«Οι φασίστες έκλεισαν τον ανθρωπιστικό διάδρομο!»
«Ποιοι φασίστες; Οι δικοί μας ή οι άλλοι;»
«Μήπως καταλαβαίνω; Τι σημασία έχει; Η ουσία είναι ότι οι άνθρωποι παραμένουν εγκλωβισμένοι σαν τα ποντίκια και κανείς δεν ξέρει τι θα γίνει».
Ο διάλογος είναι αυθεντικός. Η συζήτηση γίνεται ψιθυριστά ανάμεσα σε ένα ζευγάρι ηλικιωμένων Ουκρανών προσφύγων. Ενημερώνονται διαρκώς από το κινητό τους με τα τελευταία νέα ενώ περιμένουν το δρομολόγιό τους για Βαρσοβία. Η πίκρα και η δυσφορία στα πρόσωπά τους, παραπάνω από εμφανείς.
Ίσως αυτός ο διάλογος αποτυπώνει με τη μεγαλύτερη ακρίβεια τον παραλογισμό αυτού του πολέμου. Καταγράφει την απόγνωση των ανθρώπων που παίρνουν τον δρόμο της προσφυγιάς και δεν είναι φανατικοί. Έζησαν τη φρίκη του πολέμου και τις συνέπειές του, καταγγέλλουν με τον τρόπο τους τον απάνθρωπο χαρακτήρα του και, χωρίς να το ξέρουν, μας δίνουν να καταλάβουμε ότι, ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα στα πεδία των μαχών, οι άμαχοι είναι τα μεγάλα θύματα. Ξεριζώνονται από τις εστίες τους και, ανεξάρτητα από όποιες μελλοντικές παρελάσεις των όποιων νικητών, οι απλοί άνθρωποι θα έχουν πληρώσει το τίμημα όχι μόνο στα πεδία της μάχης. Πληρώνουν τώρα και θα ξαναπληρώσουν για να ξαναχτιστεί η χώρα τους που καταστρέφεται.
Βίκτωρ και Μίλα, μετανάστες στα 70
Στα τρία τετράγωνα από τον Πύργο της Τηλεόρασης του Κιέβου είδαν το ποδήλατό τους να εξαφανίζεται από το μπαλκόνι από τα αέρια του βομβαρδισμού
Πίνουν ήρεμα το τσάι τους στο ρεστοράν του σταθμού και χάρηκαν όταν έμαθαν ότι μιλούν με έναν Έλληνα, καθώς έχουν κάνει πολλά καλοκαίρια διακοπές στην Κρήτη αλλά και τη Ρόδο. «Για να δούμε, θα μας ξεχάσετε γρήγορα και θα ανοίξετε πάλι την πόρτα στους Ρώσους τουρίστες και τα δολάριά τους;» ρωτούν με νόημα.
«Βλέπετε, όλα τα υπάρχοντά μας τα έχουμε μέσα σε δύο βαλίτσες μετά από πενήντα χρόνια δουλειάς» μας λέει ο Βίκτωρ Λιουκένκο, 72χρονος συνταξιούχος μεταφραστής, ο οποίος μαζί με την 70χρονη σύζυγό του Μίλα έβαλαν μέσα στις βαλίτσες ό,τι πρόλαβαν και πήραν το τρένο για φύγουν από το Κίεβο.
«Δεν είχα ζήσει τον προηγούμενο πόλεμο, αλλά δεν μπορείτε να καταλάβετε πόσο εφιαλτικό είναι αυτό που συμβαίνει στο Κίεβο. Απλώς σημειώνω ότι το ποδήλατό μου εξαφανίστηκε από το μπαλκόνι του διαμερίσματός μας από τα αέρια κατά τη διάρκεια του ρωσικού βομβαρδισμού του Πύργου της Τηλεόρασης, καθώς μένουμε τρία οικοδομικά τετράγωνα μακριά». Αυτή ήταν η σταγόνα για να υπακούσουν στις προτροπές της κόρης τους και να πάρουν την οριστική απόφαση να εγκαταλείψουν το σπίτι τους και να πάνε να τη βρουν στις ΗΠΑ.
«Δεν περίμενα ποτέ ότι θα γινόταν αυτό. Είμαστε αδέλφια. Αιώνες ζούμε μαζί. Νόμιζα ότι όλα ήταν υπερβολές των πολιτικών» επιμένει ο 72χρονος, που πρέπει τώρα, σ’ αυτή την ηλικία, να μεταναστεύσει στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, στο Ντένβερ. Ήταν ένας πόλεμος αναπάντεχος, που όμως τελικά τον προετοίμαζαν τα τελευταία οκτώ χρόνια, όπως φαίνεται.
Η γιαγιά Αμέλια με τα τρία εγγόνια
“Το πιο εφιαλτικό είναι οι σειρήνες, που όταν ηχούν, νομίζεις ότι χάνεις το έδαφος κάτω από τα πόδια σου”
Με πολύ δυσκολία η γιαγιά Αμέλια συγκρατεί τα δάκρυά της ενώ περιμένει στον σιδηροδρομικό σταθμό της Κρακοβίας μαζί με τα τρία εγγόνια της. Δεν έχει φύγει ποτέ από το χωριό της, που είναι μερικές δεκάδες χιλιόμετρα μακριά από την πόλη Τερνοπόλ.
«Αφησα τις δουλειές μου και έφυγα για χάρη των παιδιών» λέει καθώς είναι καθ’ οδόν για να βρει την κόρη της και μητέρα των τριών παιδιών που ζει στην πολωνική πόλη Φραντζίσκ. «Είναι ο άνθρωπος που μας συντηρεί και επέμενε να φύγουμε. Ακούγαμε τις εκρήξεις, αλλά δεν είχε φτάσει ο πόλεμος σε μας. Το πιο εφιαλτικό είναι οι σειρήνες που, όταν ηχούν, νομίζεις ότι χάνεις το έδαφος κάτω από τα πόδια σου» λέει και τονίζει ότι τέτοιες στιγμές έχει δει μόνο στις σοβιετικές ταινίες εποχής για τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ευχαριστεί διαρκώς όλους τους ανθρώπους που τη βοήθησαν μέχρι στιγμής στην Πολωνία για να βρει τον δρόμο και να κατευθυνθεί προς την κόρη της, γιατί την ξενίζουν όλες αυτές οι περίπλοκες διαδικασίες της πόλης.
Αντίθετα, τα μικρά παιδιά δείχνουν να μην έχουν καταλάβει ακριβώς τι συμβαίνει. Νομίζουν πως όλα είναι ένα παιχνίδι, αλλά κι αυτά δεν μπορούν να κρύψουν τον φόβο τους όταν μιλούν για τις σειρήνες. Εκείνες τις στιγμές καταλάβαιναν ότι τα πράγματα είναι εξαιρετικά σοβαρά και επικίνδυνα.
Στον δρόμο της προσφυγιάς στα 86
Τα μεγάφωνα στον σταθμό φωνάζανε: “Στα βαγόνια. Αυτό ήταν το παράγγελμα και στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Έχουμε λοιπόν κανονικό πόλεμο. Ποιος να το φανταζόταν!”
«Όταν άκουσα στον σιδηροδρομικό σταθμό να λένε από τα μεγάφωνα ‘στα βαγόνια’, ανατρίχιασα. Αυτό ήταν το παράγγελμα και στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο: ‘Στα βαγόνια’. Έχουμε λοιπόν κανονικό πόλεμο. Ποιος να το φανταζόταν!» Αυτά μας λέει στον σταθμό του Πρζέμισλ η 86χρονη Μέντα (Ουκρανή γερμανικής καταγωγής) από το Ζαπαρόζιε, η οποία πήρε σ’ αυτή την ηλικία τον δρόμο της προσφυγιάς μαζί με την κόρη της. «Η κατάσταση ήταν εφιαλτική. Ηχούσαν οι σειρήνες και τρέχαμε στα καταφύγια. Κι αυτό γινόταν πολλές φορές την ημέρα. Πόσο ν’ αντέξεις; Πόσες μέρες να μείνεις στα καταφύγια;» μας λέει η κόρη της Έλενα, η οποία αποφάσισε να πάρει τη γερόντισσα και να έρθουν στην Πολωνία αφού εδώ εργάζεται ο γιος της. Ανησυχεί όμως για το άλλο της παιδί, το οποίο έμεινε πίσω και τώρα υπηρετεί στον ουκρανικό στρατό.
Δεν ξέρει πόσο θα μείνουν μακριά από το σπίτι τους, όμως η γιαγιά δεν αντέχει και θέλει οπωσδήποτε να επιστρέψει το συντομότερο δυνατό...
Εφιαλτικό σκηνικό στο Χάρκοβο
“Μόνο μία λέξη περιγράφει την κατάσταση: Καταστροφή” λέει η Γιούλια. “Οι Ρώσοι βομβάρδιζαν συνεχώς και ήμασταν υποχρεωμένοι να μένουμε στα υπόγεια”
Όλη η φρίκη του πολέμου βρίσκεται στην αφήγηση της Γιούλιας από το Χάρκοβο, η οποία πήρε τα παιδιά της και έφυγε ενώ ο σύζυγός της έμεινε πίσω για να πολεμήσει με τον ουκρανικό στρατό.
«Αυτό που ζήσαμε δεν περιγράφεται» λέει και συνεχίζει: «Δεν μπορούσαμε να βγούμε στον δρόμο. Οι Ρώσοι βομβαρδίζουν συνεχώς και εμείς ήμασταν υποχρεωμένοι όλες αυτές τις μέρες να μένουμε στα υπόγεια» περιγράφει και δεν χρειάζεται κανένα σχόλιο. Είναι χείμαρρος καθώς την πνίγει η αγανάκτηση: «Αισθανθήκαμε ασφαλείς μόνο όταν πατήσαμε πολωνικό έδαφος. Τηλεφωνούμε σε όσους έμειναν πίσω για να φύγουν κι αυτοί με το τρένο μέχρι το Λβιβ. Μόνο μία λέξη περιγράφει την κατάσταση: Καταστροφή. Πέφτουν συνέχεια βόμβες. Μία χτύπησε το σπίτι φίλης μου, όλες οι βιτρίνες είναι κατεστραμμένες και οι άνθρωποι είναι στα υπόγεια χωρίς ρεύμα, νερό και θέρμανση. Ποιοι θα δώσουν στους ανήμπορους ηλικιωμένους τα φάρμακά τους;» τονίζει και συνεχίζει: «Ακόμη και το Ίντερνετ κόβουν για να μην επικοινωνούν οι άνθρωποι μεταξύ τους. Ευτυχώς που φύγαμε. Βρήκαμε μια οικογένεια εδώ στην Πολωνία μέσω Διαδικτύου, η οποία θα μας φιλοξενήσει στην αρχή και μετά βλέπουμε. Όταν θα έρθουν και οι αδελφές μου, θα αποφασίσουμε τι θα κάνουμε...»
Φεύγω οριστικά, μεταναστεύω
Ποιος θα μου εγγυηθεί την ασφάλεια τη δική μου και των παιδιών; Η απορία του Αλεξέι είναι απορία όλων των Ουκρανών
«Στο Λβιβ δεν διατρέχαμε άμεσο κίνδυνο από τις βολές του εχθρού» λέει ο Αλεξέι, ο οποίος είναι γιατρός και αποφάσισε ότι πλέον θα μεταναστεύσει οριστικά στη Βαρσοβία. Πραγματικά, στη δυτική Ουκρανία δεν έχουν φτάσει ακόμη τα ρωσικά στρατεύματα, ωστόσο οι ρυθμοί της πόλης είναι πολεμικοί. «Είμαι ρωσικής καταγωγής και δεν φανταζόμουν ποτέ αυτό που γίνεται. Γεννήθηκα και ζω στο Λβιβ και δεν μπορώ να πιστέψω ότι θα μας χτυπούν οι Ρώσοι. Είναι απίστευτο να γίνεται αυτό στον 21ο αιώνα. Τι άλλο μπορεί να μας προκύψει;».
“Πιο δυσβάσταχτο όμως είναι οι φήμες” τονίζει. “Οι φήμες ότι μπήκαν οι Ρώσοι στην πόλη. Ότι έπεσαν βόμβες διασποράς. Ότι έσφαξαν κάμποσους οι σαμποτέρ. Ότι δηλητηρίασαν το νερό και ό,τι άλλο μπορείς να φανταστείς. Αυτός ο ψυχολογικός πόλεμος δεν ξέρω από ποιους έρχεται, όμως δεν γίνεται να ζήσουμε έτσι» .
Και προσθέτει κάτι που ενδεχομένως έχουμε υποτιμήσει: "Η κυβέρνηση έχει εξοπλίσει αυτή τη στιγμή κάθε καρυδιάς καρύδι. Δεν είναι όλοι νομοταγείς πατριώτες. Ένοπλοι κάνουν πλιάτσικο, κλέβουν και ξεκαθαρίζουν λογαριασμούς του παρελθόντος. Ποιος μου εγγυάται την ασφάλειά μου και των παιδιών μου; Ο κύβος ερρίφθη. Με τη βοήθεια του Θεού, θα ξεκινήσουμε μια καινούργια ζωή στη Βαρσοβία, όπου έχουμε γνωστούς και θα μας βοηθήσουν".
