Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
17.1°C20.7°C
2 BF 52%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
18 °C
16.5°C18.5°C
2 BF 68%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.8°C16.6°C
3 BF 70%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
15.4°C18.0°C
4 BF 52%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.9°C19.9°C
3 BF 40%
Γκόντα Βαν Στέεν / Μυστικά και ψέματα του Ψυχρού Πολέμου
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Γκόντα Βαν Στέεν / Μυστικά και ψέματα του Ψυχρού Πολέμου

Λονδίνο, Αθήνα, ΗΠΑ. Η Φλαμανδή Γκόντα Βαν Στέεν αναχώρησε από το Λονδίνο, όπου ζει και εργάζεται ως καθηγήτρια Ελληνικών Σπουδών στην έδρα Κοραή του King’s College, έκανε ολιγοήμερη στάση στην Αθήνα για να χωθεί στα ΓΑΚ (Γενικά Αρχεία του Κράτους) μελετώντας νομικές πράξεις υιοθετημένων παιδιών στις ΗΠΑ μετά τον εμφύλιο πόλεμο και «πέταξε» μέσω Μονάχου στις ΗΠΑ για να συναντήσει τον σύντροφό της, που ζει μόνιμα εκεί. Αεικίνητη. Με μια βαλίτσα γεμάτη βιβλία και χαρτιά στο χέρι... Η βαλίτσα έβγαλε τους «σκελετούς» της Ιστορίας από το ντουλάπι: 3.200 Ελληνόπουλα υιοθετημένα με αγοραπωλησία στις ΗΠΑ μετά τον Εμφύλιο. Η σιωπή έσπασε...

Όταν η έρευνα συναντά το συναίσθημα

Η ΑΥΓΗ της Κυριακής «έκλεψε» πολύτιμο χρόνο από το «πείσμα» της συγγραφέως να επανενώσει οικογένειες. Η χαρά είχε «καθίσει» στο πρόσωπό της. «Είναι το σημαντικότερο πράγμα στη ζωή μου» δηλώνει με συγκίνηση και πάθος. Λίγες ημέρες μετά την έκδοση και στα ελληνικά της επτάχρονης έρευνάς της με τον τίτλο «Ζητούνται παιδιά από την Ελλάδα» (εκδόσεις Ποταμός), μια ενήλικη παρατηρώντας το εξώφυλλο του βιβλίου σε μια προθήκη ενός βιβλιοπωλείου στην Αθήνα αναγνώρισε -από τα ρούχα που φορούσαν- τα δύο μικρά της αδέλφια. Η μητέρα της -χήρα τότε και μητέρα πέντε παιδιών-, πριν δώσει προς υιοθεσία δύο αγόρια, φρόντισε να τα φωτογραφίσει για τη λησμονιά.

Ποια είναι η φωτογραφία: Η Τζέιν Ράσελ, η πριγκίπισσα Σοφία της Ελλάδας και υπάλληλοι της Διεθνούς Κοινωνικής Υπηρεσίας καλωσορίζουν στη Νέα Υόρκη στις 29 Οκτωβρίου του 1959 οκτώ ορφανά από την Ελλάδα. Τα δύο αγόρια που είναι ομοιόμορφα ντυμένα είναι τα αδέλφια της αναγνώστριας, η οποία είδε πολλές φορές τη μάνα της να κρατά τη φωτογραφία των χαμένων παιδιών. Η χήρα μάνα, εξαιτίας της ανέχειας, έδωσε στη Διεθνή Κοινωνική Υπηρεσία τα δύο από τα πέντε της παιδιά. Πέθανε στα 99 της χρόνια χωρίς να ξέρει το μέλλον των παιδιών της. Τα αδέλφια όμως με τη μεσολάβηση της συγγραφέως αντάμωσαν. Η ρίζα εντοπίστηκε. Το βιβλίο «ανακαλύπτει» το κρυμμένο παρελθόν.

