Συναντηθήκαμε με τον Σταμάτη Κραουνάκη στο σπίτι του. Κάπου έπεσε βιαστικά το μάτι μου σε κανα-δυό πίνακες ζωγραφικής και σε έναν δίσκο στον τοίχο με την Ελευθερία Αρβανιτάκη. Μετά, σε ένα πόστερ στον τοίχο με τη Βίκυ Μοσχολιού και τα «Σκουριασμένα χείλη». Θυμάμαι τον Παύλο Παρασκευά να βγάζει βιαστικά τη φωτογραφική του μηχανή από την τσάντα για να γραπώσει τις στιγμές και είμαι σίγουρος πως τα κλικ του αυτή τη φορά είχαν άλλο ήχο. Παντού στο σπίτι σκορπισμένες λεπτομέρειες, σε τοίχους και γωνιές.
Κάτω από το κρεβάτι θα μου πει πως ζει και αναπνέει ένα ολόκληρο αρχείο. Ξαφνικά φαντάζομαι χειρόγραφα σημειώματα της Λίνας, ακυκλοφόρητα τραγούδια του Σταμάτη και αρχίζω να ακούω ακόμα και τις φωνές όλων αυτών των ερμηνευτριών και ερμηνευτών που έβαλαν στο στόμα τους όλα αυτά τα τραγούδια. Τραγούδια που δεν είναι πλέον απλά μικρές μουσικές ιστορίες. Αλλά μέρος της ιστορίας αυτού του τόπου. Με νότες και λέξεις. Και κρυφές ανάσες. Δικές του. Μας μίλησε για το καινούργιο του δίσκο με την Ελεωνόρα Ζουγανέλη, για τη Νικολακοπούλου και την Πρωτοψάλτη, αλλά μας άνοιξε και την καρδιά του. Με τρόπο πολύτιμο. Απλόχερα. Την καρδιά του την πολιτική, τη μουσική, τη δημιουργική. Θα το πω με χαρά και χαμόγελο και με τη μνήμη μου καθισμένη απέναντί του. Αυτός είναι ο Σταμάτης Κραουνάκης.
Πες μου για τον δίσκο με την Ελεωνόρα Ζουγανέλη. Πώς ήταν αυτό το ταξίδι;
Την ώρα που γεννήθηκε, οι κεραίες μου ήταν πολύ δυνατές γιατί είχα την επιθυμία με αυτό το σπουδαίο πλάσμα να κάνω ελεγείες για το αύριο μέσα από μια γυναικεία προσωπικότητα. Τσεκάριζα τα κομμάτια σε φίλες. Όταν έγραψα την «Τσάντα» και το έστειλα σε μια φίλη δικηγόρο, μου είπε πως είπα ό,τι λέει κάθε γυναίκα. Αλλά είναι και για τους άντρες. Ένας κρυφός εαυτός. Δοκίμασα, γιατί έχει μια ερμηνευτική γκάμα πολύ μεγάλη, να της δώσω πλατφόρμες να βγάλει αυτό τον εαυτό της έξω, να δούμε τη θεατρίνα.
Τον ήξερες αυτόν τον εαυτό της Ελεωνόρας;
Τον διαισθάνθηκα. Βγήκα αληθινός. Γίναν πολλά στη διαδρομή. Γράφω «έχω μια μαύρη τσάντα αποθέωση όλο παγιέτα μαύρη για δικαίωση» και την άλλη μέρα μου φέρνει αυτή την τσάντα στο στούντιο. Γίναν πολλά τέτοια. Έπιανα τον ψυχισμό της.
Σου συμβαίνει σε όλες τις συνεργασίες σου;
Βυθίζομαι στον άλλον. Με ενδιαφέρει ο ερμηνευτής. Με ενδιαφέρει τι θα φέρει από το δικό του κόσμο μέσα στο έργο μου. Πιστεύω ότι είναι ολοκληρωμένο Έργο. Θα πρότεινα στους ακροατές να δώσουν λίγο χρόνο σε αυτό τον δίσκο, να τον ακούσουν ολόκληρο. Είναι ένα ωραίο μυθιστόρημα.
