Κόλαφος η έκθεση του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Watch) για τα όσα διαδραματίστηκαν παγκοσμίως το 2024, με το κεφάλαιο για την Ελλάδα να εκθέτει πλήρως την κυβέρνηση Μητσοτάκη και τις ελληνικές αρχές.
Στην ετήσια παγκόσμια έκθεσή του για τα ανθρώπινα δικαιώματα, το Human Rights Watch κάνει αναφορά για την Ελλάδα, τόσο στο σκάνδαλο των υποκλοπών «που αφορούσε την παρακολούθηση δημοσιογράφων και πολιτικών με εντολή της κυβέρνησης», όσο και στην ελευθερία του Τύπου σημειώνοντας ότι η χώρας μας «συνεχίζει να βρίσκεται στην τελευταία θέση στην ΕΕ».
Μεταξύ άλλων αναφέρεται ακόμα στα στοιχεία - φωτιά για την φτώχεια και την ανισότητα, την ρατσιστική βία, τις γυναικοκτονίες και τις διακρίσεις σε βάρος των LGBT ατόμων.
«Η Ελλάδα αντιμετωπίζει συνεχείς προκλήσεις για το κράτος δικαίου που απορρέουν από κρατικές ενέργειες που υπονομεύουν τους δημοκρατικούς θεσμούς και πλήττουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης της παρέμβασης στην ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, της επιτήρησης των δημοσιογράφων από το κράτος και του εχθρικού περιβάλλοντος για τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι παραβιάσεις των δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο και των μεταναστών συνεχίστηκαν το 2024, με αναφορές για επαναπροωθήσεις, κακές συνθήκες κράτησης των μεταναστών και ανεπαρκείς εγκαταστάσεις υποδοχής για τους αιτούντες άσυλο», σημειώνει το Παρατηρητήριο για την Ελλάδα.
Αναλυτικά αναφέρει τα εξής:
Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης
Τον Φεβρουάριο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ένα ψήφισμα ορόσημο που εκφράζει «σοβαρές ανησυχίες» για «πολύ σοβαρές απειλές» κατά της δημοκρατίας, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα.
Η Ελλάδα συνεχίζει να βρίσκεται στην τελευταία θέση στην ΕΕ για την ελευθερία του Τύπου, σύμφωνα με τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα (RSF), αντανακλώντας ένα εχθρικό περιβάλλον για τους δημοσιογράφους που αντιμετωπίζουν κρατική παρακολούθηση , καταχρηστικές μηνύσεις, κρατικές παρεμβάσεις και εκστρατείες συκοφαντικής δυσφήμισης .
Τον Οκτώβριο, ελληνικό δικαστήριο απέρριψε για ουσιαστικούς λόγους αγωγή για συκοφαντική δυσφήμιση που είχε καταθέσει ο Γρηγόρης Δημητριάδης, πρώην γενικός γραμματέας στο γραφείο του πρωθυπουργού, κατά δημοσιογράφων που αποκάλυψαν τον φερόμενο ρόλο του στο σκάνδαλο του κατασκοπευτικού λογισμικού Predator,, ένα θετικό βήμα για την ελευθερία του Τύπου.
Τον Ιούλιο, δύο ύποπτοι για τη δολοφονία του δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ το 2021 αθωώθηκαν, προκαλώντας κριτική από οργανώσεις για την ελευθερία του Τύπου για συνεχιζόμενη ατιμωρησία για τη δολοφονία του.
Παρακολουθήσεις
Το σκάνδαλο λογισμικού κατασκοπείας «Predatorgate» , που αφορούσε την παρακολούθηση δημοσιογράφων και πολιτικών με εντολή της κυβέρνησης - το οποίο αποτέλεσε αντικείμενο ειδικής έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου - συνέχισε να εγείρει ανησυχίες για το κράτος δικαίου .
Τον Ιούλιο, εισαγγελέας του Ανωτάτου Δικαστηρίου απάλλαξε κρατικές υπηρεσίες και αξιωματούχους από την ευθύνη για τη χρήση του κατασκοπευτικού λογισμικού Predator, παρά τις αποδείξεις κρατικής εμπλοκής από ανεξάρτητες έρευνες.
