Στο «Χάθηκε βελόνι», ο Χρήστος Αρμάντο Γκέζος -βραβευμένος για την ποίησή του το 2013 με το Κρατικό Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου- μας ξανασυστήνει τον Αλέξανδρο ή Σάντο, έναν παλιό γνώριμο από τη «Λάσπη», το πρώτο του μυθιστόρημα, όπου εκεί με σαρωτικό πυρετικό λόγο τον οδηγούσε, δίχως να του χαρίζει τη δικαίωση της κάθαρσης, σε ένα μεταιχμιακό όριο ανάμεσα σε ζωή και θάνατο.
Το «Χάθηκε βελόνι» είναι ένα πυκνό, πολυπρισματικό, πολιτικό μυθιστόρημα δίχως γραμμική αφήγηση, αλλά με διαρκή πισωγυρίσματα στον χρόνο, το οποίο ακολουθεί τα βήματα μιας οικογένειας Βορειοηπειρωτών, των Ζεφάδων, σε τρεις διαφορετικούς τόπους -Αλβανία, Ελλάδα και ΗΠΑ-, από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι και τις μέρες μας, έχοντας στον πυρήνα του την έννοια της μετανάστευσης και το καθολικό αίσθημα απώλειας που τη συνοδεύει. Όχι για να αφηγηθεί έναν βαθύ καημό, όπως θα περίμενε κανείς -υπάρχει και τέτοιος-, αλλά με τη διεισδυτική απορημένη ματιά, αμείλικτη και σαρκαστική παρ' όλα αυτά, του ανθρώπου που παρατηρεί τα πάντα με επιμονή και ευαισθησία, δίχως να αποφεύγει -ή μάλλον κάνοντας ακριβώς αυτό- να βάζει στο μικροσκόπιο τον ίδιο τον εαυτό του.
Η μετανάστευση είναι πάντα η ίδια, το παρελθόν είναι πάντα εδώ, μας λέει ο Γκέζος: «Τα σύνορα, μια, όχι γκρίζα, αλλά μαύρη ζώνη από την πολυσπερμία των χρωμάτων και των ρούχων, μυρίζει ιδρώτα και σκόνη και φόβος, τόσοι άνθρωποι εκεί στοιβαγμένοι σαν σε μια άκρη του κόσμου...» Και αλλού: «Τόσο όμοιοι με όλους τους άλλους που ο Αλέξανδρος θα αποκαρδιωνόταν από την έλλειψη ιδιαιτερότητας που προσδοκούσε από το αίμα του».
Οι ήρωές του βρίσκονται σε διαρκή κίνηση. Ψάχνουν τις ρίζες τους, ψάχνουν τη γη που θα τους χωρέσει, τη γλώσσα που θα τους χωρέσει, η οποία θα τους ανυψώσει και θα τους διαφυλάξει ίσως από το αδυσώπητο όσο και αμελητέο «κάθε μέρα». Ο Αλέξανδρος, με ένα μαύρο τετράδιο υπό μάλης, το μαύρο τετράδιο των ποιημάτων του, το μαύρο τετράδιο της απελπισίας του, φτάνει έως την άλλη άκρη της γης, την Αμερική, ψάχνοντας τον αδελφό του Μενέλαο, προσπαθώντας να αποτινάξει από πάνω του το «Σύννεφο στην πλάτη». Αναζητώντας το μέλλον, αναζητώντας το νόημα, αναπολώντας και προσδοκώντας μια διέξοδο. Η οποία μπορεί και να έρθει τελικά. Η νέα Ήπειρος -αλλά κυρίως οι αλλαγές που συντελούνται εντός του- σπέρνει ελπίδες.
Ο Γκέζος συνθέτει ένα αφήγημα πολυφωνικό, γλωσσοκεντρικό, χωρισμένο σε πέντε ενότητες, με την τελευταία, το «Βρόμικο φως», να αποτελείται από τα ποιήματα του Αλέξανδρου Ζέφου. Κάθε ενότητα και άλλη αφηγηματική φωνή, με τις ιδιαιτερότητες και τις ιδιομορφίες της κάθε μιας να είναι ευδιάκριτες.
«Τσίμπι - τσιμπιτόνι / χάθηκε βελόνι / πάω να το βρω / εχάθηκα κι εγώ». Μ’ αυτό το παιδικό τραγουδάκι νανουρίζει η Τέτα ή, αλλιώς, Ηλέκτρα, τον γιο της Αλέξανδρο μέχρι να τον πάρει ο ύπνος. Η Τέτα, που στο πρόσωπό της συμπυκνώνεται όλος ο πόνος και ο κάματος της κάθε ξενιτεμένης, αναγκεμένης γυναίκας, που όμως δεν το βάζει κάτω, παραμένοντας μέχρι το τέλος ένας πεισματάρης και ιδιότυπος φύλακας άγγελος. Ο μονόλογός της σε πρώτο πρόσωπο και με το γλωσσικό ιδίωμα της Χιμάρας -το οποίο φαίνεται να γνωρίζει καλά ο Γκέζος-, με προφορικότητα και διαπεραστική αμεσότητα, είναι από τα πιο ωραία και ολοκληρωμένα κομμάτια του βιβλίου και σίγουρα θα μπορούσε να σταθεί ως θεατρικός μονόλογος.
Ο Γκέζος εντυπωσιάζει όχι μόνο με τη δεινή αφηγηματική του ικανότητα, καθώς περνάει με άνεση από ύφος σε ύφος, αλλά, κυρίως, με τον σπαραγμό, τη βαθιά ευαισθησία και την πίστη του στη θαυματουργή δύναμη της γλώσσας.
info
Χρήστος Αρμάντο Γκέζος,
«Χάθηκε βελόνι»
Εκδ. Μεταίχμιο
320 σελ.
Τιμή: 11,99 ευρώ