Πώς προέκυψε όμως αυτή η συνεργασία; Γιατί η Ελεωνόρα;
Δεν σκέφτηκα τίποτα. Καταρχάς έγινε συνοικέσιο. Από τον Νεκτάριο Κόκκινο, τον παραγωγό της, ο οποίος επέμενε πολύ καιρο. Καταλάβαμε και οι δυο ότι είναι η στιγμή. Φορτώθηκα μια ευθύνη. Παιδί συναδέλφων αγαπημένων, καλή τραγουδίστρια. Της έλεγα, έχεις πάρα πολλά οικόπεδα αλλά εγώ θα σε πάω σπίτι σου. Είναι εξαιρετικά όμορφο το πόσο δυναμικά υποστήριξε το υλικό. Είπε πολλά. Είπε το «Μεταχειρίζομαι τους ίσκιους», το οποίο για εμένα είναι το φινάλε μια διαδρομής, που παίρνει την πρωταγωνίστρια και την πάει στην Επίδαυρο.
Πόσο Κραουνάκης και πόσο Ζουγανέλη είναι ο δίσκος;
Θέλω να πιστεύω ότι είναι πενήντα - πενήντα στο ζύγι. Για πρώτη φορά στη δισκογραφική μου διαδρομή είχα τόσο καλή και άμεση συνεργασία με τους ανθρώπους της Minos και τη διευθύντρια, γιατί μου έδειξε τυφλή εμπιστοσύνη και αυτό με απελευθέρωσε ακόμα πιο πολύ.
Έχεις ανάγκη ακόμα και τώρα από αυτή την εμπιστοσύνη;
Είναι ωραίο οι αρχηγοί να σε εμπιστεύονται. Γιατί αυτό που τους έκανα δεν είναι ένα εύκολο εμπορικό. Έχει αγκιστράκια όπως «Ο ταρίφας» που έκανε σουξέ αμέσως, αλλά στο σύνολό του δεν είναι ένα εύκολο εμπορικό. Ο ακροατής πρέπει να βρει τις μυρωδιές του.
Αν σε αναγκάσω να διαλέξεις μόνο ένα τραγούδι, ποιο θα είναι;
Το «Τρεις φορές», γιατί είναι ένα τραγούδι που θα μπορούσε να το έχει γράψει οποιοσδήποτε συνθέτης σε οποιαδήποτε εποχή. Αυτό με συγκινεί πολύ. Σε αυτό λέω μια μικρή ιστορία για τους έρωτες της ζωής μου, τα βάσανα, όταν είναι κάποιος λίγο πριν εξομολογηθεί. «Οπωσδήποτε μαζί σου όλα τα 'ξερα πως θα ανθίζαν τα κλαριά μου τα κατάξερα». Εκεί που ποντάρει δηλαδή κανείς πως με αυτόν τον άνθρωπο ξέρω μετά από τόσο δρόμο ότι κάτι θα ξανανθίσει. Είναι πολύ δικό μου. Στην Ελεωνόρα είπα, «τραγούδα το σαν παιδάκι». Και το έκανε.
Πες μου την ιστορία που λέγεται Κραουνάκης, Νικολακοπούλου, Πρωτοψάλτη
Λίγες λέξεις θα σου πω. Αγάπη, λαχτάρα, συνείδηση της εποχής και τρελή αγάπη στο ελληνικό τραγούδι. Αυτό είναι ένα κλειδί που μας ένωσε πολύ.
Τι είναι τελικά όμως αυτό που μπορεί να χωρίσει κάτι τόσο μεγάλο;
Δεν ξέρω. Νομίζω ότι έχουμε ανάγκη κάποια στιγμή όλοι μας να πάμε στον δρόμο μας όπως τον νομίζουμε ή εκείνη την ώρα ο δρόμος μας δεν είναι του αλλουνού.
Έχει και πόνο αυτό μέσα;
Για μένα, όχι. Γιατί είναι μαζί μου. Είμαστε εδώ. Μιλάμε. Και, βέβαια, για μένα δεν είναι το ίδιο η Λίνα με την Άλκηστη.
Ποια είναι η διαφορά;
Η Λίνα είναι το σπίτι μου. Είναι το εικόνισμά μου. Η ιερά σύνοψις. Η Άλκηστις είναι το παιδί που παίζαμε.
Γι' αυτό ήταν εύκολο να σε θυμώσει η Άλκηστις;
Δεν με θύμωσε. Ήμουν απλά επαγγελματίας. Πειραγμένος καθαρά για ιδεολογικούς λόγους. Εγώ είχα την απαίτηση από την αγαπημένη μου φίλη να πάρει μια νταλίκα ντυμένη στα λευκά με ένα τρίο και ένα ντρόουν που να το δείχνει σε όλη την υφήλιο μέσα στην καραντίνα και να τραγουδήσει από τη Βουλή μέχρι την Ομόνοια, να τη δει όλος ο κόσμος και όσοι μπορούν να δίνουν 5 ευρώ για τα παιδάκια. Αυτή είναι η σκέψη μου για το πού την τοποθετώ. Το υπόλοιπο είναι εκτός του γούστου μου και κυρίως με ενόχλησε που έγινε έξω από το Μαξίμου, με τον Μητσοτάκη να χοροπηδάει πάνω στο τραγούδι μου, και ότι βασικά δεν είχα ερωτηθεί γι' αυτό ούτε εγώ ούτε κανένας συνάδελφος.