Επίσης, η συγγραφέας ήταν παρούσα όταν εδώ στην Αθήνα, στους Αμπελόκηπους, συναντήθηκε τον περασμένο Μάρτιο η 90χρονη σήμερα Ελληνίδα «βιολογική μάνα» με την 66χρονη Αμερικανίδα υιοθετημένη κόρη της για την οποία δεν γνώριζε τίποτε και ζούσε με την ενοχή της απόρριψης. Εξώγαμο παιδί η κόρη και διωγμένη από το σπίτι η μάνα. Δούλευε σαν καθαρίστρια. Δεν τα κατάφερε.  Άφησε το μωρό της στο Δημοτικό Βρεφοκομείο Αθηνών και χωρίς να ρωτηθεί ο διευθυντής κανονίζει υιοθεσία στις ΗΠΑ. Την επισκέπτεται δικηγόρος στη δουλειά της και εκβιαστικά, παρά τα κλάματα, της απέσπασαν την υπογραφή της συναίνεσης.  

Όταν μάνα και κόρη συναντώνται, μετά από 66 ολόκληρα χρόνια, με πρωτοβουλία της κόρης, δεν μιλούν την ίδια γλώσσα, όμως οι αγκαλιές και τα υγρά μάτια και των δύο «έσπασαν» τη σιωπή πολλών δεκαετιών και λειτούργησαν λυτρωτικά και ανακουφιστικά. Μοιάζουν σαν δυο σταγόνες νερού. Πρόλαβαν να ανταμώσουν.  Έστω και στο παρά πέντε.  Όμως και σε αυτή την ιστορία εξακολουθεί να υπάρχει ένα κρυμμένο μυστικό. Ο μετέπειτα άνδρας της 90χρονης σήμερα μάνας ακόμη δεν γνωρίζει την ιστορία της γυναίκας του. Η μάνα μοιράστηκε το μυστικό μόνο με τα παιδιά της.

Η Τζέιν Ράσελ, η πριγκίπισσα Σοφία της Ελλάδας και οι υπάλληλοι της ΔΚΥ καλωσορίζουν, στις 29 Οκτωβρίου 1958, στη Νέα Υόρκη μια ομάδα οκτώ ορφανών από την Ελλάδα.BΑπό το προσωπικό αρχείο της Ελληνίδας υιοθετημένης Έλεν

Το e-mail του εγγονού του Ηλία Αργυριάδη

«Ήταν 2013. Βρίσκομαι στη Φλόριντα των ΗΠΑ. Λαμβάνω ένα e-mail από έναν 28χρονο Αμερικανό, αγνώστου σε μένα, ο οποίος μου εξηγεί ότι η μητέρα και η θεία του, το γένος Αργυριάδη, υιοθετήθηκαν στις ΗΠΑ κι αν μπορώ να τον βοηθήσω να βρει τις ρίζες του.  Έμεινα έκπληκτη. Τι είναι αυτές οι υιοθεσίες τις οποίες δεν τις έχω συναντήσει σε καμία βιβλιογραφία; Ψάχνω στο  Ίντερνετ και πέφτω σε απίστευτες υπερβολές για εκατοντάδες κλεμμένα παιδιά την περίοδο της Φρειδερίκης. Δεν εμπιστεύομαι το  Ίντερνετ και λέω πως πρέπει να ξεκινήσω την έρευνα. Ποια, άραγε, είναι η αλήθεια; Γιατί δεν την περιγράφει κανείς; Τι κρύβεται πίσω από αυτές τις ιστορίες; Ποια είναι τα στοιχεία που αποδεικνύουν το πρόβλημα; Μέχρι τότε ήξερα μόνο για το παιδομάζωμα.  

