Live τώρα    
25°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
22.8°C26.3°C
3 BF 32%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.6°C26.2°C
3 BF 34%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
19.0°C24.8°C
2 BF 50%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.8°C
2 BF 65%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
23.9°C24.5°C
2 BF 33%
Nίκος Γραικός στην «Α» / Κανένας δεν θα μας πει ποιον θα αγαπήσουμε
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Nίκος Γραικός στην «Α» / Κανένας δεν θα μας πει ποιον θα αγαπήσουμε

ΓΡΑΙΚΟΣ

Όταν μικρό παιδί τον ρωτούσαν τίνος είσαι εσύ, απαντούσε "δεν είμαι κανενός, είμαι ο Νίκος Γραικός". Αυτή η πρωτόλεια αντίδραση, εκφρασμένη με το πείσμα ενός παιδιού, στοιχειοθέτησε τη βασική πολιτική θέση του, την "καταπολέμηση της πολιτικής της ανάθεσης". Αυτή τη θέση υπερασπίζεται με κάθε τρόπο, από την εφηβεία του που εντάχθηκε στο κίνημα μέχρι σήμερα.

Η ζωή δεν του χαρίστηκε. Την κερδίζει καθημερινά, περπατώντας έτσι ακριβώς όπως περιγράφεται στον τίτλο του βιβλίο του, με "Ερωτήματα. Μια ζωή γεμάτη ερωτηματικά και θαυμαστικά" (εκδ. Συρτάρι). Ένα βιβλίο τρυφερό και ειλικρινές, που τα κείμενά του εναλλάσσονται με ποιήματα και ο στοχασμός μετατρέπει τη βιωματική αφήγηση σε συλλογική συνθήκη.

Αποδεχόμενοι την πρόσκληση να καθίσουμε στο μικρό βιεννέζικο σαλονάκι των παιδικών του αναμνήσεων, αρχίσαμε να το ξεφυλλίζουμε για να βρούμε "λίγη από την παραμυθία που έχουμε τόσο ανάγκη». Τη βρήκαμε, τυπωμένη σε 156 σελίδες.

Συζητώντας μαζί του για την Αριστερά και τις προοπτικές της, για τις δυο πολιτισμικές του ταυτότητες, την ελληνική και τη γαλλική, για την εκπαίδευση και τους σημερινούς εχθρούς της, για την πανδημία και τους κινδύνους της, για τη ρητορική του μίσους που ποτίζει την καθημερινότητα, διαπιστώνουμε την απόλυτη κατάφασή του στη ζωή αλλά και στους αγώνες που ανοίγονται μπροστά μας.

* Η τέχνη και η λογοτεχνία μπορεί να προστατεύσει τους ανθρώπους σε καιρούς δίσεκτους όπως οι σημερινοί;

Στον πρόλογο του βιβλίου αναφέρομαι στην παραμυθία που έχουμε τόσο ανάγκη όλοι μας, την οποία προσπαθώ να προσφέρω στον αναγνώστη. Επίσης λέω σε κάποιο άλλο σημείο του βιβλίου ότι κάποια απ' αυτά τα κείμενα είναι η αγκαλιά που δεν κατάφερα να προσφέρω στους φίλους και τους αγαπημένους μου κυρίως λόγω της απόστασης.

* Είναι ένα βιβλίο εξομολόγησης απέναντι στους φίλους αλλά και στον εαυτό σας;

Είναι ένα βιβλίο καμπή στη ζωή μου, γιατί πλησιάζω, παρά τα προβλήματα υγείας που είχα, στην ηλικία της σύνταξης, την οποία θα ήθελα να μετατρέψω σε δεύτερη νεότητα. Μία από τις φράσεις πολιτικού που μου έκαναν χείριστη εντύπωση είναι η απάντηση του Μακρόν σε ερώτηση δημοσιογράφων για τον ξυλοδαρμό 70χρονης διαδηλώτριας. "Η κυρία αυτή έπρεπε να είναι στο σπίτι της".

Μία βουλευτής του κόμματος του Μακρόν τόλμησε να διακηρύξει στη Βουλή ότι πιθανόν οι συνταξιούχοι δεν πρέπει να ψηφίζουν. Βλέπουμε λοιπόν ότι, παρ’ όλο που διατείνομαι ότι η ρητορική μίσους δεν έχει επικρατήσει στον πολιτικό λόγο στη Γαλλία ή στην Ελλάδα, το φαινόμενο της διείσδυσης της ακροδεξιάς σκέψης στον καθημερινό μας λόγο είναι γεγονός.

Γι' αυτόν τον λόγο έγραψα ένα βιβλίο που, ενώ αφηγείται μία ιστορία, είναι διαρθρωμένο ως δοκίμιο και θέτει ερωτήματα που θα μπορούσαν να θεωρηθούν φιλοσοφικά. Για παράδειγμα, το "Είμαστε πιστοί οι πολίτες;" απευθύνεται κυρίως σε εμάς τους αριστερούς. Ακολουθούμε μια ιδεολογία ή μια πολιτική γραμμή μετατρέποντάς τες σε ένα θρησκευτικό δόγμα ή παραμένουμε πάντα ενεργά σκεπτόμενοι πολίτες.

* Εσείς γιατί συμμετέχετε από τα νεανικά σας στην Αριστερά;

Στο βιβλίο υπάρχουν και πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία. Η απάντησή μου, παιδί σε χωριό, στην ερώτηση «τίνος είσαι», "δεν είμαι κανενός, είμαι ο Νίκος Γραικός" προαναγγέλλει τη βασική μου πολιτική θέση, που είναι η καταπολέμηση της πολιτικής με ανάθεση. Η κινηματική Αριστερά είναι πάντα η Αριστερά που με εκφράζει. Οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι του κόμματος δεν θα έπρεπε να είναι παρά η έκφραση της κοινής συλλογικής μας πάλης σε ζητήματα εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας.

Υπάρχουν βεβαίως στιγμές που πρέπει να αποφασίσουν κατά συνείδηση. Πάντα όμως στο πλαίσιο μιας ιδεολογικής και φιλοσοφικής θεώρησης της πολιτικής. Γι' αυτόν τον λόγο επίσης δεν θεωρώ ότι είμαι πολιτικός.  Έχω υπηρετήσει τον αγώνα από πολλά μετερίζια και η υποψηφιότητά μου στις ευρωεκλογές ήταν ένα μέσο για να προχωρήσουμε προς την επίτευξη των στόχων μας.

* Γιατί στο βιβλίο γράφετε ότι η υποψηφιότητα ήταν "ένα τεράστιο ταρακούνημα στην ήρεμη έως και βαρετή ζωή μου";

Όπως και στην ψυχανάλυση, έγινα ομιλούν υποκείμενο, πήρα τον λόγο και είδα ότι μπορώ να λειτουργήσω ως εκπρόσωπος του συλλογικού διανοούμενου που είναι οι σύντροφοι και οι συναγωνιστές. Ο καθένας θα έπρεπε να αναλάβει τις ευθύνες του και να είναι έτοιμος να βρεθεί στην πρώτη γραμμή.  Όπως οι καθηγητές και οι μαθητές είναι δύο ισότιμοι μέτοχοι στην εκπαιδευτική διαδικασία, δεν υπάρχουν στελέχη και απλά μέλη του κόμματος.

Χωρίς στελέχη ένα κόμμα δεν μπορεί να προχωρήσει, αλλά και χωρίς μέλη καταντά ένας απλός μηχανισμός.  Ένας καθηγητής δεν έχει καμία αξία χωρίς μαθητές και δύσκολα ένας μαθητής μαθαίνει μόνος του. Αυτά τα έμαθα και από το θέατρο, όπου η προσπάθεια είναι συλλογική και το παραπάτημα ενός απλού κρίκου της αλυσίδας της παράστασης μπορεί να καταστρέψει το σύνολο. Ελπίδα μου είναι η αποδοχή της μεγάλης ευθύνης του καθενός μας.

