«Όταν επέστρεψα σπίτι μου, ακόμα μου φαινότανε
σαν να βλέπω τη σφαγή των αρνιών.
Αλλα απ’ αυτά να ’ναι γδαρμένα και κρεμασμένα,
άλλα πάλι να σπαρταρούν στις βαμμένες από αίμα πλάκες,
κι άλλα ριγμένα κάτω απ’ τον άνθρωπο με τα ματωμένα χέρια,
δίχως καμιά φωνή να δέχονται το κοφτερό λεπίδι...»
Δ. Βουτυράς, «Τα σύμβολα στα όνειρα» [1933]
Περισσότερα από ένα δισεκατομμύριο ζώα θανατώνονται κάθε χρόνο για το δέρμα τους. Αγελάδες, γουρούνια, κατσίκια , πρόβατα, αλιγάτορες, φίδια, στρουθοκάμηλοι, καγκουρό, ελάφια, άλογα, ζέβρες, δελφίνια, χελώνες, κροκόδειλοι, σαύρες, γάτες, σκύλοι είναι μερικά μόνο από τον μακρύ κατάλογο των ζώων που ο άνθρωπος επιλέγει για να φορά το δέρμα τους. Αυτά είναι τα άγνωστα θύματα του κόσμου της μόδας, που έχει συμπεριλάβει το ζωικό δέρμα στις πλέον δημοφιλείς πρώτες ύλες. Μόνο που επειδή η προέλευση του δέρματος δεν αναγράφεται ποτέ -εκτός ειδικών περιπτώσεων- στα προϊόντα που οι καταναλωτές φορούν, κανείς δεν γνωρίζει από ποιο ζώο προέρχεται αυτό που φορούν.
Και αυτό είναι ένα καλά κρυμμένο μυστικό της βιομηχανίας, μιας και ένα αξιοσέβαστο μερίδιο της αγοράς φτηνού δέρματος προέρχεται από γάτες και σκύλους της Κίνας. Ζώα από τα οποία ο μέσος άνθρωπος θα δυσκολευόταν να φορέσει το δέρμα τους. Στο ηθικό μέρος της χρήσης του δέρματος ζώων για την ένδυση, την υπόδηση αλλά και ως διακοσμητικό στοιχείο στην ανθρώπινη ζωή, πολύ συχνά αναφέρεται το επιχείρημα πως το δέρμα είναι ένα υποπροϊόν της βιομηχανικής εκτροφής, το οποίο χρησιμοποιούμε από ζώα που έτσι κι αλλιώς θα θανατώνονταν για να καλύψουν τις διατροφικές μας συνήθειες. Είναι, όμως, αυτό αλήθεια;
Το δέρμα ή το κρέας είναι το υποπροϊόν;
Οσο παράδοξο και αν ακούγεται, και αν ξεφύγει κανείς από τα στενά γεωγραφικά δεδομένα της χώρας μας, η αλήθεια είναι πως το δέρμα δεν είναι ένα υποπροϊόν της σύγχρονης κρεατοβιομηχανίας αλλά το ακριβώς αντίθετο, μιας και το δέρμα των μοσχαριών και των αρνιών είναι πιο πολύτιμο από το κρέας τους, γεγονός που οδηγεί εκατοντάδες φάρμες να τα εκτρέφουν σχεδόν αποκλειστικά για το δέρμα τους. Δεν είναι δε λίγες οι επώνυμες φίρμες από τον κόσμο της μόδας που διαθέτουν τις δικές τους ιδιόκτητες φάρμες για να εξασφαλίζουν την απευθείας πρόσβαση σε δέρματα μοσχαριού ή αρνιού, καθώς η πτώση της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος τα τελευταία χρόνια έχει μειώσει τα δέρματα που προέρχονται από τις φάρμες κρεατοπαραγωγής. Έτσι έχουμε φτάσει στο σημείο να θεωρείται το κρέας των συγκεκριμένων ζώων ως υποπροϊόν της βιομηχανίας δέρματος. Κρέας από ζώα που σφάχτηκαν για το δέρμα τους και διοχετεύεται στην αγορά απλώς και μόνο για να μην πεταχτεί στα σκουπίδια.
Εξωτικά δέρματα, φρικτοί θάνατοι
Εδώ και χρόνια γνωστές εμπορικές φίρμες του δυτικού κόσμου έχουν εγκατασταθεί στην Αυστραλία, από όπου αντλούν τεράστιες ποσότητες δέρματος που χρησιμοποιούνται είτε σε προϊόντα μαζικής κατανάλωσης είτε σε είδη πολυτελείας για καταναλωτές υψηλής αγοραστικής δύναμης. Τουλάχιστον 100.000 κροκόδειλοι εκτρέφονται σήμερα σε φάρμες αναπαραγωγής στην Αυστραλία, πολλές εκ των οποίων ανήκουν αποκλειστικά σε γνωστές φίρμες, όπως η Hermes, που εμπορεύονται γυναικείες τσάντες πολυτελείας.
Το 2016 η PETA (People for the Ethical Treatment of Animals) έφερε στη δημοσιότητα ένα φρικιαστικό βίντεο που αποκάλυπτε τις τραγικές συνθήκες όπου κροκόδειλοι γδέρνονται ζωντανοί σε φάρμα του Βιετνάμ προκειμένου να πάρουν το δέρμα τους για να γίνει τσάντες, παπούτσια, ρολόγια. Στο βίντεο παρουσιάζονται τα ζώα να καρφώνονται σε ένα τραπέζι ζωντανά πριν τους σπάσουν τον λαιμό και με μια ατσαλένια ράβδο οι εργάτες να σπρώχνουν κάτω από τη σπονδυλική στήλη τους για να καταστρέψουν τον νευρικό τους ιστό, ενώ αφού το δέρμα αφαιρεθεί, οι κροκόδειλοι παραμένουν ζωντανοί έως και πέντε ώρες. Στην Αυστραλία, τα τελευταία 30 χρόνια έχουν σκοτωθεί 90 εκατομμύρια άγρια καγκουρό για να δώσουν το δέρμα τους στους κολοσσούς αθλητικών ειδών, μιας και η Adidas, η Puma και η Nike χρησιμοποιούν τη συγκεκριμένη πρώτη ύλη ως βασικό υλικό για την κατασκευή των παπουτσιών τους. Στη Νότια Αφρική, εκατοντάδες χιλιάδες στρουθοκάμηλοι σφάζονται κάθε χρόνο για το δέρμα τους.
Μετά τη μάχη κατά της γούνας, η σειρά του δέρματος
Οταν το 1992 το διεθνούς φήμης μοντέλο Κρίστι Τέρλινγκτον φωτογραφιζόταν χωρίς ρούχα με το σύνθημα της PETA «Καλύτερα γυμνή παρά να φορέσω γούνα», κανείς δεν περίμενε πως αυτή η καμπάνια που ξεκινούσε τότε θα έφερνε σημαντικά αποτελέσματα. Παρά την αρχική δυσπιστία, το ακτιβιστικό κίνημα στα χρόνια που πέρασαν κατάφερε να εξοστρακίσει τη γούνα όχι μόνο από τους μεγάλους οίκους μόδας, αλλά κυρίως από τη συνείδηση εκατομμυρίων καταναλωτών που με το πέρασμα του χρόνου ενστερνίστηκαν μια πιο ηθική αντίληψη για το αν τα ρούχα μας πρέπει να στάζουν το αίμα κάποιων αθώων ζώων. Πολλές από τις εταιρείες που τα προηγούμενα χρόνια έκαναν πράξη τη δέσμευσή τους να βγάλουν τη γούνα από τον κατάλογο των πρώτων υλών τους δεν δείχνουν διατεθειμένες να πράξουν το ίδιο για εξωτικά δέρματα όπως κροκόδειλου, φιδιού και στρουθοκάμηλου, πόσο μάλλον για το δέρμα μοσχαριού και αρνιού, που αποτελεί και το βασικό υλικό για προϊόντα μαζικής παραγωγής και κατανάλωσης. Η ιδρύτρια της PETA, πάντως, δεν δείχνει να το βάζει κάτω.
«Είμαστε εδώ για να αλλάξουμε και αυτόν τον κλάδο» λέει, εξηγώντας πως «όταν εξετάζουμε πού υποφέρει περισσότερο ο μεγαλύτερος αριθμός ζώων, το φαγητό είναι στην κορυφή της λίστας, αλλά το επόμενο είναι τα ρούχα», δίνοντας έμφαση στην ανάγκη ενημέρωσης των καταναλωτών για τον πόνο, τη φρίκη και τα βασανιστήρια που κρύβει πίσω του ένα δερμάτινο μπουφάν, μια δερμάτινη τσάντα, ένας δερμάτινος καναπές, ένα ζευγάρι δερμάτινα παπούτσια ή ένα δερμάτινο κάθισμα αυτοκινήτου. Γιατί το δέρμα δεν είναι ένα «ύφασμα» αλλά μέρος μιας ζωντανής ύπαρξης, που σε πολλές περιπτώσεις γδάρθηκε ζωντανή για να τροφοδοτήσει μια τεράστια βιομηχανία που όχι μόνο ευθύνεται για τον θάνατο εκατομμυρίων ζώων, αλλά τα απόβλητά της προκαλούν τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή.
Το νεκρό δέρμα μένει ζωντανό και σκοτώνει
Οταν ένα ζώο πεθαίνει, το πρώτο που φυσιολογικά θα αποσυντεθεί είναι το δέρμα του. Προκειμένου το δέρμα να παραμείνει «ζωντανό,» θα πρέπει να υποστεί μια ειδική επεξεργασία με τη χρήση δεκάδων χημικών ουσιών. Είναι κοινό μυστικό πως στη βυρσοδεψία χρησιμοποιούνται χημικές ουσίες όπως ο μόλυβδος, το κυάνιο, το αρσενικό, τα αζωχρώματα, η ανιλίνη και οι χλωροφαινόλες. Με τη χρήση όλων αυτών των στοιχείων το δέρμα του νεκρού ζώου παύει να είναι μια οργανική ύλη, δεν αποσυντίθεται και μπορεί να συντηρηθεί για αιώνες, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για τις ουσίες που χρησιμοποιήθηκαν για την κατεργασία του και τις επιπτώσεις που έχουν στο περιβάλλον. Οι μονάδες επεξεργασίας δερμάτων παράγουν τόνους αποβλήτων που μολύνουν το έδαφος, τον αέρα και το νερό.
Δείγματα υπόγειων υδάτων που συλλέχθηκαν κοντά σε βυρσοδεψία έδειξαν την ύπαρξη αρσενικού, χρωμίου, μολύβδου, ψευδαργύρου και φορμαλδεΰδης, που προκαλούν ασθένειες στους ανθρώπους που ζουν στις γύρω περιοχές, όπως γαστροοισοφαγικές νόσους, άσθμα, μολύνσεις του δέρματος, ασθένειες των πνευμόνων, των νεφρών, καρκίνο των πνευμόνων και λευχαιμία. Όσο για τους ανθρώπους που απασχολούνται στα βυρσοδεψία, πρόκειται για μια κατηγορία εργαζομένων που αντιμετωπίζει μακροχρόνια προβλήματα υγείας, αφού η καθημερινή έκθεση σε όλα τα χημικά τούς περιορίζει σε λίγα μόλις χρόνια δουλειάς, με ένα υψηλό ποσοστό αναπτυσσόμενων καρκίνων των πνευμόνων, του στομάχου, του προστάτη, των όρχεων, των νεφρών, των αναπνευστικών οδών, του παγκρέατος, καθώς επίσης και ίκτερο, μυοσκελετικές ανωμαλίες και λευχαιμία.
