Η Ευρώπη αντιμετωπίζει πολλαπλή κρίση. Πόλεμος κοντά στο κέντρο της, μείωση της ανάπτυξης, επικράτηση ακροδεξιών μέσω εκλογών και άνοδος ακραία συντηρητικών αντιλήψεων, πληθωρισμός και αβεβαιότητα. Οδηγείται σε κατάσταση «σάντουιτς» ανάμεσα στη ρωσική στρατιωτική και ενεργειακή πίεση και στην αμερικανική τεχνολογική και πολιτική ηγεμονία. Η παγκοσμιοποίηση πήγε πολύ μακριά, ευνόησε τρίτες χώρες, βοήθησε στην ανάδειξη πολλαπλών πόλων και αυτό προσπαθεί η Αμερική να το μαζέψει, ακόμη και σε βάρος της ίδιας της παγκοσμιοποίησης και του παγκόσμιου εμπορίου. Όμως το 1 τρισ. δολάρια (από τα 30 τρισ. δολάρια συνολικά) του αμερικανικού χρέους οφείλεται στην Κίνα. Το εμπόριο και η ίδια η ύπαρξη του καπιταλισμού στηρίζονται στην Κίνα. Παλιά το εμπόριο κατευθυνόταν από τη Δύση στην Ανατολή. Τώρα έχει αντιστραφεί και κινείται από την Ανατολή στη Δύση. Για την ακρίβεια, οι πρώτες ύλες και το πετρέλαιο πηγαίνουν στην Ανατολή και από εκεί έρχονται τα έτοιμα προϊόντα.
Ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός αδυνατεί να βρει νέες διεξόδους, ο πληθωρισμός είναι ανεξέλεγκτος, η παραγωγικότητα βάλτωσε. Οι παραγωγικές δυνάμεις (αγροτικές και βιομηχανικές) έχουν συνθλιβεί κάτω από το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο που τις περιορίζει. Σε χώρες, όπως η Ελλάδα, το κεφάλαιο αυτό δεν είναι καν παραγωγικό και τελευταία κάνει στροφή από τα πετρέλαια, το ποδόσφαιρο και τα μέσα επικοινωνίας στην ευρύτερη ενέργεια και στις ανανεώσιμες πηγές. Αυτό, όμως, δεν έχει σχέση με την κλασική παραγωγικότητα. Είναι διαχείριση πόρων με σκοπό την κερδοσκοπία. Η αντιπαράθεση των «μεγάλων» ενέχει κινδύνους αναβίωσης του Ψυχρού Πολέμου ή ακόμη πυρηνικού ατυχήματος, αν όχι καταστροφής του πλανήτη. Στην πατρίδα του καπιταλισμού, στις ΗΠΑ, η εισβολή των ακροδεξιών στο Καπιτώλιο την 6η Ιανουαρίου 2021 έδειξε ότι ο κίνδυνος από εξτρεμιστές της Ακροδεξιάς και μάλιστα ένοπλους είναι σημαντικός και απασχολεί ίσως τους δημοκρατικούς πολίτες και την κυβέρνηση Μπάιντεν περισσότερο από τον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων.
Οι κίνδυνοι από την κλιματική αλλαγή, πολλές φορές μη προβλέψιμοι, έρχονται να δημιουργήσουν εφιαλτικές εικόνες για το παρόν και το μέλλον. Το ζήτημα είναι ότι οι συντηρητικές κυβερνήσεις υποβαθμίζουν το πρόβλημα, δεν σταματούν την αποψίλωση των δασών και την άναρχη επέκταση των μεγάλων πόλεων, αρνούνται να το δουν ως παγκόσμιο πρόβλημα και δεν επιθυμούν περιορισμούς στις ρυπογόνες βιομηχανίες. Και να μην αναφέρουμε τους κινδύνους από τις πανδημίες που πολλοί επιστήμονες επιμένουν ότι έχουν σχέση με την απαξίωση του περιβάλλοντος.
Μια προοδευτική κυβέρνηση στην Ελλάδα μπορεί να δώσει ώθηση σε αλλαγές στην υπόλοιπη Ευρώπη. Είναι η μόνη ελπίδα να αντιστραφεί η αρνητική πορεία στη φτωχοποίηση, στη διεύρυνση των ανισοτήτων, στη συγκράτηση του χρηματοπιστωτικού τομέα και στην επιστροφή στην οικονομία της παραγωγής αγαθών και του εμπορίου, στην αναστολή των πλειστηριασμών και της ιδιωτικοποίησης των κοινωνικών αγαθών.
Σε αντίθεση, η συνέχιση της διακυβέρνησης της χώρας από τη Δεξιά σημαίνει:
* Απροκάλυπτη ενίσχυση της ολιγαρχίας του πλούτου σε βάρος της μεσαίας τάξης και των φτωχότερων στρωμάτων. Διεύρυνση των ανισοτήτων.
* Ενίσχυση του αυταρχισμού για να συγκρατήσει τις κοινωνικές αντιδράσεις που θα προκληθούν από τις ανισότητες.
