Θα πετύχει ο Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν; Όπως και πολλοί άλλοι στις ΗΠΑ και τον υπόλοιπο κόσμο, το εύχομαι ολόψυχα. Πρέπει όμως πρώτα να συμφωνήσουμε τι ακριβώς σημαίνει “επιτυχία”. Είναι κάτι που απαιτεί πρώτα απ’ όλα την αποκατάσταση της τάξης στην πολιτική ζωή της χώρας. Και για να γίνει αυτό, η σημερινή κατεύθυνση του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος θα πρέπει να καταστεί πολιτικά ευάλωτη. Χωρίς κάτι τέτοιο, η ελπίδα για την αποκατάσταση της δημοκρατικής σταθερότητας στο εσωτερικό της χώρας και του ηγετικού ρόλου των ΗΠΑ στον κόσμο θα είναι μάταιη.
Στην ομιλία κατά την τελετή ορκωμοσίας του, τόσο διαφορετική από εκείνη του προκατόχου του για την “αμερικανική σφαγή”, ο κ. Μπάιντεν διεκήρυξε: “Μάθαμε και πάλι ότι η δημοκρατία είναι πολύτιμη. Η δημοκρατία είναι εύθραυστη. Και σήμερα, φίλοι μου, η δημοκρατία επικράτησε”. Είχε δίκιο σε όλα.
Ωστόσο το “σήμερα” δεν διαρκεί για πάντα. Οι δυνάμεις που ανέδειξαν τον Ντόναλντ Τραμπ στην εξουσία δεν έχουν εξαφανιστεί. Όπως σημειώνει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πρίνστον Γιαν Βέρνερ Μίλερ, ειδικός στον λαϊκισμό, “οι λαϊκιστές που είναι πιο έξυπνοι από τον Τραμπ πνίγουν τη δημοκρατία αργά μέσα από νόμιμους και θεσμικούς μηχανισμούς”. Ο κ. Τραμπ μπορεί να έφυγε. Ο τραμπισμός παραμένει. Όπως επισημαίνει ο Ινδός συγγραφέας Καπίλ Κομιρέντι, ο δεσμός των μεγάλων επιχειρήσεων με τη μισαλλοδοξία είναι ισχυρός. Οι πλούσιοι των ΗΠΑ επωφελήθηκαν τα τελευταία χρόνια.
Στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία λεγόταν πως όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Ρώμη. Αυτή τη φορά θα πρέπει να ξεκινούν από εκεί. Αν οι ΗΠΑ δεν αποκαταστήσουν την πολιτική υγεία, θα πετύχουν ελάχιστα. Ο θρίαμβος της απάτης, της ανικανότητας, του απρόβλεπτου, της αδιαφορίας και της ξενοφοβίας υπό τον κ. Τραμπ υπονόμευσε την εμπιστοσύνη στις ΗΠΑ μεταξύ των συμμάχων της και τον σεβασμό των αντιπάλων τους.
Χειροπιαστά αποτελέσματα
Δεν πρόκειται να αποκατασταθούν από τα όμορφα λόγια του κ. Μπάιντεν ή ακόμα και την ευπρόσδεκτη επιστροφή στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα. Θα αποκατασταθούν από χειροπιαστές επιτυχίες στο εσωτερικό. Ο Ντόναλντ Τραμπ διαδέχτηκε τον Μπαράκ Ομπάμα. Η επόμενη μετάβαση θα μπορούσε να είναι ακόμα χειρότερη.
Όπως τόνισε στο Κογκρέσο, πριν από λίγες μέρες, η νέα υπουργός Οικονομικών Τζάνετ Γέλεν, “με τα επιτόκια σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, το εξυπνότερο πράγμα που μπορούμε να κάνουμε είναι μεγάλες παρεμβάσεις”. Το “σχέδιο διάσωσης της Αμερικής” της νέας κυβέρνησης, που προτείνει δαπάνες ύψους 1,9 τρισεκατομμυρίων δολαρίων (σχεδόν 9% του ΑΕΠ), αποτελεί μια καλή αρχή.
Θα μπορούσε, εφόσον εγκριθεί από το Κογκρέσο, να ενισχύσει την εμπιστοσύνη και να τονώσει την ανάκαμψη. Θα μπορέσει όμως να εγκριθεί κάτι τέτοιο; Έχοντας ξαναβρεί τη δημοσιονομική ευθύτητα που εγκατέλειψαν επιτρέποντας τις φοροαπαλλαγές του κ. Τραμπ το 2017, οι Ρεπουμπλικανοί είναι αναμφίβολο ότι θα αγωνιστούν σκληρά για να το αποτρέψουν.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει και ο Έζρα Κλάιν στη New York Times, για να επιτύχει η κυβέρνηση χρειάζεται ορατές επιτυχίες, που θα αποδειχτούν αρκετές ώστε να αποφευχθεί η ήττα στις ενδιάμεσες εκλογές του 2022. Οι Δημοκρατικοί θα πρέπει να αποδείξουν ότι η κυβέρνηση μπορεί να αποφέρει αποτελέσματα. Η στρατηγική των Ρεπουμπλικανών θα είναι να κάνουν την κυβέρνηση να αποτύχει.
Η επιλογή της κατάλληλης χρονικής στιγμής είναι το άπαν στην πολιτική και σε αυτό παίζει ρόλο και η τύχη. Ο κ. Μπάιντεν ίσως να είναι τυχερός ηγέτης. Παρότι η οικονομική ζημία από την πανδημία δεν αφορά μόνο τις ΗΠΑ, η χώρα χτυπήθηκε ιδιαίτερα σκληρά, το ποσοστό θανάτων και ανεργίας είναι από τα χειρότερα στον κόσμο. Ο συνδυασμός εμβολιασμού και μέτρων τόνωσης της οικονομίας θα μπορούσε να φέρει μια ζωηρή ανάπτυξη φέτος και την επόμενη χρονιά.
Πρέπει να δώσουν απαντήσεις
Τα επόμενα χρόνια θα δώσουν απάντηση σε πολλά καίρια ερωτήματα. Θα αποκαταστήσουν οι ΗΠΑ τις σχέσεις εμπιστοσύνης με τους συμμάχους τους; Θα διαμορφώσουν μια ισχυρή σχέση με την Κίνα, αποφεύγοντας τη σύγκρουση; Θα διαδραματίσουν ηγετικό ρόλο όσον αφορά τις διεθνείς προκλήσεις του περιβάλλοντος και της φτώχειας;
Η απάντηση βασίζεται στο κυριότερο ερώτημα: Θα γίνουν ξανά οι ΗΠΑ μια σταθερή δημοκρατία; Ο κ. Μπάιντεν ελπίζει ότι θα γίνουν. Αν όμως το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα δεν κατορθώσει να γίνει και πάλι ένα κανονικό συντηρητικό κόμμα, παραμένοντας εγκλωβισμένο στα ψέματα και τις φαντασιώσεις του ακροδεξιού λαϊκισμού, οι προοπτικές είναι ζοφερές.
Η αναγκαία αλλαγή μπορεί να συμβεί, εφόσον η διακυβέρνηση Μπάιντεν αποδείξει σχετικά γρήγορα ότι μια ικανή κυβέρνηση μπορεί να φέρει αποτελέσματα. Πρέπει να αποδείξει ότι η διάσημη δήλωση του Ρόναλντ Ρίγκαν, πως οι πιο τρομακτικές λέξεις στην αγγλική γλώσσα είναι: “Εργάζομαι για την κυβέρνηση και ήλθα να βοηθήσω”, είναι λάθος. Η εμπιστοσύνη στην υγιή και έντιμη δημοκρατική διακυβέρνηση δεν αποτελεί εχθρό της ελευθερίας, είναι μια από τις βασικότερες εγγυήσεις της.
Ποιος, εκτός της κυβέρνησης, μπορεί να βοηθήσει σε αυτή την αλλαγή; Πάνω απ’ όλα οι επιχειρήσεις και οι πλούσιοι. Έχουν ήδη προειδοποιηθεί για τους κινδύνους που συνεπάγεται η σύζευξη των συμφερόντων τους με τον ακροδεξιό λαϊκισμό που κατατρώει σήμερα το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Αν είναι εχέφρονες, θα σταματήσουν. Δεν πρόκειται για παιχνίδι. Ο κ. Μπάιντεν ίσως να αποτελεί την τελευταία ευκαιρία για την αμερικανική δημοκρατία.