* Βρισκόμαστε σε μια περίοδο μεγάλης ευθύνης και μεγάλης κρίσης. Ποιες είναι οι ευθύνες που οφείλουμε να αναλάβουμε αυτήν ακριβώς την εποχή;

Η εντελώς συνειδητή απόφασή μου να μην αποχωρήσω από τον ΣΥΡΙΖΑ, όπως έκαναν πολλοί σύντροφοι της οργάνωσης του Παρισιού τον Αύγουστο του 2015, ήταν η συνέχεια αυτών που έλεγα στις στιγμές ευφορίας μετά τη νίκη του Ιανουαρίου, στις δημόσιες συγκεντρώσεις στη Γαλλία, όπου μιλούσα για τα προβλήματα, για τις αμφιβολίες, για την πιθανότητα να μην τα καταφέρουμε. Αλλά επέμενα πάντα ότι οι μόνοι χαμένοι αγώνες είναι αυτοί που δεν δόθηκαν.

Όποιος θέλει να παραμείνει αγνός και αμόλυντος δεν συμμετέχει στην πολιτική. Εννοείται ότι δεν μιλώ για ζητήματα ηθικά ή οικονομικά, εννοώ ότι καμία πορεία δεν είναι ούτε ευθύγραμμη ούτε εύκολη. Η ίδια αντίληψη ισχύει και στις προσωπικές σχέσεις και στον αγώνα για να κατανοήσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό. Γι' αυτό πικραίνομαι ιδιαίτερα όταν κάποιοι αγωνιστές που πρόσφεραν χρόνια από τη ζωή τους, αδιαφορώντας για το οποίο τίμημα, παραμερίζονται από κάποιους χωρίς δεύτερη σκέψη.

Ο αγώνας είναι πάρα πολύ δύσκολος και κανένας δεν περισσεύει. Ως απόδημος  Έλληνας και ως καθηγητής της ελληνικής ως ξένης γλώσσας σχεδόν 40 χρόνια δεν ανέχομαι εύκολες κριτικές για γραμματικά ή άλλα λάθη συντρόφων που δεν πήγαν σε ελληνικό σχολείο ή δεν έκαναν τις σπουδές που μπόρεσαν να κάνουν κάποιοι άλλοι.

* Γι' αυτό γράφετε στο βιβλίο σας ότι είναι και "στενός χώρος ο χώρος της Αριστεράς";

Πολλοί διανοητές ή δημιουργοί λοιδορήθηκαν στην Αριστερά για το έργο τους, που φάνηκε παράξενο, ή για τις ευαισθησίες τους και πολλές φορές ταυτίζομαι μαζί τους. Έμαθα να νιώθω δυνατός από την επίγνωση των αδυναμιών μου και να μην με πειράζει η εύκολη χρήση χαρακτηρισμών. Γι' αυτόν τον λόγο γράφω στο βιβλίο ότι δεν υπάρχουν αριστεροί και δεξιοί, αλλά αριστερές και δεξιές πρακτικές και ιδέες. Ξέρουμε δηλαδή ότι πολλά λογοτεχνικά έργα είναι πρωτοπόρα και στοχεύουν στο μέλλον παρά τις συντηρητικές απόψεις του πολίτη συγγραφέα τους.

* Οι προσωπικές επιθέσεις που δεχτήκατε ως υποψήφιος ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ σας επηρέασαν σας φόβισαν;

Κατά παράδοξο τρόπο με γέμισαν δύναμη γιατί δέχτηκα ένα τεράστιο κύμα αγάπης και υποστήριξης. Η περίφημη φράση "κανένας δεν θα μας πει ποιον θα αγαπήσουμε" είναι εξαιρετικά συμπεριληπτική και απευθύνεται στον κάθε πολίτη, χωρίς να αναφέρεται σε συγκεκριμένες κοινότητες και προσανατολισμούς. Γι' αυτό ως ένα νέο ουτοπικό μανιφέστο στο βιβλίο μου βάζω το ζήτημα της αχρονικής ουτοπίας, δηλαδή των αξιών που ισχύουν πάντα και παντού.

Ένας εκλεγμένος, είτε βουλευτής είτε αυτοδιοικητικός σύμβουλος, εκπροσωπεί έναν ολόκληρο κόσμο, θα τολμήσω να πω ταξικά και συλλογικά συμφέροντα. Η ισονομία των πολιτών, όπως ο λεγόμενος γάμος για όλους, είναι ουσιαστική πρόοδος γιατί αποτελεί ένα βήμα για την αποδοχή του άλλου σε όλες του τις πτυχές και τις εκφάνσεις. Είχαμε μάθει ότι η συμμετοχή μας στην Αριστερά συνεπάγεται την αποδοχή συγκεκριμένων προτύπων. Η έννοια της πολυχρωμίας προϋποθέτει την αποδοχή της προσωπικής πορείας του καθένα. Είμαστε δηλαδή στην Αριστερά στον αντίποδα του νεοφιλελευθερισμού.

ΓΥΝΑΙΚΕΣ

* Στην περίοδο που κυριαρχούν το νεοφιλελεύθερο αφήγημα και πολλές ακροδεξιές εκφάνσεις πόσος χώρος δίνεται να ανθήσει αυτή η πολυχρωμία; Τι βλέπετε στη Γαλλία, πώς βλέπετε την Ελλάδα σήμερα;

Η τεράστια αποχή στις τελευταίες περιφερειακές εκλογές στη Γαλλία δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία, αλλά ένα καλά προετοιμασμένο σχέδιο. Η μη συμμετοχή των πολιτών στην πολιτική ζωή επιτρέπει την επικράτηση πολιτικών διαχείρισης και διαιώνισης του συστήματος. Χωρίς να πέφτω στην παγίδα κάποιας εύκολης επαναστατικότητας αναρωτιέμαι συχνά αν υπάρχει ακόμα δυνατότητα για τη λεγόμενη αντισυστημική Αριστερά να καταλάβει τη σκηνή και όχι να παραμένει στα παρασκήνια, δηλαδή στο περιθώριο.

Το προεδροκεντρικό καθεστώς με το εκλογικό σύστημα σε δύο γύρους περιορίζει πολλές φορές τους αριστερούς σχηματισμούς σε υποψηφιότητες δήλωσης παρουσίας και όχι ουσιαστικής επέμβασης στις πολιτικές εξελίξεις. Το δίλημμα Ακροδεξιά ή νεοφιλελευθερισμός με την επίκληση του δημοκρατικού τόξου έχει κουράσει τον γαλλικό λαό, που νιώθει ότι δεν έχει ουσιαστικό ρόλο να παίξει.

Αυτό ήθελαν να πετύχουν και με την επιβολή των Μνημονίων στην Ελλάδα, το λεγόμενο πειραματόζωο της Ευρώπης. Η δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν αυτόματα κατάκτηση της εξουσίας αλλά η δυνατότητα συνέχισης της πάλης από καλύτερες θέσεις.  Έπρεπε πάση θυσία να πουν στους Ευρωπαίους ότι η πρώτη φορά Αριστερά είναι μία απλή παρένθεση.

Η συμμετοχή μου στη συνδιάσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ, που ολοκληρώνεται σήμερα, δηλώνει ότι τίποτα δεν πάει χαμένο και ότι ο αγώνας συνεχίζεται, αγώνες κοινός πανευρωπαϊκός, όπως είχα πει και στις ευρωεκλογές, γιατί η στράτευσή μας καθορίζεται από την προσωπική μας πορεία.  Όπως λέω και στο βιβλίο, είτε στρατευόμαστε για συγκεκριμένη περίοδο και με παρορμητικό τρόπο είτε θεωρούμε αυτή τη στράτευση μια μελλοντική προοπτική αγώνων ενάντια στον θάνατο και υπέρ της ζωής. Έτσι αποκτά ενδιαφέρον και βάθος.