Πιο θετικό βήμα τον Απρίλιο, το ανώτατο δικαστήριο της Ελλάδας έκρινε αντισυνταγματική μια τροπολογία του 2021 που εμποδίζει τα άτομα να γνωρίζουν ότι υπόκεινται σε κρατική επιτήρηση.
Η Ελληνική Αρχή Προστασίας Δεδομένων επέβαλε πρόστιμο 175.000 ευρώ στο Υπουργείο Μετανάστευσης για τη λειτουργία συστημάτων παρακολούθησης βιομετρικών και τεχνητής νοημοσύνης σε στρατόπεδα που στεγάζουν μετανάστες χωρίς κατάλληλες δικλείδες προστασίας της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων.
Επιθέσεις στην Κοινωνία των Πολιτών
Τον Απρίλιο, η Ελληνική Εθνική Επιτροπή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα προειδοποίησε για ένα διάχυτο κλίμα φόβου για τους υπερασπιστές των δικαιωμάτων των μεταναστών, το οποίο οδηγείται από εκστρατείες συκοφαντικής δυσφήμισης, παρενόχλησης και απειλές δίωξης για παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας.
Η ποινική υπόθεση κατά των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Παναγιώτη Δημητρά και Τόμι Όλσεν για την αποκάλυψη των παραβιάσεων στα σύνορα της Ελλάδας παρέμενε σε εκκρεμότητα κατά τη στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές, με τον Δημητρά να εξακολουθεί να τελεί υπό ταξιδιωτική απαγόρευση. Τον Μάιο, ο Δημητράς και η σύζυγός του ανακρίθηκαν στο πλαίσιο χωριστής έρευνας για φερόμενη οικονομική ατασθαλία μετά το πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων το 2023.
Τον Ιανουάριο, 16 μέλη της μη κυβερνητικής ομάδας Emergency Response Center International αθωώθηκαν για κατασκοπεία και συνδρομή εγκληματικής οργάνωσης, μετά από χρόνια νομικών διαδικασιών που σχετίζονται με τις προσπάθειές τους το 2018 για διάσωση μεταναστών στο Αιγαίο Πέλαγος.
Αβάσιμες ποινικές διώξεις απορρίφθηκαν τον Απρίλιο κατά 35 ακτιβιστών που κατηγορούνται για διευκόλυνση της παράτυπης μετανάστευσης για βοήθεια σε άτομα που μετακινούνται.
Φτώχεια και Ανισότητα
Η Ελλάδα είχε έναν από τους υψηλότερους κινδύνους φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού στην ΕΕ, με ποσοστό 26% . Η ετήσια έκθεση του Ινστιτούτου Εργασίας έδωσε έμφαση στα υψηλά ποσοστά ανεργίας, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων και των γυναικών, μαζί με τις κακές συνθήκες εργασίας και τη μείωση των πραγματικών μισθών.
Το Ελληνικό Δίκτυο για την Καταπολέμηση της Φτώχειας (GNCP) κατέγραψε την επιβάρυνση των έμμεσων φόρων στα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα και το αυξανόμενο κόστος διαβίωσης. Η έρευνα του GNCP ανέδειξε τις δυσανάλογες επιπτώσεις στα παιδιά, τους ανέργους και τους ενοικιαστές, υπογραμμίζοντας την επείγουσα ανάγκη για ένα πιο προοδευτικό φορολογικό σύστημα και ένα ισχυρότερο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης.
Μετανάστες και αιτούντες άσυλο
Μέχρι το τέλος Νοεμβρίου, 57.309 αιτούντες άσυλο και μετανάστες είχαν φτάσει στην Ελλάδα δια θαλάσσης ή μέσω των χερσαίων συνόρων με την Τουρκία, από 43.166 την ίδια περίοδο το 2023.
Ελληνικό δικαστήριο αθώωσε εννέα άτομα που κατηγορούνταν για λαθρεμπόριο και πρόκληση του ναυαγίου στην Πύλο, ένα θανατηφόρο περιστατικό του 2023 όπου ένα πλοίο που μετέφερε περίπου 750 μετανάστες ανατράπηκε στα ανοιχτά της Ελλάδας, με αποτέλεσμα εκατοντάδες άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους.
Μια ποινική μήνυση που υποβλήθηκε από επιζώντες τον Σεπτέμβριο του 2023, η οποία ισχυριζόταν ότι τα μέτρα διάσωσης από τις ελληνικές αρχές και τη εμπλοκή του ελληνικού λιμενικού στην ανατροπή του σκάφους, παρέμενε σε εκκρεμότητα τη στιγμή της σύνταξης της παρούσας έκθεσης. Ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων επέκριναν τον αργό ρυθμό της έρευνας.
Οι εκθέσεις του Γραφείου Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex τον Δεκέμβριο του 2023 και του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή τον Μάρτιο εγείρουν σοβαρές ανησυχίες για τον χειρισμό του ναυαγίου από την Ελλάδα. Οι εκθέσεις επεσήμαναν ανεπαρκείς προσπάθειες διάσωσης και έλλειψη συνεργασίας από τις ελληνικές αρχές κατά τη διάρκεια της διάσωσης με τον Frontex και στις επακόλουθες έρευνες.
Τον Ιούνιο, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ) πραγματοποίησε δημόσια ακρόαση για δύο υποθέσεις που καταγγέλλονταν απωθήσεις μεταναστών και αιτούντων άσυλο από τις ελληνικές αρχές, συμπεριλαμβανομένων των ασυνόδευτων παιδιών.
Οι υποθέσεις αναδεικνύουν τη συστηματική και συνεχιζόμενη πρακτική της Ελλάδας σε απωθήσεις .
Μια έκθεση Ιουλίου από την Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (CPT) του Συμβουλίου της Ευρώπης κατέγραψε κακές συνθήκες στην κράτηση μεταναστών, συμπεριλαμβανομένων υπερπληθυσμού, ανθυγιεινών συνθηκών, ανεπαρκούς υγειονομικής περίθαλψης και καταγγελιών για κακομεταχείριση, μεταξύ άλλων σε κέντρα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ .
Οι συνθήκες υποδοχής των αιτούντων άσυλο παρέμειναν επίσης ανεπαρκείς. Μια απόφαση-ορόσημο του ΕΔΔΑ τον Οκτώβριο διαπίστωσε ότι οι συνθήκες στο hotspot της Σάμου το 2020 παραβίαζαν την απαγόρευση της κακομεταχείρισης σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Μια έκθεση του Έλληνα Διαμεσολαβητή τον Απρίλιο επέκρινε τον υπερπληθυσμό, τις απομακρυσμένες τοποθεσίες των καταυλισμών και την έλλειψη βασικών υπηρεσιών, με πολλούς κατοίκους στους καταυλισμούς να αντιμετωπίζουν καθυστερήσεις στην παροχή χρηματικής βοήθειας και τροφίμων. Οι γυναίκες και τα κορίτσια αντιμετώπιζαν ιδιαίτερες δυσκολίες σχετικά με την ασφάλεια, την ιδιωτική ζωή και την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη.
Τον Οκτώβριο, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποφάσισε τον χαρακτηρισμό της Τουρκίας από την Ελλάδα ως «ασφαλούς τρίτης χώρας» για ορισμένες εθνικότητες σύμφωνα με τη Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας του 2016 . Έκρινε ότι οι χώρες της ΕΕ δεν μπορούν να απορρίψουν αιτήσεις ασύλου ως απαράδεκτες με βάση την έννοια της «ασφαλούς τρίτης χώρας», εάν ο αιτών άσυλο αρνηθεί την είσοδο σε αυτήν την καθορισμένη ασφαλή χώρα. Η απόφαση επηρεάζει άμεσα τη συστηματική απόρριψη των αιτούντων άσυλο από τις ελληνικές αρχές με βάση την έννοια της «ασφαλούς τρίτης χώρας», μια πρακτική που τους αφήνει σε νομικό κενό.
Ο θάνατος του Πακιστανού μετανάστη Muhammad Kamran Ashiq σε αστυνομικό τμήμα της Αθήνας κάτω από ύποπτες συνθήκες τον Σεπτέμβριο πυροδότησε περαιτέρω ανησυχίες για την αστυνομική βία και την κακομεταχείριση των μεταναστών στην Ελλάδα.
Παιδιά μεταναστών
Ο αριθμός των παιδιών προσφύγων και μεταναστών που έφτασαν στην Ελλάδα τετραπλασιάστηκε το πρώτο εξάμηνο του 2024 σε σύγκριση με το πρώτο εξάμηνο του 2023, με πάνω από 1.500 να φτάνουν ασυνόδευτα. Μια απόφαση ορόσημο του Πρωτοδικείου Διοικητικού Δικαστηρίου Αθηνών επιβεβαίωσε τον Μάιο ότι τα άτομα με αμφισβητούμενη ηλικία πρέπει να αντιμετωπίζονται ως παιδιά μέχρι την τελική εκτίμηση ηλικίας.
Ρατσισμός και Μισαλλοδοξία
Το Δίκτυο Καταγραφής Ρατσιστικής Βίας (RVRN) ανέφερε τον Απρίλιο μια απότομη αύξηση της ρατσιστικής βίας το 2023, καταγράφοντας 158 περιστατικά, που στοχεύουν κυρίως μετανάστες και LGBT άτομα.
Τον Ιούλιο, τρεις άνδρες που κράτησαν παράνομα 13 μετανάστες κατά τη διάρκεια των πυρκαγιών του Έβρου το 2023, έλαβαν επιεικείς ποινές, με το δικαστήριο να απορρίπτει τον ρατσισμό ως κίνητρο. Ένας εισαγγελέας του ανώτατου δικαστηρίου διέταξε στη συνέχεια την επανεξέταση της δικαστικής απόφασης.
Τον Ιούλιο, δικαστήριο της Μυτιλήνης καταδίκασε 17 άτομα για ρατσιστική επίθεση το 2018 εναντίον αιτούντων άσυλο και μεταναστών, με ρατσιστικά κίνητρα να αναγνωρίζονται στην ποινή για έξι.
Σεξουαλικός Προσανατολισμός και Ταυτότητα Φύλου
Η Ελλάδα νομιμοποίησε τους γάμους ομοφύλων τον Φεβρουάριο.
Ωστόσο, οι διακρίσεις σε βάρος των LGBT ατόμων εξακολουθούν να υφίστανται, όπως τονίστηκε σε έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον Μάιο, και σε άλλες αναφορές για βία .
Τον Ιούλιο, το Μικτό Ορκωτό Εφετείο Αθηνών καταδίκασε ομόφωνα δύο άνδρες για τη δολοφονία του 33χρονου queer ακτιβιστή και υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Ζακ Κωστόπουλου το 2018, καταδικάζοντας έναν κατηγορούμενο σε έξι χρόνια φυλάκιση και τον άλλο σε πέντε χρόνια κατ' οίκον περιορισμό, λαμβάνοντας υπόψη και τη μεγαλύτερη ηλικία του. Οι άνδρες είχαν καταδικαστεί αρχικά σε 10ετή φυλάκιση.
Δικαιώματα των Γυναικών
Η δολοφονία της Κυριακής Γρίβα τον Απρίλιο έξω από αστυνομικό τμήμα της Αθήνας, όπου είχε ζητήσει προστασία από τον κακοποιητικό πρώην φίλο της αλλά την απέρριψαν, πυροδότησε διαμαρτυρίες και αιτήματα για νομικές μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των γυναικοκτονιών και τη βελτίωση της αστυνομικής αντίδρασης στην ενδοοικογενειακή βία .
Το ΕΔΔΑ αποφάνθηκε τον Ιανουάριο ότι η Ελλάδα παραβίασε το απόρρητο των οροθετικών γυναικών δημοσιοποιώντας την ταυτότητά τους, τις φωτογραφίες και την κατάστασή τους για τον ιό HIV μετά από βίαιη εξέταση τους το 2012. Ο κανονισμός που επέτρεπε τη διενέργεια τεστ HIV χωρίς ενημερωμένη συναίνεση καταργήθηκε το 2015.
Τον Φεβρουάριο, η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Εξάλειψη των Διακρίσεων κατά των Γυναικών (CEDAW) και, τον Ιούνιο, η Εθνική Επιτροπή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα της Ελλάδας , εξέφρασαν ανησυχία για την υψηλή επικράτηση της βίας με βάση το φύλο στην Ελλάδα. Το CEDAW προέτρεψε την Ελλάδα να ποινικοποιήσει τις γυναικοκτονίες, να ενισχύσει τις υπηρεσίες υποστήριξης και να βελτιώσει τις έρευνες και τις διώξεις.