Οι προγραμματικές δεσμεύσεις της κυβέρνησης, που πρόκειται να παρουσιαστούν προς συζήτηση και έγκριση στη Βουλή, αναμένεται να χαρακτηριστούν από το επαναλαμβανόμενο μοτίβο του «πληθωρισμένου προϋπολογισμού» (που σώζει στην κυριολεξία την κυβέρνηση ως προς τις δημοσιονομικές υποχρεώσεις της έναντι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής). Το άλλο μοτίβο που ήδη διαπερνά το σύνολο της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής της κυβέρνησης είναι αυτό των περιορισμένων κρατικών δαπανών και της μη λήψης μέτρων μόνιμου κόστους. Ιδιαίτερα εμφανές αυτό έγινε στην ομιλία Μητσοτάκη στην εναρκτήρια συνεδρίαση του νέου Υπουργικού Συμβουλίου, όπου λίγες ημέρες μετά τη δημόσια ανάληψη της υποχρέωσης για άμεση πρόσληψη 1.000 διασωστών, νοσηλευτών και γιατρών στο ΕΚΑΒ ανακοινώθηκε ουσιαστικά η -μηδενικού κόστους- χρησιμοποίηση των πηγών και του δυναμικού της Πυροσβεστικής και του στρατού για την ενδυνάμωση του ΕΚΑΒ.
Μειωμένες δαπάνες
Επιπλέον, τα έσοδα του προϋπολογισμού το πεντάμηνο Ιανουαρίου-Μαΐου 2023 εμφανίζουν ιλιγγιώδη αύξηση -και πέραν των σημαντικά αυξημένων προβλέψεων του προϋπολογισμού- λόγω της τεράστιας αύξησης των εισπράξεων από φόρους, βασικά έμμεσους.
Την ίδια στιγμή και σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις του υπουργείου Οικονομικών, οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού για την περίοδο Ιανουαρίου-Μαΐου 2023 παρουσιάζονται μειωμένες κατά 383 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου που έχει περιληφθεί στην εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού 2023, ενώ παρουσιάζονται αυξημένες, σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2022, κατά 1.015 εκατ. ευρώ κυρίως λόγω των αυξημένων πληρωμών τόκων κατά 825 εκατ. ευρώ (το τελευταίο έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί η συνεχιζόμενη ραγδαία αύξηση των επιτοκίων θα αυξάνει συνεχώς πλέον τις δαπάνες αυτές σε βάρος των κοινωνικών). Στο σκέλος του τακτικού προϋπολογισμού οι πληρωμές παρουσιάζονται μειωμένες έναντι του στόχου κατά 470 εκατ. ευρώ.
Τι ευνοεί τον Μητσοτάκη
Πέραν του πληθωρισμού που «αυγαταίνει» τα κρατικά έσοδα και δημιουργεί πλεονάσματα επιθυμητά από τις Βρυξέλλες αλλά και τους οίκους αξιολόγησης, υπάρχει και σειρά παραγόντων που στηρίζουν την πολιτική της κυβέρνησης.
1ον. Οι μεγάλες εισροές από το Ταμείο Ανάκαμψης, που αθροιζόμενες με τα πληθωρισμένα έσοδα του προϋπολογισμού παρέχουν μεγάλη άνεση στους κυβερνητικούς χειρισμούς.
2ον. Η συνεχιζόμενη και κατά τους πρώτους μήνες του 2023 αναθέρμανση της οικοδομικής δραστηριότητας. Το τρίμηνο Ιανουαρίου-Μαρτίου 2023 η συνολική οικοδομική δραστηριότητα εμφανίζει, στο σύνολο της χώρας, αύξηση κατά 13,6% στον αριθμό των οικοδομικών αδειών, αύξηση κατά 23,6% στην επιφάνεια και αύξηση κατά 26,8% στον όγκο σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του έτους 2022. Ας σημειωθεί ότι στη Στερεά Ελλάδα (όπου περιλαμβάνεται και η Αττική) οι αντίστοιχες αυξήσεις είναι… τριψήφιες. Η εξέλιξη αυτή, που οφείλεται τόσο στη συνεχιζόμενη εισροή σημαντικών κεφαλαίων από το εξωτερικό (για αγορά τουριστικών ακινήτων και golden visa) και περιορισμένα στις κυβερνητικές επιδοτήσεις που αφορούν περιορισμένο αριθμό κατοικιών, σχετίζεται και με έναν άλλο ιδιαίτερα προωθητικό παράγοντα: τη χρησιμοποίηση μεγάλου τμήματος των οικογενειακών αποταμιεύσεων για αγορά ακινήτων λόγω των μηδενικών σχεδόν επιτοκίων καταθέσεων σε συνθήκες καλπάζοντος πληθωρισμού.
