Με την παρέλαση έξι υπουργών υπό την σκέπη του αντιπροέδρου, κονδύλια 8 δισ. ευρώ, υποσχέσεις για επιδόματα και επιδοτήσεις, κοινωνικά πρόσημα και όψιμες ευαισθησίες για τους ευάλωτους, αλλά και σημαντική εμπλοκή ιδιωτών, με περιγράμματα και σχέδια για το μέλλον, εξάντλησε την επικοινωνιακή της δεινότητα η κυβέρνηση της Ν.Δ., με προφανή στόχο να αποστρέψει τα βλέμματα από το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και το βάθος της διαφθοράς που αποκαλύπτεται πλέον καθημερινά.
Μέσα σε αυτό το δύσοσμο σκηνικό κι ενώ το διακύβευμα αφορά τη διασπάθιση ενωσιακών πόρων, ήρθε χθες σχεδόν το μισό υπουργικό συμβούλιο να αναγγείλει περιχαρές μια γενική κατανομή νέων ευρωπαϊκών πόρων, που ξεπερνούν τα 8 δισ. ευρώ, για έργα-δράσεις που θα χρηματοδοτηθούν κυρίως την επόμενη επταετία από το 2026 (αλλά και από το 2027 ή και το 2028 – δηλαδή, μετά το τέλος της δεύτερης τετραετίας Ν.Δ.) έως το 2032.
Ωστόσο, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κ. Χατζηδάκης ερωτηθείς ποιες είναι οι δικλείδες διαφάνειας και αξιολόγησης για την απορρόφηση και την αποτελεσματικότητα των πόρων απάντησε μάλλον... ανέμελα αλλά περισσότερο προκλητικά: «η αίσθηση πατριωτικού καθήκοντος, προφανώς, κάνουμε σωστά τη δουλειά μας αλλά και οι έλεγχοι οι οποίοι γίνονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή». Για την ιστορία, πέρα από τη διερεύνηση της υπόθεσης του ΟΠΕΚΕΠΕ, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία φαίνεται πως ερευνά και την ανάθεση στην Ελλάδα έργων ύψους 2,5 δισ. που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Στο ... αβέβαιο μέλλον
Ειδικότερα, πρόκειται για πόρους από τρία Ταμεία: το Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο συνολικού προϋπολογισμού 4,7 δισ. (3,6 δισ. ενωσιακά κονδύλια + 25% εθνική συμμετοχή), το Ταμείο Εκσυγχρονισμού, συνολικού προϋπολογισμού 1,6 δισ. και το Ταμείο Απανθρακοποίησης Νήσων, συνολικού προϋπολογισμού 1,75 δισ. Οι πόροι, οι οποίοι σύμφωνα με τον Κ. Χατζηδάκη αντιστοιχούν «σε μισό Ταμείο Ανάκαμψης ή μισό ΕΣΠΑ», θα προέλθουν από την εφαρµογή φόρου άνθρακα σε κτήρια και οδικές µεταφορές (ΣΕΔΕ ΙΙ) και τα δικαιώματα εκποµπών ρύπων.
Για το Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο που έχει και τη μερίδα του λέοντος σε επίπεδο κονδυλίων αναφέρθηκε ότι σχετικό σχέδιο πρόκειται να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση εντός του Ιουλίου και έως τον Δεκέμβριο θα κατατεθεί στην Κομισιόν προς έγκριση για να ενεργοποιηθεί από το 2026. Σύμφωνα πάντως με τον υπουργό ΠΕΝ, Σ. Παπασταύρου η προγραμματισμένη ημερομηνία έναρξης για το Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο είναι η 1/1/2027, όμως επειδή κάποια κράτη-μέλη της Ε.Ε. έχουν ζητήσει μεγαλύτερο χρονικό περιθώριο, είναι πιθανό να ξεκινήσει τελικά η εφαρμογή από 1/1/2028, όμως σε αυτή την περίπτωση τα ενωσιακά κονδύλια θα περιοριστούν για τη χώρα μας κατά 600 εκατ. (στα 3 δισ.).
Το Ταμείο Εκσυγχρονισμού με ωφελούμενους ιδιώτες, επιχειρήσεις και φορείς του Δημοσίου με βασικό στόχο τον εκσυγχρονισμό ενεργειακών συστηµάτων και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης θα τρέξει έως το 2030 και έχουν ήδη εγκριθεί τρία έργα ύψους 200 εκατ., ενώ η υποβολή επενδυτικών προτάσεων θα γίνεται ανά 6µηνο με την επόμενη να έχει οριστεί τον Σεπτέμβριο 2025.
Το Ταμείο Απανθρακοποίησης Νήσων έχει ορίζοντα το 2032 (όχι ρητά ορισμένο) και αναμένεται να κινητοποιήσει επενδύσεις 4,4 δισ. σε βάθος εξαετίας. Η καταληκτική ημερομηνία υποβολής του επενδυτικού σχεδίου από το ΥΠΕΝ ήταν η χθεσινή (30/6), που υπήρξε και η... αφορμή για την όλη φιέστα, η έγκριση του σχεδίου από την ΕΤΕπ θα γίνει έως τον Φεβρουάριο 2026 και η έναρξη εκταμιεύσεων πόρων από τον Απρίλιο 2026.