* Ποιες προοπτικές διακρίνετε λοιπόν για την Αριστερά στη χώρα μας, στην Ευρώπη και διεθνώς;

Η συνειδητή διπλή πολιτισμική ένταξη συνοδεύεται και από πολιτική ένταξη και στις δύο χώρες.  Έχω καταλάβει στην πράξη ότι τα ζητήματα είναι κυρίως ταξικά και λιγότερο εθνικά. Ο ΣΥΡΙΖΑ έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ίδρυση του κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς και συνεχίζει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια συσπείρωσης με τη μη νεοφιλελεύθερη σοσιαλδημοκρατία.

Έχουμε τα παραδείγματα, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, όπου, παρά το ασφυκτικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής  Ένωσης, υπήρξαν αποφάσεις με πραγματικά προοδευτικό και κοινωνικό περιεχόμενο. Και ο ΣΥΡΙΖΑ, παρ' όλους τους συμβιβασμούς, ως κυβέρνηση πήρε αποφάσεις με κοινωνικό πρόσημο.

* Η περίοδος της πανδημίας πώς θεωρείτε ότι επέδρασε στην κοινωνία αλλά και στα πολιτικά συστήματα;

Θα ήθελα να αναφέρω ως παράδειγμα το κεντρικό σύνθημα διαδήλωσης του υγειονομικού προσωπικού, γιατρών και νοσηλευτών, λίγους μήνες πριν από την πανδημία στο Παρίσι. "Εσείς μετράτε κέρδη και ζημιές κι εμείς θα μετράμε χαμένες ανθρώπινες ζωές". Οι συχνές αναφορές στο βιβλίο για τα διάφορα προβλήματα υγείας που αντιμετώπισα στη ζωή μου έγιναν για να τονίσω τη σημασία της ενεργού στάσης του ασθενούς που είναι υποκείμενο της θεραπείας και όχι αντικείμενο των όσων αποφασίζει το ιατρικό σώμα.

Έτσι δικαιώνονται και οι κοινοί αγώνες γιατρών και ασθενών για ένα αναβαθμισμένο σύστημα Υγείας.  Όταν η Υγεία, η Παιδεία και ο πολιτισμός θυσιάζονται στον βωμό του κέρδους, η κοινωνία κάνει ένα τεράστιο βήμα προς τα πίσω. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι και σε χώρες όπως η Γαλλία, που προσέφεραν πολλά στην πνευματική και φιλοσοφική - ιδεολογική παραγωγή, η αντιδραστική πλευρά παραμένει έντονη και μπορεί ανά πάσα στιγμή να επικρατήσει.

Μετά τη Γαλλική Επανάσταση είχαμε την αυτοκρατορία και τον Ναπολέοντα, η Κομμούνα του Παρισιού πνίγηκε στο αίμα, μετά το Λαϊκό Μέτωπο του 1936 είχαμε την κυβέρνηση του Πετάν, μετά τον Μάη του 1968 εξελέγη και πάλι η Δεξιά. Παρ' όλα αυτά η ανθρωπότητα πάντα προχωρούσε.

Γι' αυτό και η πρώτη δήλωση του Σαρκοζί όταν εκλέχθηκε Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας ήταν ότι θα σκοτώσει ό,τι απέμεινε από το πνεύμα του ’68. Αντίστοιχες δηλώσεις έχουμε και από γνωστούς ακροδεξιάς προέλευσης υπουργούς της σημερινής κυβέρνησης, που κάνουν πρωτίστως ιδεολογικό αγώνα για την επικράτηση βαθύτατα αντιδραστικών απόψεων στην ελληνική πολιτική ζωή.

Η πανδημία χρησιμοποιείται για την αναδιανομή του πλούτου και την αυταρχική εκτροπή των καθεστώτων. Μπορώ να αναφέρω ως παράδειγμα τον νόμο της "συνολικής ασφάλειας" που θεσπίστηκε στη Γαλλία. Για πρώτη φορά μετά από 37 χρόνια στη Γαλλία ένιωσα φόβο ως διαδηλωτής και αισθάνθηκα την έντονη καταστολή με το πρόσχημα της προστασίας του πολίτη από τις τρομοκρατικές επιθέσεις.

Η Αριστερά πρέπει να κάνει μια μεγάλη εκστρατεία προς τον λαό, με επιχειρήματα που θα αποδεικνύουν ότι η δική μας αντίληψη για την κοινωνία και το κράτος, για τη δημοκρατία και την ελευθερία είναι το καλύτερο όπλο για την αντιμετώπιση κρίσεων όπως η πανδημία.

* Εσείς πώς διαχειριστήκατε την πανδημία, και ειδικά ως εκπαιδευτικός;

Αν το εκπαιδευτικό μου έργο το βλέπω ως ένα τρίπτυχο, δηλαδή τη μετάδοση γνώσεων, την πρακτική εφαρμογή τους αλλά και μια στάση ζωής απέναντί τους, δηλαδή κάτι αντίστοιχο με την πρακτική διδασκαλία στο θέατρο που στοχεύει όχι μόνο στην κατανόηση του κόσμου αλλά και ως δυνατότητα ανατροπής της τάξης πραγμάτων. Η εξ αποστάσεως διδασκαλία είναι ένα μέσο και όχι ένας σκοπός.

Η περίφημη πρόταση βουλεύτριας της Ν.Δ. για την κατάργηση των σχολείων στα μικρά νησιά και η αντικατάστασή τους με τη διαδικτυακή διαδικασία, αλλά κυρίως οι παιδαγωγικές προτάσεις της υπουργού Παιδείας είναι ό,τι πιο αντιδραστικό έχω δει στα 40 χρόνια άσκησης του επαγγέλματός μου. Σε πολλά σημεία του βιβλίου εκφράζω την αγωνία μου για την πιθανότητα επερχόμενου τέλους του ανθρωπιστικού λόγου και τη νίκη της τεχνοκρατικής λογικής που θυσιάζει τα πάντα στον βωμό του κέρδους.

Η μάχη που δώσαμε στη Γαλλία για να επιτραπεί να παραμείνουν ανοιχτά τα βιβλιοπωλεία δίπλα στα καταστήματα ειδών πρώτης ανάγκης ήταν καθοριστική για τη μη επικράτηση της αντίληψης ότι ο πολιτισμός είναι μία "άχρηστη" πολυτέλεια.

* Τελικά με το βιβλίο σας ανοίγετε ή κλείνετε λογαριασμούς;

Ανοίγω ένα νέο κεφάλαιο για όσα δεν έχουμε κάνει ακόμα. Στο βιβλίο, χωρίς να παραμερίζω τον πόνο, που όπως όλοι μας ένιωσα σε δύσκολες στιγμές της ζωής μου, μεταδίδω τη χαρά, το μεθύσι των όσων κάναμε με τη σκέψη μου στο μέλλον. Έχουμε πολύ αγώνα, πολύ χορό μπροστά μας. Βασικό στοιχείο ωριμότητας είναι η κατάκτηση της ηρεμίας. Ακόμα και ο θάνατος μπορεί να μετατραπεί σε πράξη κατάφασης προς τη ζωή.

Ας θυμηθούμε το χαμόγελο του "Ανθρώπου με το γαρίφαλο" και τη γελοιότητα της στάσης των διαφόρων φασιστοειδών όταν βρίσκονται ενώπιον της Δικαιοσύνης.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL