«Ο καιρός κυλούσε μέρα με τη μέρα, τρένο με το τρένο. Μέσα στα διπλοσφραγισμένα βαγόνια ψυχορραγούσε η ανθρωπότητα. Και η ανθρωπότητα έκανε πως δεν το ξέρει». Γι’ αυτή τη σιωπή της ανθρωπότητας γράφει ο Jean - Claude Grumberg και επιλέγει την αμεσότητα τους είδους του παραμυθιού, εκεί όπου οι πιο βαθιές και τραυματικές αλήθειες μπορούν να ειπωθούν με τον πιο απλό, μεστό και μειλίχιο ακόμα τρόπο, για να έρθει και να επιβεβαιωθεί, για άλλη μια φορά, η φράση του Φόκνερ πως «το παρελθόν δεν είναι νεκρό, στην πραγματικότητα δεν είναι καν παρελθόν». Ο Γκραμπέρ, γεννημένος το 1939, θεατρικός συγγραφέας, σεναριογράφος μεταξύ άλλων του Τρυφώ και του Γαβρά, τιμημένος με το μεγάλο Βραβείο Θεάτρου της Γαλλικής Ακαδημίας και με μια σειρά άλλων βραβείων, παραμένει στα ογδόντα του χρόνια ο γιος των εκτοπισμένων Εβραίων, ενός παππού κι ενός πατέρα, οι οποίοι φορτώθηκαν σαν πραμάτεια στα τρένα της φρίκης και δεν ξαναγύρισαν ποτέ. Ένα στοιχειωμένο παρελθόν, μια στοιχειωμένη στιγμή της ανθρωπότητας, ίσως η μεγαλύτερη τραγωδία στην Ιστορία της, την οποία επιλέγει να χειριστεί ως παραμύθι στο «Η πιο πολύτιμη πραμάτεια» -ένα παραμύθι για μεγάλους αλλά και για εφήβους, μεταφρασμένο αριστοτεχνικά από τη Ρούλα Γεωργακοπούλου-, δείχνοντας τη διαχρονικότητα και, δυστυχώς, επικαιρότητα της φρίκης, προσπαθώντας έτσι να κρατήσει ζωντανή τη μνήμη, γνωρίζοντας πως το να θυμόμαστε είναι ο μόνος τρόπος να υπάρχουμε.
Η ιστορία είναι απλή και τα έχει όλα: Ένας φτωχός ξυλοκόπος και η γυναίκα του ζουν κατά τη διάρκεια του πολέμου στο μεγάλο δάσος. Η γυναίκα βλέπει τα τρένα με την πραμάτεια να περνούν και μαζεύει τα τσαλακωμένα χαρτιά που της πετούν με τις «ακατάληπτες και ανεξιχνίαστες καλικαντζούρες». Ένας απελπισμένος πατέρας που δεν μπορεί να σώσει και τα δυο του παιδιά, επικαλούμενος τη θεά τύχη, πετάει το ένα από το παράθυρο του τρένου, τυλιγμένο με «ένα νεραϊδένιο σάλι». Το μωρό το βρίσκει η γυναίκα του ξυλοκόπου, το μαζεύει, το προστατεύει, το κρατάει μέσα σε έναν κόσμο που είναι «μόνο για θεούς και μητέρες». Ο ξυλοκόπος, αρχικά αρνητικός, μεταστρέφεται από τη δύναμη της στοργής. Από κει και πέρα αρχίζει η περιπέτεια με τον Άλλο, με την έκφραση του κακού, της ιδιοτέλειας και της μικροψυχίας. Αλλά η πραμάτεια, όσο μικρή και ευάλωτη και αν είναι, κρύβει μέσα της τη δύναμη τής αγάπης. Μια δύναμη ανίκητη, «το μόνο πράγμα που είναι αληθινό, αληθινά αληθινό», το μόνο πράγμα που μπορεί να χωρέσει μέσα σε μια «ψεύτικη» ιστορία για τρένα, εγκλήματα και σιωπές. Στην ερώτηση αν υπάρχει ελπίδα, η απάντηση -άλλωστε σε παραμύθι βρισκόμαστε- είναι ναι. Μόνο που η ελπίδα δεν φτάνει για όλους, τα παραμύθια δεν έχουν πάντα αίσιο τέλος. Και πόσο μάλλον αυτά όπου πρωταγωνιστεί η Ιστορία, με όλη την πολυπλοκότητά της.
Απλός, λιτός, καίριος, ένας αληθινός παραμυθάς που ελέγχει πλήρως το υλικό του, ο Γκραμπέρ ξέρει να αποφεύγει τις μεγαλόστομες κακοτοπιές, γνωρίζει πως μόνο μέσω της συγκίνησης και της ενσυναίσθησης μπορείς να προσεγγίσεις τα ανθρώπινα και ιδίως σε περιόδους ταραγμένες και ασύλληπτες με τα σημερινά δεδομένα και, με τα μάτια του ακοίμητα, στραμμένα προς το παρελθόν, γράφει μια διαχρονική σημερινή ιστορία για τη φρίκη και την καθημερινή αντίσταση σε αυτήν, μέσω της αφύπνισης και της συμπόνιας.
Info:
Jean - Claude Grumberg, «Η πιο πολύτιμη πραμάτεια»
Εκδ. Πόλις
Μετάφραση: Ρούλα Γεωργακοπούλου
112 σελ. Τιμή:14 ευρώ
