Η αύξηση του κόστους στέγασης δεν αφορά αποκλειστικά τη χώρα μας, αλλά σχεδόν το σύνολο των χωρών της Ευρώπης. Δεν είναι λίγες οι χώρες της Ευρώπης που από την περίοδο 2018-2019 υιοθέτησαν νέα μέτρα και πολιτικές με στόχο την αναχαίτηση του κόστους στέγασης. Πολλές εκ των οποίων διατηρούσαν ήδη ενεργά προγράμματα και δομές με στόχο τη στέγαση σε προσιτές τιμές. Η Ελλάδα, από τις 21 χώρες της Ευρώπης, αποτελεί τη μόνη χώρα που, σύμφωνα με έρευνα για το έτος 2021 της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Δημόσιας-Συνεταιριστικής και Κοινωνικής Στέγασης, δεν διαθέτει υποδομές προσιτού κόστους στέγασης.
Λογικό, διότι η Ελλάδα άργησε. Η χώρα μας θα αρχίσει να εφαρμόζει πολιτικές αναχαίτησης του κόστους στέγασης εντός του 1ου τριμήνου του 2023, μέτρα που σε μεγάλο ποσοστό απαιτούν χρόνο υλοποίησης (δύο-τρία έτη) και δεν στοχεύουν στην άμεση αναχαίτηση του κόστους στέγασης ή/και ελάφρυνσης του οικογενειακού προϋπολογισμού. Παράλληλα, ακόμη κι αν εφαρμοστούν στο σύνολό τους, τα μέτρα αυτά στοχεύουν σε περιορισμένο αριθμό δικαιούχων σε σχέση με την πραγματική ανάγκη του σήμερα αλλά και αυτών που θα προκύψουν τα επόμενα χρόνια.
Η αύξηση των ενοικίων συσωρευτικά από το 2018 έως και σήμερα κυμαίνεται από 37,2% έως και 42,1% αν πρόκειται για κατοικίες κατάλληλες για οικογένεια. Υψηλότερες αυξήσεις των ζητούμενων μισθωμάτων καταγράφονται κυρίως σε ακίνητα μικρότερης επιφάνειας. Πρόσφατη έρευνα ανάφερε ότι το ζητούμενο μίσθωμα φοιτητικής κατοικίας αυξήθηκε κατά 53% στην Αθήνα κατά το διάστημα 2017-2022, ενώ στην Πάτρα, που κατατάσσεται δεύτερη στη λίστα, αυξήθηκε κατά 49%.
Το κόστος στέγασης στην Ελλάδα έχει εκτιναχθεί σε τέτοια επίπεδα, που αγγίζει το 60%-70% του μέσου μηνιαίου μισθού κι αν πρόκειται για οικογενειακή κατοικία, το σύνολο ενός καλού μισθού. Μεγάλο μέρος των συμπολιτών μας αναγκάζεται να κάνει περικοπές ακόμη και σε βασικές ανάγκες του. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, το 76,9% των ενοικιαστών, εφόσον πληρώσουν τα έξοδα του σπιτιού, κάνει περικοπές ή λαμβάνει οικονομική βοήθεια από τρίτους.
Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες δεν έχουν υιοθετήσει έναν εθνικό ορισμό της κοινωνικής κατοικίας. Μάλιστα, στις ονομασίες των μοντέλων που έχουν επιλεγεί πολύ σπάνια συναντάμε τον όρο «κοινωνική κατοικία», ενώ βρίσκουμε πιο περιγραφικές έννοιες όπως «κατοικία με ενοίκιο μέτριου ύψους» (HLM) στη Γαλλία και «κατοικία περιορισμένου κέρδους» στην Αυστρία. Η κοινωνική κατοικία αντιπροσωπεύει μορφές παρεμβάσεων -κατασκευή, ρυθμιστικά μέτρα κ.λπ.- της εθνικής κυβέρνησης ή/και των τοπικών αρχών στην αγορά κατοικίας προκειμένου να εξασφαλιστεί η πρόσβαση όλων.
Η Ολλανδία είναι ταυτισμένη με την κοινωνική κατοικία, καθώς σχεδόν 1 στις 3 κατοικίες είναι κοινωνική (29,1% του συνολικού οικιστικού αποθέματος σύμφωνα με στοιχεία της Housing Europe 2021).
Στην Αυστρία συνυπάρχουν διάφορες μορφές στέγασης πέραν της ελεύθερης αγοράς, όπως η δημοτική κατοικία, η κατοικία περιορισμένου κέρδους προς ενοικίαση, καθώς και επιδοτούμενες κατοικίες προς αγορά. Η Βιέννη αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση, αφού σήμερα 62% των κατοίκων της αυστριακής πρωτεύουσας διαμένουν σε κάποια επιδοτούμενη κατοικία -δημοτική ή ιδιωτική- που ο ιδιοκτήτης της λαμβάνει επιδότηση από την πόλη ώστε να διατηρεί ενοίκιο χαμηλότερο της αγοράς.
Στη Δανία οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί κατοικίας παρέχουν στέγη με ενοίκιο χαμηλότερο από το μέσο της ελεύθερης αγοράς. Πρόκειται για περίπου 700 οργανισμούς που έχουν στην κατοχή τους περισσότερα από 8.000 κτήρια, πάντα υπό τον έλεγχο και την αυστηρή νομική ρύθμιση του κράτους, που έχει αφαιρέσει κάθε πιθανότητα κερδοσκοπίας.
Στο Λουξεμβούργο οι δημόσιοι οργανισμοί, όπως το Ταμείο Κατοικίας, η Εθνική Εταιρεία Προσιτής Κατοικίας και η Ένωση Δήμων, παρέχουν κατοικίες με κόστος χαμηλότερο από αυτό της ελεύθερης αγοράς. Το κράτος επιδοτεί την κατασκευή κοινωνικών κατοικιών έως και 70%, ενώ με στόχο την προστασία του κοινωνικού μείγματος εφαρμόζει ποσόστωση 10% σε κάθε καινούργια κατασκευή . Έτσι, κάθε νέο συγκρότημα κατοικιών, προκειμένου να αδειοδοτηθεί, θα πρέπει να περιλαμβάνει και 10% κοινωνικών κατοικιών.
* Ο Θεμιστολής Μπάκας είναι πρόεδρος Πανελλαδικού Δικτύου E-Real Estates
