Πολλαπλός αποδεικνύεται για ακόμη μία φορά στη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης και του lockdown, και κυρίως όσον αφορά τις επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία, ο θετικός ρόλος των οικογενειακών επιχειρήσεων, όπως λ.χ. στη διατήρηση θέσεων εργασίας και την κοινωνική ευθύνη. Των επιχειρήσεων δηλαδή οι οποίες έχουν τουλάχιστον δύο γενιές στη διοίκηση και οι οποίες ανέρχονται στο 85% με 90% του συνόλου των επιχειρήσεων στην Ελλάδα έναντι 50% έως 70% στην Ε.Ε.
Μετά την πρόσφατη έμπρακτη κατάρριψη των νεοφιλελεύθερων ιδεοληψιών περί της αναγκαιότητας ή μη του δημόσιου τομέα, χάρη στην ανάδειξη της τεράστιας σημασίας του Εθνικού Συστήματος Υγείας εν μέσω της πανδημίας, ήρθαν και τα στοιχεία της PwC για τη συμπεριφορά των οικογενειακών επιχειρήσεων, τις οποίες συχνά περιγράφει ως λιγότερο παραγωγικές, άρα και απαραίτητες, η νεοφιλελεύθερη διανόηση.
Αξίζει να υπομνησθεί εν προκειμένω και ο ρόλος και η αναβάθμιση της σπουδαιότητας των επιχειρήσεων αυτών και κατά τη διάρκεια της οκταετούς οικονομικής κρίσης και των Μνημονίων της περιόδου 2010 - 2018. Ενώ στις αρχές της κρίσης οι έρευνες έδειχναν ότι μεγάλο ποσοστό, το οποίο μάλιστα έφτανε τους 7 στους 10 βιοτέχνες στον κλάδο της ένδυσης και υπόδησης, δήλωσαν πως τους ήταν αδιάφορο να συνεχίσουν ως διάδοχοι την ενασχόληση με την οικογενειακή επιχείρηση, κατά τη διάρκεια των Μνημονίων οι τάσεις αντιστράφηκαν. Από τη μία η ανάδειξη της οικογενειακής επιχείρησης ως κυριότερης εναλλακτικής στο οξυμμένο πρόβλημα της απασχόλησης και της ανεργίας και απ' την άλλη η ανάγκη για τη στήριξη των οικογενειακών εισοδημάτω, ώθησε ένα κατά πολύ μεγαλύτερο ποσοστό της νέας γενιάς στο να συνεχίσει τη λειτουργία της οικογενειακής επιχείρησης.
Με κοινωνικό πρόσωπο
Όσον αφορά δε την περίοδο της σύνθετης υγειονομικής - οικονομικής κρίσης που ενέσκηψε και στη χώρα μας πριν από 14,5 μήνες, μεταξύ των άλλων οι ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις έδειξαν και περισσότερη αλληλεγγύη αλλά και κοινωνικό πρόσωπο καθώς υποστήριξαν περισσότερο το προσωπικό τους συγκριτικά με τις αντίστοιχες διεθνώς. Η υποστήριξη αυτή εκφράστηκε μεταξύ των άλλων και μέσα από την ενθάρρυνση της εξ αποστάσεως εργασίας, από τη διατήρηση των θέσεων απασχόλησης στον μέγιστο δυνατό βαθμό, ακόμη δε και μέσα από την παροχή διαφόρων προγραμμάτων στήριξης.
Ενθαρρυντικό είναι επίσης και το ότι στη λίστα των προτεραιοτήτων των οικογενειακών επιχειρήσεων βρίσκεται πολύ ψηλά ο ψηφιακός μετασχηματισμός - και αυτό με την υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών και με την ενίσχυση της καινοτομίας μέσω της έρευνας και της ανάπτυξης σε ποσοστό 74% και 80%.
Πιο αναλυτικά, όπως αποτυπώνεται και στα βασικά συμπεράσματα της παγκόσμιας έρευνας Family Business Survey 2020 της PwC που πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή σχεδόν 3.000 ιδιοκτητών οικογενειακών επιχειρήσεων από όλο τον κόσμο, ειδικά όσον αφορά την Ελλάδα, πέραν της επιτυχημένης ανταπόκρισης στην πανδημία, οι οικογενειακές επιχειρήσεις αναγνωρίζουν τη σπουδαιότητα των θεμάτων που άπτονται της εταιρικής βιωσιμότητας και της κοινωνικής ευθύνης.
Ψηφιακός μετασχηματισμός και νέες τεχνολογίες
Η πανδημία και οι διοικητικοί περιορισμοί που επιβλήθηκαν, όπως λόγου χάριν τα ωράρια, το lockdown κ.λπ., δημιούργησαν ανάγκες που ανέδειξαν τη σημασία του ψηφιακού μετασχηματισμού και της υιοθέτησης νέων τεχνολογιών για την επίτευξη καλύτερων επιδόσεων για τις ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις.
Η πανδημία επέδρασε ενισχυτικά στην εντατικοποίηση της επικοινωνίας μέσα στις επιχειρήσεις.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις φαίνεται να υποστήριξαν περισσότερο το προσωπικό τους κατά τη διάρκεια της κρίσης συγκριτικά με τους εταίρους τους διεθνώς.
Αυτό αποτυπώνεται μεταξύ άλλων στην ενθάρρυνση της εξ αποστάσεως εργασίας, τη διατήρηση θέσεων απασχόλησης κατά το μέγιστο δυνατόν, την παροχή προγραμμάτων στήριξης κ.λπ.
Συνολικά, η κρίση διαμορφώνει για τις ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις προτεραιότητες αντίστοιχες με τη διεθνή αγορά.
Πρωταρχικούς στόχους, με ποσοστό 79% και 82% για τις ελληνικές και διεθνείς επιχειρήσεις αντίστοιχα, φαίνεται να αποτελούν η επέκταση της δραστηριότητάς τους και η διαφοροποίησή τους μέσω της ανάπτυξης νέων υπηρεσιών, της διείσδυσης σε νέες αγορές και της διαμόρφωσης νέων σχημάτων στο πλαίσιο εξαγορών και συγχωνεύσεων.
Στη λίστα των προτεραιοτήτων ακολουθεί ο ψηφιακός μετασχηματισμός, με την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και την ενίσχυση της καινοτομίας μέσω έρευνας και ανάπτυξης (σε ποσοστό 74% και 80%).
Οι προτεραιότητες για την επόμενη μέρα περιλαμβάνουν επίσης την ανάπτυξη ενός νέου τρόπου σκέψης, προσέγγισης και συνεργασίας με άλλες εταιρείες καθώς και αλληλεπίδρασης των νεότερων μελών της οικογένειας και την ανταπόκριση σε θέματα που άπτονται της βιωσιμότητας και της κοινωνικής ευθύνης.
Βιωσιμότητα και θέματα κοινωνικής ευθύνης
Η πανδημία της Covid-19 συνέτεινε σε μια αυξανόμενη ευαισθησία σε όλες τις επιχειρήσεις ως προς τη συνεισφορά τους στο περιβάλλον και στην κοινωνία.
Οι ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις με ποσοστό 71% δηλώνουν ότι αισθάνονται την ευθύνη να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και να διασφαλίσουν την ενσωμάτωση της εταιρικής βιωσιμότητας στις δραστηριότητές τους.