Οι επιπτώσεις της οικοδομικής αναζωπύρωσης, πέραν της αύξησης των φορολογικών εισροών, αφορούν και την αγορά εργασίας, όπου έχει μηδενιστεί η προσφορά εργατικών χεριών στην οικοδομή. Πληροφορίες, μάλιστα, θέλουν τη Lamda Development να προχωρά μέσω ειδικών συμφωνιών στη μεταφορά 2.500 αλλοδαπών (από Αίγυπτο κ.α.) εργατών για την ολοκλήρωση του έργου του Ελληνικού.
3ον. Η συνεχιζόμενη αύξηση των τουριστικών εισροών επίσης λειτουργεί ευνοϊκά για την οικονομική πολιτική Μητσοτάκη.
4ον. Η προσδοκία αναβάθμισης της Ελλάδας σε πιστοληπτική βαθμίδα.
Στον αντίποδα
Αν και η προσδοκία αναβάθμισης της χώρας από τους οίκους αξιολόγησης δημιουργεί θετικές προσδοκίες, πολύ δύσκολα θα οδηγήσει σε σημαντική μείωση των επιτοκίων σε επίπεδα χαμηλότερα του 3%-3,50%. Και αυτό γιατί θα συνεχιστεί η αύξηση των επιτοκίων από τις Κεντρικές Τράπεζες. Είναι χαρακτηριστικό, εξάλλου, το γεγονός ότι η αμερικανική τράπεζα Citi επιμένει στις μακροχρόνιες τοποθετήσεις (long) στα ελληνικά ομόλογα, ενώ στον αντίποδα η JP Morgan συστήνει ουδετερότητα (neutral) μέχρις ότου τα spreads των ελληνικών ομολόγων διευρυνθούν εκ νέου. Ως συνέπεια και δεδομένου ότι το χρέος έχει εκτοξευτεί πάνω από τα 400 δισ. ευρώ, η κρατική δαπάνη για τόκους θα αυξηθεί αφαιρώντας κεφάλαια από τον προϋπολογισμό για κοινωνικές δαπάνες. Ήδη η τάση αύξησης των δαπανών για τόκους καταγράφεται από το ίδιο το υπουργείο Οικονομικών στα στοιχεία για τις δαπάνες το πεντάμηνο Ιανουαρίου-Μαΐου 2023.
Ως προς την προοπτική των επιτοκίων, οι κεντρικοί τραπεζίτες προβλέπουν ακόμη δύο αυξήσεις μέσα στο 2023 τουλάχιστον. Το κομβικό θέμα είναι η συμπεριφορά του πληθωρισμού από το φθινόπωρο, καθώς θα αυξηθεί και πάλι η τιμή των καυσίμων λόγω χειμωνιάτικης αύξησης της ζήτησης. Δεδομένης της διατήρησης των τιμών των τροφίμων σε υψηλότατα επίπεδα και της προβλεπόμενης νέας ανόδου του πληθωρισμού, μάλλον η πιο γρήγορη αύξηση των επιτοκίων φαίνεται αναπόφευκτη. Όλα αυτά σημαίνουν υφεσιακές πιέσεις στην ευρωπαϊκή οικονομία. Με τη σειρά του αυτό σημαίνει μικρότερες τουριστικές εισροές στην Ελλάδα, αλλά και των ξένων κεφαλαίων για αγορά ακινήτων. Σημαίνει επιπλέον πιθανότατα κρίση στην ευρωπαϊκή αγορά ακινήτων (που είναι βεβαίως στο υψηλότερο σημείο της ιστορίας της, σε αντίθεση με την Ελλάδα που οι τιμές υπολείπονται κατά 14% περίπου από τα υψηλά του 2008) και ίσως μεταφορά της στην Ελλάδα με αντιστροφή των όποιων μέχρι στιγμής θετικών συνεπειών στις επενδύσεις και στην απασχόληση.
Τόσο η τοποθέτηση Μητσοτάκη στο Υπουργικό Συμβούλιο όσο και η πρακτική Σταϊκούρα τους τελευταίους πριν τις εκλογές μήνες δείχνουν (και αυτό αποτυπώνεται στη συγκράτηση ή στη μείωση των δαπανών του προϋπολογισμού στο πεντάμηνο 2023) ότι η οικονομική πολιτική Μητσοτάκη δεδομένων και των δεσμεύσεων με το Μεσοπρόθεσμο θα είναι αυστηρά περιοριστική. Η πλήρης αποκρυπτογράφησή της θα γίνει κατά τη συζήτηση των προγραμματικών δηλώσεων στη Βουλή…