Δεν μπορώ όμως να θυμώσω με την Άλκηστη. Έχουμε ζήσει πολλά. Για πάρτη της στεναχωρήθηκα, όχι για μένα. Δεν της έκανε καλό της ίδιας αυτό. Εγώ πήγα και τοιχοκόλλησα εξώδικο στο Μαξίμου και στον δήμο, όχι ομως στην Άλκηστη. Εννοείται ότι έφαγα πολύ ξύλο. Το πιο βαρύ που γράφτηκε ήταν «το φορτηγό της Πρωτοψάλτη, ο επιτάφιος της Μεταπολίτευσης». Φρίκαρα. Ότι ήμουν και εγώ σε αυτό το φορτηγό. Εμείς όμως, όταν χτίζαμε με τη Λίνα όλη αυτή την ιστορία, στην ουσία κάναμε την ανάσταση της Μεταπολίτευσης και όχι τον επιτάφιο.
Είπες, δεν μου άρεσε που ο Μητσοτάκης χόρευε το τραγούδι μου. Θέλεις τελικά τα τραγούδια σου σε κάποιους να μην αρέσουν;
Δεν θέλω στον Μητσοτάκη σίγουρα. Δεν τον θέλω αυτόν τον γελοίο άντρα. Δεν τον θέλω. Και μεταξύ μας, δεν του αρέσω. Στο αμάξι του ακούει Κιάμο. Όπου γάμος και χαρά, η Βασίλω πρώτη. Περί αυτού πρόκειται. Επαναλαμβάνω, δεν θέλω τα τραγούδια μου σε σκοτεινά λημέρια.
Ποια είναι αυτά τα σκοτεινά λημέρια;
Όλοι αυτοί. Σε μια ιστορική συνεδρίαση στο Μαξίμου, την εποχή που σκοτωνόμουν με τη Μενδώνη, τότε που τη βάφτισα στέκα, γιατί εγώ τη βάφτισα, εκείνο τον καιρό η Παναγιωταρέα είπε, ποιος του δίνει το δικαίωμα να μιλάει έτσι; Και κάποιος, που δεν θα σου πω, της απάντησε: Η κοινωνία, κυρία Παναγιωταρέα.
Πιστεύεις στον Θεό, σωστά;
Ναι, με έναν τρόπο ναι.
Πώς σχολιάζεις την αντίδραση μιας μικρής ομάδας ιερέων στο αίτημα της LGBTQI κοινότητας για γάμο για όλους;
Δεν τους δίνω καμιά σημασία. Τυχαίνει να έχω κάποιους φίλους ιερείς που είναι διαμάντια και που η άποψή τους για όλο αυτό είναι τερατώδης. Αυτό είναι σύμφυτο με την ελληνική κοινωνία. Δεν είναι μόνο οι ιερείς έτσι. Είναι και πολλοί άλλοι. Έχω κάνει ένα πηδηματάκι από το θυμώνω στο γύρνα σελίδα. Με ενοχλεί και η ανακύκλωση. Είναι μια μικρή ομάδα. Ας πάει να κουρεύεται. Για να τελειώνουμε: Είμαι με τον Καπουτζίδη.
Γιατί πιστεύεις ότι δεν υπάρχουν καταγγελίες στον χώρο του τραγουδιού. Τελικά η νύχτα είναι αθώα;
Είναι και αθώα. Δεν είναι σαν το θέατρο που υπάρχει νταραβέρι και εκδικητικότητα. Η νύχτα είναι σκληρή. Έχει ομερτά αλλά και αθωότητα. Μιλάω για τη σκληρή νύχτα. Τα πράγματα είναι πολύ στεγνά. Μίλησες; Σε φάγανε. Απλό. Ή, από την άλλη, η Πάολα χαρίζει κάθε σεζόν ένα μεροκάματο στους εργαζόμενους. Αυτή είναι η αθωότητα.
Έχεις συνεργαστεί και με κάποιους καλλιτέχνες που δεν θεωρούνται οι δικοί σου. Τι έχεις δει σε αυτούς;
Έχω συνεργαστεί με τη Στανίση, τον Μαζωνάκη. Για μένα πάντα έχει να κάνει με το υλικό. Η φράση «Μια Κυριακή απόγευμα είχα έναν άνθρωπο και έπιανα μπράτσο», που είναι φράση του Σεβαστίκογλου, είναι η Κατερίνα Στανίση. Για μένα και για την τρέλα μου είναι θέμα. Εκείνη την ώρα είναι όλες οι γυναίκες. Έτσι έγινε και με τον Μαζωνακη. Είχα δίκιο και έκανε επιτυχία. Είναι το ένστικτο που με οδηγεί.
Τι δεν αντέχεις στη μουσική τώρα;
Τα ακούω όλα ευχάριστα. Ακούω πολύ καλή μουσική στη μέρα μου και έτσι δεν με ενοχλεί κάτι. Κάθε εποχή έχει μια τάση που εκφράζεται, όπως το χιπ χοπ τώρα. Ακούω και εκεί κάτι αριστουργήματα. Υπάρχουν. Εκεί νομίζω ότι πλέον εισχωρεί πιο δυναμικά το θέατρο.
Τώρα που μεγαλώνεις, αυτό το «Μαμά, γερνάω» τι κάνει μέσα σου; Τι είναι σήμερα;
Ένα ωραίο νανούρισμα. Νιώθω ότι έβαλα τις σωστές νότες σε ένα ωραίο νανούρισμα. Ένας μεγάλος άνθρωπος νανουρίζει τη μανούλα του. Τόσο απλά. Με τα χρόνια και επειδή το είπα και αυτό στη σκηνή, δοκιμάζω στη σκηνή να αδειάζει τελείως η άρθρωση και να αφήνω τις λέξεις να έρθουν εκείνη την ώρα σαν να τις βλέπω πρώτη φορά και βγάζει ένα συναίσθημα δυνατό και αναπάντεχο.
Νιώθω ότι ένα μέρος του έργου σου μιλάει για την Αθήνα. Τι είναι η Αθήνα για σένα;
Το έχω γράψει σε στίχο αυτό που μου ζητάς. «Αθήνα μου, αγάπη μου, για πάντα άκου και ας μην το ξαναπώ πως έζησα μαζί σου από τα τριάντα τα πιο μεγάλα σ' αγαπώ» Το έχει πει ο Βογιατζής. Σε αυτό το τραγούδι κάτι έβαλα. «Δεντράκια ερωτευμένα στη βεράντα στο ένα τετραγωνικό».
Πού θα είναι ο Σταμάτης το καλοκαίρι;
Ξανακυκλοφορεί το τραγούδι «Αυτή η νύχτα μένει», διά στόματος Γιώτας Νέγκα, για το σίριαλ και γενικά θα πάμε περιοδεία την παράσταση του Άλσους. 18 Ιουλίου όμως θα την κάνουμε στο Θερινό Άλσος. Θα είναι μια υπέροχη βραδιά, γιατί θα ανοίξει σε άλλη κλίμακα αυτή η παράσταση. Είναι ένα πρόγραμμα που δεν είναι Κραουνάκης, ενώ είναι Κραουνάκης. Δεν πουλάω τον εαυτό μου σε αυτό το πρόγραμμα. Πουλάω την αγάπη μου για το τραγούδι.
Τι απωθημένα έχει ο Σταμάτης καλλιτεχνικά και προσωπικά; Μένει κάτι;
Ώρες ώρες λέω, Παναγία μου, τι έχω γράψει; Η χαρά μου είναι ότι κατάφερα να κάνω τις «Εκκλησιάζουσες». Μια συνοπτική άποψη μου πάνω στο έργο για το τι παθαίνει ο αφελής σοσιαλισμός την ώρα που γίνεται εξουσία.
Του το συγχωρείς αυτό που παθαίνει;
Όταν πια μοιράζει τα πάντα και δεν υπάρχει πλούσιος και φτωχός, γίνεται σκύλα. Τους πνίγει. Να προσέχουν. Ο Τσίπρας, όταν ήρθε και είδε την παράσταση στη Φρυνίχου, μου είπε «Τι έκανες, όλη μου τη ζωή;». Γιατί, την ώρα που νικάει, είχα πει στη Φιλιππίδου να λέει τη φράση «ήτανε δίκαιο και έγινε πράξη». Και μου χρέωσαν τότε ότι εγώ το πολιτικοποίησα. Αλλά το κάναμε μαζί με την Κάλμπαρη, που μου είπε φάε τα αστειάκια και έτσι έμεινε το καθαρό φιλέτο μιας πολιτικής κωμωδίας.
