καμία σχέση και εμπειρία πολιτισμού, διοικεί μαζί κολυμβητήρια, γήπεδα και το Θέατρο! Η ίδια η αμετροεπής στάση του στη διοίκηση προκάλεσε και προκαλεί άπειρες συγκρούσεις. Σαν να μην έφταναν αυτά, εδώ και πολλούς μήνες το Δημοτικό Θέατρο δεν έχει καλλιτεχνικό διευθυντή. Η θητεία Γιοβανίδη και η σύμβασή του έχουν λήξει, ενώ δεν έχει γίνει προκήρυξη νέου διευθυντή, επομένως το Θέατρο τυπικά είναι ακέφαλο. Ο απελθών διευθυντής προσφέρει εθελοντικά τις υπηρεσίες του. Ταυτόχρονα, δεν ανανεώθηκαν οι συμβάσεις των έμπειρων τεχνικών. Προσελήφθησαν άπειροι νέοι, με αποτέλεσμα κανείς να μην μπορεί να κάνει τεχνικό κουμάντο. Όλα αυτά διαμορφώνουν μία εικόνα ενός πολιτιστικού φορέα που αρμενίζει σχεδόν χωρίς πλήρωμα, με άγνωστους -και επικίνδυνους, όπως αποδείχθηκε- παραγωγούς, οι οποίοι αυτοσχεδιάζουν. Ενός φορέα που δεν είναι καν αμιγώς πολιτιστικός, αλλά πολιτιστικός-αθλητικός, διοικούμενος από ανθρώπους του αθλητισμού και όχι της τέχνης.
Τα υπόλοιπα, όσα συνέβησαν αυτή την εβδομάδα, με την κατάρρευση της αυθαίρετης κακής κατασκευής στη σκηνή και τον τραυματισμό των μαθητών, ήταν το γεγονός που φώτισε όλο το κρυμμένο επί τρία χρόνια παρασκήνιο. Η απαραίτητη διοικητική πυραμίδα ευθύνης τού Θεάτρου έχει διαρραγεί. Ο προϊστάμενος του Οργανισμού δεν ανέλαβε καμία ευθύνη, ως όφειλε. Τη συγγνώμη από τους μαθητές και τους γονείς τη ζήτησε προς τιμήν του ο Γιάννης Μώραλης, αναλαμβάνοντας και την πολιτική ευθύνη. Όμως αυτό δεν αρκεί. Το Θέατρο κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή μ’ αυτό το χάος. Αυτό πρέπει να τελειώσει αμέσως. Για να μην έχουμε ποτέ ξανά τέτοια ατυχήματα. Μαζί με την ευχή να μην ξαναϋπάρξει τέτοια εκτροπή και τέτοιος κίνδυνος, ήρθε η ώρα να ξαναφέρουμε το στολίδι της πόλης στο επίπεδο ποιότητας, διοίκησης και ασφάλειας που του αξίζει.
Ο Νίκος Μπελαβίλας είναι καθηγητής Πολεοδομίας στο ΕΜΠ, επικεφαλής της δημοτικής παράταξης Πειραιάς για Όλους