Κοινωνική ευαισθησία και ιδιώτες
Εκτός από τις επενδύσεις, την προστασία του περιβάλλοντος και πληθώρα ενεργειακών έργων, η κυβέρνηση υπερθεμάτισε ως προς τον κοινωνικό προσανατολισμό των κονδυλίων των Ταμείων και ειδικότερα την κοινωνική συνοχή και την καθημερινότητα, την στήριξη των ευάλωτων νοικοκυριών, τα άτομα με ειδικές ανάγκες, τις περιφερειακές ανισότητες, ενώ δεν έλειψε και ο λαϊκισμός με την υπόσχεση επιδομάτων και επιδοτήσεων. Μάλιστα υπολογίζεται ότι οι δυνητικά ωφελούμενοι θα ανέλθουν σε 1,5 εκατ. «ενεργειακά και µεταφορικά ευάλωτα νοικοκυριά», καθώς και 75.000 πολύ µικρές επιχειρήσεις, ενώ από την άλλη πλευρά έντονη είναι η συμμετοχή ιδιωτών διαφόρων κλάδων (από απευθείας επιδοτήσεις έως ΣΔΙΤ).
Μεταξύ άλλων, αναφέρθηκε ότι:
- θα δημιουργηθεί μητρώο ενεργειακά ευάλωτων πολιτών για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας,
- θα δοθεί επίδομα θέρμανσης για ευάλωτα νοικοκυριά που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα,
- θα γίνει ενεργειακή αναβάθμιση ειδικών σχολείων,
- social leasing ηλεκτρικών οχημάτων για μεταφορικά ευάλωτων νοικοκυριών,
- ενεργειακά βιώσιμες φοιτητικές εστίες για ευάλωτους νέους,
- κάλυψη αναγκών μεταφοράς μαθητών με αναπηρία που φοιτούν σε ειδικά σχολεία της χώρας,
- επιδότηση ηλεκτρικών αμαξιδίων κ.λπ. για άτομα με ειδικές ανάγκες,
- επιδότηση ενοικίου σε δημόσιους λειτουργούς που εργάζονται εκτός έδρας (ιδίως σε νησιά, ορεινές/μειονεκτικές περιοχές ή/και αυτούς που διανύουν καθημερινά μεγάλες αποστάσεις) και επιδότηση ενοικίου σε ευάλωτα νοικοκυριά,
- πιλοτική κατασκευή νέων και ανακαίνιση υφιστάμενων ακινήτων Δημοσίου και Δήμων σε περιοχές με στεγαστική πίεση και προορισμό την κοινωνική κατοικία,
- ανακαίνιση κλειστών ιδιωτικών ακινήτων με υποχρέωση για μακροχρόνια μίσθωση σε ευάλωτα νοικοκυριά και ευάλωτους φοιτητές κ.λπ.
Για όλα αυτά, βέβαια, δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία, θα γίνει επεξεργασία για το αναγκαίο πλαίσιο, μελετώνται οι επιλεξιμότητες και γενικά κάποια στιγμή θα εξειδικευτούν, ενώ θα χρειαστούν και σχετικές υπουργικές αποφάσεις.
Παράλληλα, βέβαια, ειδικές πρόνοιες υπάρχουν και για επιχειρήσεις και βιομηχανίες, όπως
- ο εκσυγχρονισμός του στόλου ακτοπλοΐας (υπάρχουν ήδη εταιρείες που έχουν παραγγείλει πλοία «είναι κάτι που ζητούσε η αγορά»),
- η εξοικονόμηση ενέργειας στη βιομηχανία με επενδύσεις εκσυγχρονισμού της βιομηχανίας και της μεταποίησης και ο εξηλεκτρισμός της βαριάς βιομηχανίας με 200 εκατ. (τομείς αλουμινίου, χαλκού, σιδήρου, μεταλλικών κατασκευών, ναυπηγική και χημική βιομηχανία),
- η ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών και εξοπλισμού ενεργειακά ευάλωτων με αλλαγή μοντέλου υλοποίησης, «που θα περιλαμβάνει αξιοποίηση του ιδιωτικού τομέα», καθώς θα γίνεται από τους παρόχους ενέργειας.
Και, βέβαια, δεν θα μπορούσαν να λείπουν και παρεμβάσεις που σχετίζονται με το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, καλύπτοντας άλλες ολιγωρίες, όπως νέοι συρμοί μετρό, νέα ηλεκτρικά λεωφορεία, ανανέωση στόλου φορτηγών, υποδομές φόρτισης, αναβάθμιση και βελτίωση προσβασιμότητας σιδηροδρομικών σταθμών κ.λπ.
Όσο για τα νησιά, περιλαμβάνονται κυρίως ηλεκτρικές διασυνδέσεις με παραπομπή σε μειώσεις των χρεώσεων ΥΚΩ (σ.σ. που ακόμα αναμένουν οι καταναλωτές εκτός προγραμμάτων και Ταμείων, ιδίως με την ολοκλήρωση και της μεγάλης διασύνδεσης Κρήτης-Αττικής κι ενώ συνολικά θα εξοικονομηθούν έτσι κι αλλιώς 500 εκατ.), νέα έργα ΑΠΕ, αποθήκευσης και πλωτών υπεράκτιων αιολικών πάρκων, υποδομές φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων με έμφαση στα ενοικιαζόμενα κ.λπ. Μέσα στο αναπτυξιακό μοντέλο του υπερτουρισμού και της αλόγιστης δόμησης στα νησιά αλλά και των διακηρύξεων περί μετατροπής της χώρας σε εξαγωγέα ενέργειας με τη στήριξη και του αερίου, που αποτελούν κυβερνητικές επιλογές, η χρηματοδότηση ενεργειακών και κατασκευαστικών ομίλων δεν είναι βέβαιο ότι προσανατολίζεται αποκλειστικά στην απανθρακοποίηση των νησιών ή στους νησιώτες.