* Επιτάχυνση των ιδιωτικοποιήσεων στην Υγεία, στην Παιδεία και στα κοινωνικά αγαθά. Πλέον, χωρίς την πανδημία θα μπορέσουν να χαρίσουν τα δημόσια νοσοκομεία, να βάλουν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια από το «παράθυρο», παρακάμπτοντας το άρθρο 16 του συντάγματος, να δώσουν την ύδρευση όπως έκαναν με το ρεύμα.
* Παραχώρηση όλων των υποστηρικτικών υπηρεσιών του Δημοσίου στους ιδιώτες, π.χ. καθαριότητα δημόσιων χώρων.
* Αδιαφάνεια σε όλες τις διαδικασίες προμηθειών από αεροπλάνα και πλοία μέχρι οδικούς άξονες.
* Μείωση του δημοκρατικού ελέγχου από τη Βουλή και τους ελεγκτικούς μηχανισμούς.
* Διατήρηση της παραγωγικής δομής της χώρας μόνο για κερδοφορία.
* Παιδεία για τους λίγους και φτηνή εργασία για τους πολλούς.
* Δεδομένη στάση στα διεθνή θέματα που θα υπαγορεύεται από τις ΗΠΑ και τη Γερμανία.
* Κυρίαρχη αντίληψη «οικονομισμού» στα διεθνή και εσωτερικά ζητήματα.
Στη μεγάλη στροφή που γίνεται στην ανακατανομή της παγκόσμιας πίτας η χώρα μας, με τα γεωστρατηγικά πλεονεκτήματα και την προνομιούχα θέση που θα μπορούσε να έχει στην αγροτική παραγωγή και στις μεταφορές, θα βρεθεί σε θέση «δεδομένου» σε ό,τι της παραχωρήσουν και ό,τι της αφαιρέσουν. Τώρα που αναπόφευκτα θα γίνει η μάχη για την πρόσβαση στις μεταφορές φυσικού αερίου από τη Ν.Α. Μεσόγειο, στα αγροτικά προϊόντα και στην υψηλή τεχνολογία για μεγαλύτερα στρώματα του πληθυσμού, η Δεξιά σαλπίζει στη λογική των κερδών για τους λίγους και της Παιδείας για τους εκλεκτούς. Τώρα που οι ίδιες οι αγορές έχουν πρόβλημα ζήτησης και θέλουν να διευρύνουν την πελατεία τους, η Δεξιά θέλει να περιορίσει τα κέρδη σε λίγους, την Υγεία σε όσους έχουν δυνατότητα και την Παιδεία σε όσους μπορέσουν να την αποκτήσουν. Η πολιτική τους είναι παλιομοδίτικη και αντιτίθεται στη λογική μιας αγοράς και μιας οικονομίας για όλους. Είναι στην ουσία μια λογική αντιαναπτυξιακή.
Μια προοδευτική κυβέρνηση θα μπορέσει να συγκρατήσει αυτή τη λογική της παραχώρησης των πάντων στο ασυγκράτητο κέρδος. Θα μπορέσει να διατηρήσει τα κοινωνικά αγαθά και ένα βασικό επίπεδο για τους πολλούς, διατηρώντας έτσι και τη μεσαία αγορά που η Δεξιά καταστρέφει. Η αντίληψη μιας προοδευτικής κυβέρνησης δεν είναι σοσιαλιστική. Είναι αντίληψη συγκράτησης της κατηφόρας και δημιουργίας βημάτων για την επόμενη ημέρα. Μέχρι την ώρα που οι διεθνείς συγκυρίες και η εσωτερική δυναμική θα επιτρέψουν μεγαλύτερα άλματα.
Σε αυτή την προσπάθεια δεν αρκούν οι αριστερές δυνάμεις. Χρειάζεται προσκλητήριο όσων έχουν ανάγκες και προβλήματα. Όσων ψήφιζαν παραδοσιακά Δεξιά αλλά τα συμφέροντά τους είναι ίδια με τους λοιπούς εργαζόμενους, όσων είναι απογοητευμένοι από τα λάθη της προηγούμενης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., όσων θέλουν κάτι πιο ριζοσπαστικό, όσων θέλουν να αναπτύξουν την επιχειρηματικότητα χωρίς εμπόδια από τη διαφθορά και το ρουσφέτι, όσων αγαπούν τον τόπο και θέλουν να προσφέρουν.
Ολοι αυτοί οφείλουν να βάλουν στην άκρη τους δισταγμούς και να στηρίξουν μια προοδευτική κυβέρνηση για να αντιμετωπίσει τις τρέχουσες ανάγκες. Είναι η ώρα των σοβαρών επιλογών πριν παγιωθεί μια κατάσταση που δεν θα αναστρέφεται εύκολα. Είναι η ώρα που αν γίνουν λάθη στις εκλογικές προτιμήσεις, θα πληρωθούν με τόκο. Είναι η ώρα που χρειάζονται σκέψη και τόλμη από όσους θέλουν την προκοπή της χώρας.
Ο Νίκος Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.