Έτσι ξεκινά μια συναρπαστική περιπέτεια που συνεχίζεται έως και σήμερα. Η προσωπική ιστορία της υιοθεσίας των δύο θυγατέρων του Αργυριάδη που εκτελέστηκε μαζί με τον Μπελογιάννη το 1952 ήταν η αφορμή και η αρχή. Με βοήθησε πολύ το Fb -το οποίο μέχρι τότε δεν το χρησιμοποιούσα-, γιατί οι ‘υιοθετημένοι’ μιλούν μεταξύ τους αναζητώντας τις ρίζες και τη χαμένη τους ταυτότητα. Ο ένας με σύστηνε στον άλλο και έτσι στήθηκε ένα τεράστιο δίκτυο επικοινωνίας. Μου στέλνανε φωτογραφίες και σκαναρισμένα αποδεικτικά στοιχεία.  Ήταν σαν να είχα έναν πίνακα κρεμασμένο και συνέθετα το παζλ.  Έβρισκα πολλούς υιοθετημένους στις ΗΠΑ την ίδια περίοδο: 1948-1962.  

Έχουν την ίδια ηλικία, περάσανε μέσα από τα ίδια κανάλια, από τους ίδιους μεσάζοντες, ίδια ονόματα, μέχρι να υιοθετηθούν. Για παράδειγμα όσοι περάσανε από το Δημοτικό Βρεφοκομείο Πάτρας «πέσανε» πάνω σε κάποιον θυρωρό ονόματι Φραγκουλιά. Αυτός δήλωνε όλα τα έκθετα παιδιά στο ληξιαρχείο. Τον αναζήτησα. Είχε πεθάνει. Το όνομά του ήταν πάντοτε μπροστά μου. Δεν ήταν τυχαίο. Παράξενο να έχει ο ληξίαρχος το ίδιο επίθετο με τον διευθυντή του βρεφοκομείου».

Μελέτησα αρχεία σε ΗΠΑ και Ελλάδα

«Στην Ελλάδα μελέτησα τα αρχεία των τέως βασιλικών ανακτόρων καθώς η Φρειδερίκη είχε άμεση εμπλοκή κυρίως με το Κέντρο Βρεφών ‘Μητέρα’, τα αρχεία του Δημοτικού Βρεφοκομείου Αθηνών, νομικές αποφάσεις του Πρωτοδικείου Αθηνών και Θεσσαλονίκης, εφημερίδες της δεκαετίας του 1950 και του 1960, όπου καταγράφονται τα δύο σκάνδαλα των υιοθεσιών: το πρώτο το 1959 με την εμπλοκή του δικαστή Στήβεν Σκόπας ως επικεφαλής της ΑΧΕΠΑ και το δεύτερο του 1962 με το Βρεφοκομείο του Αγίου Στυλιανού στη Θεσσαλονίκη, όπου με πλαστογράφηση εγγράφων γίνονταν αγοραπωλησίες παιδιών που εξαφανιζόταν με την κάλυψη του διευθυντή και ενός γιατρού.

Επίσης μελέτησα στις ΗΠΑ τις στατιστικές που αφορούν τις βίζες που έλαβαν τα υιοθετημένα παιδιά που εισήλθαν στη χώρα, σε ποια ηλικία, σε ποια πόλη, από ποια χώρα και με ποια βίζα. Στην Αμερική ο αριθμός είναι μετρήσιμος, σε αντίθεση με την Ελλάδα. Η αγωνία και ο φόβος των Αμερικανών ήταν να μην εισέλθουν κομμουνιστές. Μόνο παιδιά. Επίσης, τα στατιστικά στοιχεία για τις πτήσεις είναι ακριβή και λεπτομερέστατα. Ημερομηνία, αριθμός πτήσης, όνομα εταιρείας, σφραγίδα, ονοματεπώνυμο επιβάτη.  

Άρα μπορείς να τους μετρήσεις και από τις πτήσεις. Και οι στατιστικές των ΗΠΑ λένε: 3.200 αφίξεις (και βίζες) υιοθετημένων παιδιών στις ΗΠΑ από την Ελλάδα. Επίσης, πολλοί θετοί γονείς στις ΗΠΑ έχουν κρατήσει όλη την αλληλογραφία με τους εκπροσώπους της ΑΧΕΠΑ -οι κύριοι διαμεσολαβητές της υιοθεσίας- και την έδωσαν όταν τους ζητήθηκε. Ξεπέρασαν τις εκατό πενήντα οι συνεντεύξεις μου με τους υιοθετημένους που αναζητούν τις ρίζες τους. Ο ένας με σύστηνε σε άλλον και στήθηκε ένα τεράστιο δίκτυο στις ΗΠΑ».

Γράφτηκε μια καινούργια σελίδα στην Ιστορία

«3.200 παιδιά μετακινήθηκαν με αγοραπωλησία από την Ελλάδα στις ΗΠΑ. Υιοθεσίες πολιτικές: παιδιά κομμουνιστών οι γονείς των οποίων εκτελέστηκαν, φυγαδεύτηκαν στο ανατολικό μπλοκ, χάθηκαν. Υιοθεσίες κοινωνικές: παιδιά εξώγαμα, παιδιά φτωχά σε μια χώρα όπου κυριαρχούν η εξαθλίωση, η φτώχεια, ο συντηρητισμός και ο στιγματισμός των πολιτικών αντιπάλων. Και οι υιοθεσίες αποτελούν τμήμα της πολιτικής μιας χώρας που είναι υποτελής στις ΗΠΑ.

Μέχρι τώρα οι ιστορίες αυτές των παιδιών ήταν υποφωτισμένες, κουκουλουμένες, γεμάτες ενοχή.  Έσπασε η σιωπή. Κανείς δεν μιλούσε γι' αυτό, ούτε στις ΗΠΑ ούτε στην Ελλάδα. Δύσκολο το παρελθόν. Τραυματικό για τα εγκαταλελειμμένα παιδιά. Τώρα όλα είναι στο φως. Οι άνθρωποι απελευθερώνονται, οι υιοθετημένοι βρήκαν τη φωνή τους, βρήκαν την ταυτότητά τους, κατανόησαν τα δίκτυα της υιοθεσίας τους. Γνωρίζαμε για τις παιδουπόλεις της Φρειδερίκης, γνωρίζαμε για τη μεταφορά των παιδιών στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, δεν γνωρίζαμε για τις παράνομες και κερδοφόρες υιοθεσίες στις ΗΠΑ. Τα παιδιά αυτά έχουν την ενοχή και το στίγμα της εγκατάλειψης και οι γονείς την ντροπή ότι έδωσαν τα παιδιά τους. Δεν είναι κλεμμένα.  

Όταν η Ελλάδα, χώρα καταστραμμένη από την Κατοχή και τον Εμφύλιο, αποδεκατισμένη από το παιδομάζωμα, υποτελής και εξαρτημένη οικονομικά από τις ΗΠΑ με το σχέδιο Μάρσαλ και Τρούμαν, αναγκάζεται να δώσει και τον ‘ανθό’ της για υιοθεσία, αυτό είναι ντροπή και για τη χώρα».

Γκόντα Βαν Στέεν: «Μέχρι τώρα οι ιστορίες αυτές των παιδιών ήταν υποφωτισμένες, κουκουλουμένες, γεμάτες ενοχή. Έσπασε η σιωπή. Κανείς δεν μιλούσε γι’ αυτό, ούτε στις ΗΠΑ ούτε στην Ελλάδα. Δύσκολο το παρελθόν. Τραυματικό για τα εγκαταλελειμμένα παιδιά. Τώρα όλα είναι στο φως

Το κόστος της αγοραπωλησίας

«Η αγοραπωλησία των παιδιών ξεκινά από 500 δολάρια και καταλήγει στα 3.500.  Άρα τα υπόλοιπα 3 χιλιάρικα είναι κέρδος και μίζα για τους ενδιάμεσους. Η βιολογική μητέρα είναι η μόνη που δεν συμμετέχει στο παζάρι. Ποιοι είναι οι ενδιάμεσοι: οι δικηγόροι της ΑΧΕΠΑ είναι οι πρώτοι που έστησαν το δίκτυο γιατί ήξεραν τη νομοθεσία των δύο χωρών και είχαν την εμπιστοσύνη των Ελλήνων λόγω του φιλανθρωπικού της έργου. Ακολουθούν  Έλληνες δικηγόροι που ‘μυρίζονται’ χρήμα γιατί ολοένα και αυξάνεται η ζήτηση από τους εύπορους Αμερικανούς, που προτιμούν λευκά Ελληνόπουλα από ‘σχιστομάτικα’ παιδιά της Κορέας. Οι δικηγόροι είναι οι μεσάζοντες μεταξύ του ΠΙΚΠΑ, του Δημοτικού Βρεφοκομείου Αθηνών, του Δημοτικού Βρεφοκομείου Πατρών και του ‘Αγίου Στυλιανού’. Οι θετοί γονείς εξουσιοδοτούν τους δικηγόρους και αυτοί επιλέγουν τα παιδιά για λογαριασμό των πελατών τους. Οι Αμερικανοί γονείς δεν έρχονται στην Ελλάδα. Αυτό με συγκλόνισε».

Ο ρόλος της βασίλισσας

«Τελικά, το Κέντρο Βρεφών ‘Μητέρα’ ιδρύθηκε μεν για την κοινωνική πρόνοια και τη βοήθεια στις γυναίκες που αδυνατούσαν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους, αλλά μεταμορφώθηκε σε δεξαμενή υιοθεσιών στο εξωτερικό. Επίσης προσέλκυσε, σε μια Ελλάδα καχεκτική, πολλές δωρεές σε δολάρια γιατί το θέμα συγκινούσε. Η ενασχόληση της βασίλισσας με τα ‘ορφανά του πολέμου’, που δεν ήταν ορφανά, της προσέδιδε θετική δημοσιότητα. Βέβαια, οι μπροστάρηδες που άνοιξαν τον δρόμο ήταν οι της ΑΧΕΠΑ και ακολούθησε η βασίλισσα. Κάποιους βόλευε να κρατήσει αυτό το σύστημα της συναλλαγής και της διαφθοράς 12 χρόνια.

Η κοινή γνώμη πιστεύει ότι η υιοθεσία είναι ένα παραμύθι με καλό τέλος. Δεν ισχύει. Υπήρχαν παιδιά που κακοποιήθηκαν στο νέο περιβάλλον. Η κοινή γνώμη πιστεύει ότι η βιολογικές μητέρες δεν νοιάστηκαν για το μέλλον των παιδιών τους.  Ότι όλες τα είχαν εγκαταλείψει. Μπορεί μια μάνα να υπέγραψε, αλλά ήδη την είχαν πετάξει από το σπίτι, από το χωριό αν είχε εξώγαμο. Επίσης, δεν είχε την οικονομική δυνατότητα να το συντηρήσει αν ήταν φτωχή. Την ενοχή δεν την ξεπέρασαν ποτέ. Πολλές μητέρες δεν απέκτησαν άλλα παιδιά. Τόσο βαθύ ήταν το τραύμα της απώλειας».

Υπόθεση Αργυριάδη

«Οι δύο κόρες του Αργυριάδη δεν ζουν πια. Η μία πέθανε από κορωνοϊό και η άλλη από καρκίνο. Η μία δεν πρόλαβε να γυρίσει στην πατρίδα. Ο 30χρονος εγγονός του κομμουνιστή Ηλία Αργυριάδη, καλλιτέχνης που ζει στην Αμερική, έρχεται και παραμένει στην Ελλάδα για μεγάλα χρονικά διαστήματα.  Όμως δεν μπορεί να χωρέσει ο νους του πώς μπορούν να εκτελούν και να δολοφονούν κάποιον γιατί είναι αριστερός, όπως ο παππούς του, ο οποίος το 1952 εκτελέστηκε μαζί με τον Μπελογιάννη για την υπόθεση των παράνομων ασυρμάτων του ΚΚΕ. Εδώ το κράτος με τη δολοφονία κατέστησε ορφανές τις κόρες του Αργυριάδη.

Τα παιδιά αυτά έπρεπε να παραμείνουν στην Ελλάδα και την ανατροφή τους να την αναλάβουν συγγενικά τους πρόσωπα.  Όμως η στόχευση ήταν πολύ συγκεκριμένη. Να μετακομίσουν σε μια καπιταλιστική χώρα, να υιοθετηθούν από πλούσιους Αμερικανούς γονείς κι αν ποτέ ανακαλύψουν την αλήθεια, να υπάρχει το υλικό πλεόνασμα. Οι Αμερικανοί υιοθετούσαν παράλληλα λευκά, υγιή και χωρίς παρελθόν παιδιά από την Ιρλανδία και την Ιταλία, ενώ χρειάστηκε να μεσολαβήσουν δεκαετίες για να υιοθετήσουν ‘μαύρα’ παιδιά από την Αφρική.

Οι υιοθετημένοι δεν αναζητούν μόνο τους συγγενείς τους, αλλά θέλουν να αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια. Για τον συμβολισμό. Θέλουν επανασύνδεση με την Ελλάδα. Η διαδικασία είναι χρονοβόρα και δαπανηρή αν την αναθέσουν σε δικηγόρο. Πρέπει να υπάρξει ειδική μέριμνα γι' αυτούς που, παρά τη θέλησή τους, κάποιοι θεσμοί βίαια τους αφαίρεσαν την ελληνική τους ταυτότητα».

Οι  Έλληνες εκτρέπονται από τον κανόνα...

«Γεννήθηκα το 1964 σε ένα πολύ μικρό χωριό του Βελγίου. Από τα 12 μου χρόνια στο σχολείο έκανα Λατινικά και Αρχαία Ελληνικά. Αγάπησα τον πλούτο και την ευελιξία της ελληνική γλώσσας. Σπούδασα Κλασική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Γάνδης. Στα 22 μου χρόνια αποφασίζω να έρθω στην Ελλάδα και να σπουδάσω πολιτικές επιστήμες στο Πάντειο.  Όμως δεν έμαθα τίποτε, γιατί συνέπεσα με μεγάλης διάρκειας απεργία των φοιτητών.  Έμεινα στην Ελλάδα τέσσερα χρόνια και έφυγα για μεταπτυχιακές σπουδές στο Πρίνστον.

Δούλεψα για δώδεκα χρόνια ως καθηγήτρια Ελληνικής Γλώσσας στην Αριζόνα, μέσα στην έρημο στην κυριολεξία, και για εννέα χρόνια στη Φλόριντα. Μετακομίζω το 2018 στο Λονδίνο. Διδάσκω Ελληνικό Πολιτισμό και Λογοτεχνία.  Έχω περίπου εβδομήντα φοιτητές. Το προτέρημα της ελληνικής γλώσσας είναι ο πλούτος των λέξεων που, αν και μικρές, εμπεριέχουν ειρωνεία και συναίσθημα. Αγαπώ το θέατρο. Η διδακτορική μου διατριβή ήταν ‘Η πρόσληψη του Αριστοφάνη στη σύγχρονη Ελλάδα’. Μου αρέσει που οι  Έλληνες, για να έχουν ανθρώπινη συμπεριφορά, για να έχουν συναίσθημα, εκτρέπονται από τον κανόνα. Κάτι που δεν ισχύει ούτε για τους Αμερικάνους ούτε για τους Ευρωπαίους».

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL