Για ποιο λόγο δεν αποτράπηκε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, παρόλο που είχε προαναγγελθεί εδώ και μέρες; Σε αυτό το ερώτημα απαντά το πρακτορείο Reuters σε ανάλυσή του με τίτλο «ο Πούτιν ξεκινά έναν πόλεμο που η Δύση είδε να έρχεται, αλλά ήταν αδύναμη να σταματήσει».
Όπως αναφέρει, «συνέβη σε κοινή θέα: μια αδυσώπητη συσσώρευση στρατευμάτων, αρμάτων μάχης και ρουκετών που έλαβε χώρα σε διάστημα σχεδόν τεσσάρων μηνών και καταγράφηκε από τους απλούς Ρώσους στα κινητά τους τηλέφωνα και τις κάμερες οργάνων, καθώς και από εμπορικούς και κατασκοπευτικούς δορυφόρους».
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν είχε προειδοποιήσει ήδη από τις 19 Ιανουαρίου ότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν θα "επέμβει" στην Ουκρανία. Στις 18 Φεβρουαρίου ήταν πεπεισμένος ότι ο Πούτιν είχε αποφασίσει να εισβάλει εντός ημερών και να επιτεθεί στην πρωτεύουσα Κίεβο.
Όμως, η φρενήρης διπλωματία, οι απειλές για κυρώσεις και ο πρωτοφανής "πληροφοριακός πόλεμος" υπό την ηγεσία των ΗΠΑ αποδείχθηκαν ανίσχυρες να αποτρέψουν αυτό που τελικά εκτυλίχθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της Πέμπτης, καθώς οι πύραυλοι της Ρωσίας έπληξαν ουκρανικές πόλεις και τα στρατεύματά της ξεχύθηκαν στα σύνορα.
Το σημαντικότερο είναι ότι ο Πούτιν γνώριζε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ δεν θα επέμβουν για να πολεμήσουν στο πλευρό της Ουκρανίας. Οι δυτικοί ηγέτες είχαν αποκλείσει δημοσίως κάτι τέτοιο, με την αιτιολογία ότι η Ουκρανία δεν είναι μέλος της συμμαχίας.
«Αυτό ήταν το μεγαλύτερο κομμάτι που έλειπε. Από τη στιγμή που θα πείτε στον Πούτιν πως ό,τι κι αν συμβεί δεν πρόκειται να πολεμήσετε, έχει το πάνω χέρι. Αρκέστηκε να αναλάβει αυτό το ρίσκο (των κυρώσεων), επειδή γι' αυτόν το ρίσκο αυτό φαινόταν υπολογίσιμο», δήλωσε ο Jonathan Eyal της δεξαμενής σκέψης RUSI στο Λονδίνο.
«Δεν μας ξεγέλασε, δεν μας κορόιδεψε - ξέραμε τι σκάρωνε. Το μόνο πρόβλημα ήταν ότι δεν ήμασταν έτοιμοι να πάρουμε το απόλυτο ρίσκο».
Το αστείο του Κρεμλίνου
Επί εβδομάδες, η Ρωσία χλεύαζε δημοσίως τις όλο και πιο επείγουσες δυτικές προειδοποιήσεις ότι θα μπορούσε να εισβάλει ανά πάσα στιγμή, κατηγορώντας τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους για υστερία και πολεμοκαπηλεία.
Ο εκπρόσωπος του Πούτιν δήλωσε ότι ο ηγέτης του Κρεμλίνου αστειεύτηκε με δημοσιεύματα των μέσων ενημέρωσης που ανέφεραν ημερομηνίες για τη σχεδιαζόμενη εισβολή, ζητώντας από τους βοηθούς του να τον ενημερώσουν για την ώρα έναρξης.
Όλη την ώρα, πλησίαζε στο να τραβήξει τη σκανδάλη.
Η ρωσική στρατιωτική ενίσχυση από τον Νοέμβριο και μετά πραγματοποιήθηκε παράλληλα με αυτό που ο Πούτιν παρουσίασε ως μια σημαντική διπλωματική πρωτοβουλία για την επιβολή των ρωσικών «κόκκινων γραμμών» και την εξασφάλιση νομικά δεσμευτικών εγγυήσεων ασφαλείας από τη Δύση.
Τον Δεκέμβριο, η Ρωσία υπέβαλε στις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ αιτήματα που ακόμη και αναλυτές προσκείμενοι στο Κρεμλίνο δήλωσαν ότι η Μόσχα γνώριζε ότι θα απορριφθούν. Περιελάμβαναν εκκλήσεις να εμποδιστεί η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και να απομακρυνθούν όλες οι στρατιωτικές υποδομές που είχε τοποθετήσει η συμμαχία στην ανατολική Ευρώπη από το 1997.
Ήταν μια παγίδα για τη Δύση. Η εμπλοκή με τη Ρωσία, πόσο μάλλον οι παραχωρήσεις, θα φαινόταν να την επιβραβεύει για την απειλητική συμπεριφορά της- η απόλυτη απόρριψη των απαιτήσεων της Μόσχας θα χρησιμοποιούνταν από τον Πούτιν ως απόδειξη ότι οι αντίπαλοι της Ρωσίας είχαν απορρίψει τη διπλωματία και ότι δεν είχε άλλη επιλογή από το να πάρει την κατάσταση στα χέρια του - ακριβώς το επιχείρημα που χρησιμοποίησε αυτή την εβδομάδα.
Καθώς η ρωσική στρατιωτική ενίσχυση εντάθηκε, το ΝΑΤΟ απάντησε στέλνοντας χιλιάδες στρατιώτες στην ανατολική Ευρώπη και προμηθεύοντας την Ουκρανία με όπλα, συμπεριλαμβανομένων αντιαρματικών πυραύλων. Και αυτό παρουσιάστηκε από τον Πούτιν ως απόδειξη των επιθετικών προθέσεων της Δύσης.
Ρωσικό εγχειρίδιο παιγνίων
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έβλεπαν τι ερχόταν, ακόμη και αν δεν ήταν σίγουρες για το μέγεθος και την κλίμακα μιας επικείμενης ρωσικής επίθεσης. Ο υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν δήλωσε επανειλημμένα ότι η Ρωσία ακολουθεί το ίδιο στρατιωτικό και προπαγανδιστικό «εγχειρίδιο» που χρησιμοποίησε πριν από την κατάληψη της Κριμαίας από την Ουκρανία το 2014.
Αλλά οι απειλές για μαζικές και πρωτοφανείς κυρώσεις αποδείχθηκαν αναποτελεσματικές έναντι μιας χώρας που ζει ήδη με κυρώσεις εδώ και χρόνια, έχει συσσωρεύσει 635 δισεκατομμύρια δολάρια σε χρυσό και συναλλαγματικά αποθέματα και προμηθεύει το ένα τρίτο του φυσικού αερίου της Ευρώπης.
Ακόμα και όταν αύξησαν αυτές τις προειδοποιήσεις, οι δυτικοί ηγέτες αναρωτήθηκαν φωναχτά αν απλά θα αποκρούονταν τον Πούτιν. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον δήλωσε ότι οι κυρώσεις «μπορεί να μην είναι αρκετές για να αποτρέψουν έναν παράλογο παράγοντα».
Σε μια σπάνια και ριψοκίνδυνη κίνηση, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βρετανία δημοσιοποίησαν προειδοποιήσεις των μυστικών υπηρεσιών για επιχειρήσεις «ψευδούς σημαίας» που, όπως είπαν, σχεδίαζε να πραγματοποιήσει η Ρωσία. Ο Μπλίνκεν δήλωσε στα Ηνωμένα Έθνη ότι αυτά θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν μια πραγματική ή ψεύτικη χημική επίθεση για την οποία η Ρωσία θα επέρριπτε την ευθύνη στην Ουκρανία.
Ο Eyal επαίνεσε την τακτική των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, η οποία, όπως είπε, πιθανόν αποτέλεσε έκπληξη για τον Πούτιν και αποδείχθηκε αποτελεσματική στην αποκάλυψη των προθέσεών του. Ωστόσο, είπε ότι η αποτυχία της προσέγγισης των κυρώσεων έγκειται στο ότι έθεσε ένα μετρήσιμο ανώτατο όριο στο κόστος που θα αντιμετώπιζε ο Πούτιν, αντί να τον αφήνει να μαντεύει.
«Είχε πάντα το πάνω χέρι στην κλιμάκωση αυτής της κρίσης, επειδή γνώριζε το μέγιστο που μπορούσε να περιμένει από εμάς. Σε κανένα σημείο δεν καταφέραμε να τον πείσουμε ότι η απάντησή μας θα ήταν τόσο αβέβαιη ώστε να μην πρέπει να σκεφτεί την επέμβαση».
