Live τώρα    
16°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
13.4°C17.6°C
3 BF 66%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
14 °C
10.9°C15.9°C
1 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Σποραδικές νεφώσεις
15 °C
9.0°C15.5°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
13.8°C14.7°C
2 BF 77%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
15 °C
13.0°C14.5°C
1 BF 75%
Η άβολη αλήθεια για τα συμβόλαια που υπέγραψε η ΕΕ με τις φαρμακευτικές για τα εμβόλια
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η άβολη αλήθεια για τα συμβόλαια που υπέγραψε η ΕΕ με τις φαρμακευτικές για τα εμβόλια

Εμβόλιο
(PIXABAY.COM)

Διαβάζω τα δημοσιευμένα συμβόλαια μεταξύ των φαρμακευτικών και της Ε.Ε. για τη προμήθεια εμβολίων κατά του covid19 και το συμπέρασμά μου είναι ότι αν ήμουν στη θέση των εταιρειών θα τα υπέγραφα με μεγάλη ευκολία, χωρίς δισταγμό. Το θρίλερ με τις ανεκπλήρωτες υποσχέσεις της AstraZeneca, τα συνεχιζόμενα προβλήματα στη μαζική παραγωγή των δόσεων και η διαφαινόμενη αδυναμία της Ε.Ε. να υποχρεώσει τις εταιρείες να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους αποδεικνύουν ότι η Ε.Ε. δεν είναι ένας σκληρός διαπραγματευτής στα μάτια των φαρμακευτικών. 

Οι από κοινού διαπραγματεύσεις των 27 με τις φαρμακευτικές μέσω της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την προκράτηση και προαγορά των εμβολίων είναι ένα success-story με σημαντικά όμως ψεγάδια. Είναι συνάμα μία χαμένη ευκαιρία η Ευρώπη να χρησιμοποιήσει την επιρροή της προς ένα νέο μοντέλο ιατρικής έρευνας και τεχνολογίας το οποίο να υπηρετεί τις ανάγκες της δημόσιας υγείας και όχι τα υπερμεγέθη κέρδη των φαρμακευτικών κολοσσών. 

Οι διαπραγματεύσεις για τα εμβόλια ξεκίνησαν πέρυσι το καλοκαίρι. Μέχρι σήμερα, έχουν κλειστεί συμβόλαια με έξι εταιρείες, βάζοντας θεωρητικά στην άκρη για την Ευρώπη, 2.6 δις -μελλοντικές- δόσεις.

Σκεπτικισμός έναντι της διαφάνειας

Στις αρχές Ιανουαρίου, πριν το θρίλερ με την AstraZeneca, η Επιτροπή αναγκάστηκε μετά από μεγάλες πιέσεις από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τη κοινωνία των πολιτών να δώσει στη δημοσιότητα το συμβόλαιο με τη CureVac. Η εν λόγω δημοσίευση είναι μία νίκη και ένα σημαντικό προηγούμενο διαφάνειας και λογοδοσίας στο χώρο του φαρμάκου όπου η μυστικότητα είναι ο κανόνας. Επί μήνες, οι εκπρόσωποι της Επιτροπής απαντούσαν στις αμέτρητες ερωτήσεις των ευρωβουλευτών επί διαφόρων πτυχών των διαπραγματεύσεων ότι τα χέρια τους ήταν δεμένα από ρήτρες εμπιστευτικότητας που δεν επέτρεπαν τη δημοσίευση των συμβολαίων. Είναι προφανές ότι πολλοί στην Επιτροπή αλλά και στις εθνικές πρωτεύουσες δεν έβλεπαν με καλό μάτι τη διαφάνεια.

Η μυστικότητα των συνομιλιών και των συμβολαίων βόλευε και τις δύο πλευρές -βιομηχανία και Ε.Ε./δημόσιο- και διευκόλυνε το γρήγορο κλείσιμο των συμφωνιών που αποτέλεσε εξαρχής τη πρώτιστη προτεραιότητα. 
Οι εξελίξεις ήρθαν να διαψεύσουν αυτούς που αφελώς πίστευαν και ήλπιζαν ότι τα πολυαναμενόμενα και πολυσυζητημένα συμβόλαια θα μπορούσαν να παραμείνουν κρυφά. Στο άκουσμα ότι η AstraZeneca δεν θα μπορέσει να παραδώσει τις δόσεις που είχε υποσχεθεί, η Ευρ. Επιτροπή βρέθηκε να ευνοεί τη διαφάνεια που μέχρι τότε αντιστρατευόταν. Αντιμέτωπες με τα πανταχόθεν πυρά, οι Βρυξέλλες αναζήτησαν κάλυψη στη δημοσίευση του υπογεγραμμένου συμβολαίου.