Ψεύτικα σήματα
Όλο αυτό το διάστημα, ο Πούτιν έκανε τις διπλωματικές κινήσεις, συμπεριλαμβανομένων δύο τηλεφωνικών κλήσεων με τον Μπάιντεν και μακρών συναντήσεων με τους ηγέτες της Γαλλίας και της Γερμανίας στο Κρεμλίνο. Γαλλικές πηγές ανέφεραν ότι ο Μακρόν τον βρήκε αλλαγμένο σε σχέση με την προηγούμενη συνάντησή τους τρία χρόνια νωρίτερα, κάνοντάς του επί πέντε ώρες διάλεξη για παράπονα που χρονολογούνται από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Σε συνέντευξη Τύπου στη συνέχεια, ο Πούτιν δήλωσε ότι είναι πρόθυμος να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις. Αλλά σε μία από μια σειρά οργισμένων δημόσιων διαμαρτυριών, αναφέρθηκε επίσης στην απειλή μιας σύγκρουσης Ρωσίας-ΝΑΤΟ αν η Ουκρανία ενταχθεί στη συμμαχία, απαιτώντας από έναν Γάλλο δημοσιογράφο: «Θέλετε η Γαλλία να πάει σε πόλεμο με τη Ρωσία;»
Τις τελευταίες 10 ημέρες πριν από την εισβολή, ο Πούτιν έστειλε ψευδή μηνύματα. Σε μια τηλεοπτική στιγμή στις 14 Φεβρουαρίου, ο υπουργός Εξωτερικών του, Σεργκέι Λαβρόφ, εμφανίστηκε να του λέει ότι οι διπλωματικές δυνατότητες «κάθε άλλο παρά εξαντλήθηκαν» και του συνέστησε να συνεχίσει σε αυτό το δρόμο.
Τις επόμενες ημέρες, το ρωσικό υπουργείο Άμυνας δημοσίευσε βίντεο που, όπως είπε, έδειχνε ρωσικά άρματα μάχης, οχήματα μάχης πεζικού και μονάδες αυτοκινούμενου πυροβολικού να αποχωρούν από περιοχές γύρω από την Ουκρανία. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές ανέκαμψαν για λίγο, μέχρι που το ΝΑΤΟ και οι Ηνωμένες Πολιτείες δήλωσαν ότι η Μόσχα πρόσθεσε ακόμη περισσότερες μονάδες και πλησίασε στα σύνορα.
Το τελικό βήμα για τον Πούτιν ήταν να θέσει σε εφαρμογή μια οιονεί νομική βάση για την επέμβαση - όπως έκανε και με την κατάληψη της Κριμαίας το 2014, την οποία δικαιολόγησε με τη διενέργεια δημοψηφίσματος.
Τη Δευτέρα αναγνώρισε την «ανεξαρτησία» δύο υποστηριζόμενων από τη Ρωσία αυτονομιστικών περιοχών στην ανατολική Ουκρανία, οι οποίες πολεμούν τις ουκρανικές κυβερνητικές δυνάμεις εδώ και οκτώ χρόνια, και υπέγραψε συνθήκες φιλίας που επιτρέπουν την ανάπτυξη ρωσικών δυνάμεων εκεί και τη δημιουργία ρωσικών στρατιωτικών βάσεων.
Της υπογραφής προηγήθηκε μια ομιλία διάρκειας σχεδόν μιας ώρας, στην οποία ο Πούτιν υποστήριξε ότι η Ουκρανία είναι μια τεχνητή χώρα που «δεν είχε ποτέ παράδοση πραγματικής κρατικής υπόστασης». Τώρα, είπε, ήταν μια μαριονέτα των ΗΠΑ και ένα εφαλτήριο για την επιθετικότητα του ΝΑΤΟ κατά της Ρωσίας.
«Από εκείνους που κατέλαβαν και κατέχουν την εξουσία στο Κίεβο, απαιτούμε την άμεση παύση των εχθροπραξιών», δήλωσε ο Πούτιν. «Διαφορετικά, όλη η ευθύνη για την πιθανή συνέχιση της αιματοχυσίας θα βαρύνει εξ ολοκλήρου τη συνείδηση του καθεστώτος που κυβερνά στο έδαφος της Ουκρανίας».
Λίγο περισσότερο από 48 ώρες αργότερα, οι ρωσικές δυνάμεις εισέβαλαν στην Ουκρανία από ξηράς, αέρος και θαλάσσης».