Ανισοβαρή συμβόλαια

Δεν χρειάζεται πτυχίο νομικής για να αντιληφθεί κανείς ότι τα δύο συμβόλαια (CureVac & AstraZeneca) είναι ασαφή και αρκετά ευέλικτα ως προς τις δεσμεύσεις που αναλαμβάνουν οι εταιρείες. Εξάλλου, δεν φαίνονται να υπάρχουν κυρώσεις σε περίπτωση μη εκπλήρωσης τους. Με άλλα λόγια, οι εταιρείες δεν αναλαμβάνουν οιοδήποτε ρίσκο. Ο Πασκάλ Σοριό, πρόεδρος της AstraZeneca δεν δίστασε να δηλώσει, κατόπιν μάλιστα της επικοινωνίας του με την Ούρσουλα φον ντεν Λάιεν, ότι το συμβόλαιο με την Ε.Ε. δεν εμπεριέχει δεσμευτικές υποχρεώσεις παρά μόνο την «υπόσχεση η εταιρεία του να καταβάλει τη βέλτιστη δυνατή προσπάθεια να ανταπεξέλθει». Πέρα από το πολιτικό θέατρο και το μπαλάκι των ευθυνών μεταξύ της εταιρείας και των Βρυξελλών από τη μία και μεταξύ των Βρυξελλών και των εθνικών πρωτευουσών που αναμένουν εναγωνίως τις δόσεις για τους πολίτες τους, είναι προφανές ότι μία ενδεχόμενη δικαστική διαμάχη με την AstraZeneca θα έπαιρνε πολύ χρόνο, με αβέβαια αποτελέσματα λόγω της αμφισημίας του συμβολαίου. Πάντως, η εταιρεία δεν φαίνεται να ανησυχεί καθόλου ενώ η Ευρώπη δεν έχει τη πολυτέλεια χρόνου και θα πάρει όποιες δόσεις όποτε και αν αυτές είναι διαθέσιμες.

Ρήτρες που απουσιάζουν

Τα προβλήματα στην αύξηση της παραγωγής ήταν εν πολλοίς προβλέψιμα. Όλοι αναγνώριζαν ότι σε περίπτωση επιτυχών εμβολίων, η νούμερο ένα πρόκληση θα ήταν η παραγωγή τους σε μεγάλη κλίμακα. Επιπλέον, είναι γνωστό τοις πάσι ότι οι φαρμακευτικές έχουν πολλούς πελάτες που πιέζουν για έγκαιρη πρόσβαση στα εμβόλια. Εταιρίες και κυβερνήσεις/Ε.Ε. βρίσκονται εξάλλου σε ανοιχτή επικοινωνία από την αρχή της κρίσης. Ως εκ τούτου, οι διαπραγματευτές της Ε.Ε. έπρεπε να είχαν τουλάχιστον συμπεριλάβει ρήτρες που να υποχρέωναν τις εταιρείες να δεσμεύσουν ένα ποσοστό της παραγωγής τους για την Ε.Ε. Τέτοιες ρήτρες θα εξασφάλιζαν ότι η Ε.Ε. έχει όντως προνομιακή θέση στην ουρά αναμονής, κάτι το οποίο φαίνεται να επιτυγχάνεται μόνο μερικώς και μετ’ εμποδίων, μολονότι κεντρικός στόχος της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας αγοράς εμβολίων. Επιπρόσθετα, από πέρυσι το καλοκαίρι, όταν υπογράφονταν τα πρώτα συμβόλαια, η Ευρώπη έπρεπε να πατήσει πόδι και να υποχρεώσει τις εταιρείες να μοιραστούν εγκαίρως τη τεχνογνωσία τους, ούτως ώστε να καταστεί εφικτή η μαζική παραγωγή εκατομμυρίων δόσεων. Δεν πρέπει να λησμονείται ότι η Ένωση κατέθεσε προκαταβολές δισεκατομμυρίων για να προαγοράσει τις μελλοντικές δόσεις, να κατοχυρώσει τη θέση της στην ουρά αναμονής, να ενισχύσει τη παραγωγική ικανότητα, να εγγυηθεί ενδεχόμενες απώλειες των εταιρειών ενώ δεσμεύθηκε να αγοράσει τα εμβόλια όταν αυτά παραχθούν πληρώνοντας ένα επιπλέον τίμημα. Επίσης, η Ένωση αποδέχτηκε ότι σε περίπτωση ενδεχόμενων παρενεργειών από τα εμβόλια, το δημόσιο θα επιβαρυνθεί με την αποζημίωση των ασθενών. 

Ορισμένες νίκες

Μία πρώτη συνολική αποτίμηση των συμβολαίων καταδεικνύει ότι η Ευρ. πρωτοβουλία για την προμήθεια των εμβολίων επέτυχε τρεις σημαντικούς στόχους: α) την ισότιμη πρόσβαση στα εμβόλια για όλες τις χώρες της Ένωσης. Χώρες όπως η Ελλάδα και όχι μόνο, θα πλήρωναν πολύ ακριβότερα τα εμβόλια αλλά και θα βρίσκονταν στο έλεος των εταιριών για να λάβουν τις πρώτες δόσεις. Το δεύτερο είναι οι προσιτές τιμές των εμβολίων. Παρόλες τις δηλώσεις των εταιρειών περί μη αποκόμισης κέρδους, στην πραγματικότητα προσπάθησαν να κερδοσκοπήσουν απαιτώντας υπερβολικές τιμές. Ευτυχώς, η Ε.Ε. φαίνεται ότι χρησιμοποίησε αποτελεσματικά την διαπραγματευτική της ισχύ και κάτι τέτοιο αποφεύχθηκε, έστω κατά το πρώτο κύκλο συμβολαίων. Όσοι ισχυρίζονται ότι αν είχαμε αποδεχτεί υψηλότερες τιμές, θα είχαμε τώρα περισσότερες δόσεις νωρίτερα είναι απολογητές της κερδοσκοπίας των φαρμακευτικών, επιχειρούν να ρίξουν το φταίξιμο για τις καθυστερήσεις αποκλειστικά στις κυβερνήσεις/Ε.Ε. και ανοίγουν το δρόμο και την όρεξη των εταιρειών για ακόμη υψηλότερες τιμές στα φάρμακα. Η τρίτη νίκη ήταν η συμβολή της Ευρώπης στην έρευνα και ανάπτυξη αυτών των εμβολίων. Είναι πραγματική επιτυχία το γεγονός ότι σε λιγότερο από ένα χρόνο έχουμε πολλαπλά εμβόλια. Μία επιτυχία που οφείλεται στην ουσιαστική και πολυσχιδή στήριξη του ιδιωτικού τομέα από το δημόσιο. 

Εν κατακλείδι, τα συμβόλαια αυτά υπογράφτηκαν όταν τα εμβόλια υπήρχαν μόνο ως ελπίδα, οι φαρμακευτικές εμφανίζονταν ως λυτρωτές και οι κυβερνήσεις πανικόβλητες έσπευσαν να προαγοράσουν μελλοντικές δόσεις, όπως οι πολίτες συσσώρευαν χαρτί υγείας από τα σούπερ μάρκετ. Υπό αυτές τις συνθήκες και με τη πανδημία να καλπάζει, η Ε.Ε. και τα μέλη της δεν απαιτήσαν πολλά από τις φαρμακευτικές, πέρα από τις προσιτές τιμές. Η σχέση εξάρτησης των κυβερνήσεων από τις εταιρείες παραμένει, ιδίως τώρα, που οι δόσεις έρχονται με το σταγονόμετρο. Η αθέτηση όμως των υποσχέσεων τους που αφήνει τους πολιτικούς έκθετους και τα εθνικά προγράμματα εμβολιασμών στον αέρα είναι σοβαρότατο πλήγμα στην εικόνα των φαρμακευτικών. Οι κυβερνήσεις αντιλαμβάνονται τις συστημικές αδυναμίες του επιχειρηματικού μοντέλου των εταιρειών και όλα τα όπλα βρίσκονται στο τραπέζι (συμπεριλαμβανομένων των πατεντών και της δυνατότητας δημόσιας φαρμακευτικής παραγωγής) ακόμη και αν οι κυβερνήσεις δεν τα χρησιμοποιήσουν αμέσως. 
 

*Ο Γιάννης Νάτσης είναι υπεύθυνος πολιτικής για τη πρόσβαση στα φάρμακα, Ευρ. Συμμαχία για τη Δημόσια Υγεία (EPHA), μέλος Δ.Σ., Ευρ. Οργανισμός Φαρμάκων (EMA)

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL