Οι αγώνες για τα πολιτικά δικαιώματα αποτελούν ίσως το πιο εμβληματικό κομμάτι της κοινωνικής ιστορίας των ΗΠΑ, μιας χώρας που από την εποχή της δουλείας ήδη βάσισε την ανάπτυξή της στην πολιτική των διαχωρισμών, οι οποίοι δεν ήταν μόνο ταξικοί.
Ο ρατσισμός, που αποτέλεσε τα πρώτα χρόνια τη βάση της κοινωνικής οργάνωσης των ΗΠΑ και στη συνέχεια, παρά τον αιματηρό εμφύλιο και τη νίκη των βορείων πολιτειών που αντιτάσσονταν στη δουλεία, την κεντρική ιδεολογία στον αμερικανικό Νότο, άφησε τα σημάδια του στην αμερικανική εσωτερική πολιτική, που δομήθηκε συχνά και μέχρι πάρα πολύ πρόσφατα στον κοινωνικό αποκλεισμό, σταθερό μότο ακόμα και σήμερα των εκφραστών του πολιτικού συντηρητισμού και των λόμπι που τους στηρίζουν.
Οι εξεγέρσεις των γκέι
Οι γκέι, οι λεσβίες, οι τρανς και όλα τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα υπήρξαν για πάρα πολλές δεκαετίες υποκείμενα αυτών των πολιτικών αποκλεισμού, χωρίς μέχρι σήμερα να έχουν κατακτήσει ένα στάτους χωρίς περιορισμούς σε όλη τη χώρα.
Απέναντι σε αυτή την καταπίεση η κοινότητα των γκέι έχει να επιδείξει μια σειρά σημαντικών εξεγέρσεων στην Αμερική, ίσως σημαντικότερων από αυτές που έχει να παρουσιάσει η Ευρώπη πάνω στο ζήτημα.
Ωστόσο, πέραν των εξεγέρσεων, των μαρτύρων και των ηρωικών θεσμών, η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα των ΗΠΑ έχει δώσει και μια σειρά από μάχες για τη θεσμική κατοχύρωση της ισότητας των δικαιωμάτων, μάχες που, όπως είθισται στην Αμερική, πέρασαν μέσα από εμβληματικές δίκες και αγώνες συσχετισμών μέσα στο Κογκρέσο.
Χρειάστηκε να φτάσουμε στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα για να κατοχυρωθεί έως έναν βαθμό το δικαίωμα των ομόφυλων ζευγαριών να έχουν πρόσβαση σε όσα έχουν πρόσβαση τα ετερόφυλα, σε μια περίοδο κατά την οποία ο συντηρητισμός είχε οπισθοχωρήσει ως πλειοψηφικό ρεύμα στην Αμερική -ετοιμάζοντας όπως αποδείχτηκε μια τρομακτική αντεπίθεση- και η κυβέρνηση Ομπάμα ήταν αναλογικά ευνοϊκή προς τέτοιου τύπου εξισωτικές μεταρρυθμίσεις σε θεσμικό επίπεδο.
Η αντισυνταγματική ομοφοβία
Και έπρεπε να φτάσουμε στην αρχή της δεύτερης θητείας Ομπάμα, το 2013, για να κηρυχθεί επιτέλους αντισυνταγματικός ο τελευταίος μεγάλος σπασμός της ομοφοβικής νομοθετικής Αμερικής, αυτής που είχε καταφέρει, εκμεταλλευόμενη την πλειοψηφία των Ρεπουμπλικανών στη Βουλή και τη Γερουσία, αλλά και την ατολμία του Προέδρου Κλίντον, να περάσει τον αντιδραστικό Νόμο για την Υπεράσπιση του Γάμου, στις 21 Σεπτεμβρίου του 1996.
Ο Νόμος για την Υπεράσπιση του Γάμου, που πίσω από τον πομπώδη, γενικόλογο και ασαφή τίτλο του ήταν ένας νόμος για την παρεμπόδιση του γάμου μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών, κατέβηκε στο αμερικανικό Κογκρέσο από δύο υπερσυντηρητικούς Ρεπουμπλικανούς πολιτικούς: τον βουλευτή Μπομπ Μπαρ και τον γερουσιαστή Ντον Νίκλες, οι οποίοι παρουσίασαν ένα σχέδιο στα δύο νομοθετικά σώματα που στόχο είχε να ανακόψει την πορεία νομιμοποίησης του γάμου μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών, που γινόταν αισθητή σε αρκετές πολιτείες στις ΗΠΑ ως αποτέλεσμα αντίστοιχων δικαστικών αποφάσεων.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 το ζήτημα άρχισε να απασχολεί τη δημόσια συζήτηση. Το 1991 ο γενικός εισαγγελέας της Τζόρτζια απέλυσε μια υπάλληλό του επειδή σύναψε γάμο με τη συντρόφισσά της, και μάλιστα σε μια εβραϊκή τελετή.
Η είδηση προκάλεσε κάποιες πρώτες αντιδράσεις. Το 1993 μια σειρά λουθηρανοί επίσκοποι υποστήριξαν ότι η απαγόρευση των γάμου μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών οδηγεί σε μεγαλύτερη απομάκρυνση από την Εκκλησία και ζήτησαν από το Συμβούλιο των Επισκόπων να τους ευλογήσει. Το τελευταίο αρνήθηκε λέγοντας ότι δεν υπάρχει στην Αγία Γραφή κάποια βάση για να ευλογηθούν τέτοιου είδους γάμοι.
Την ίδια χρονιά όμως το Ανώτατο Δικαστήριο της Χαβάης εξέφρασε την ανησυχία του ότι η απαγόρευση του γάμου μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών παραβιάζει άρθρα του συντάγματος. Αυτή ήταν η εξέλιξη που κινητοποίησε την συντηρητική Αμερική για να διακόψει την πορεία προς τη νομιμοποίηση. Ο φόβος ήταν ότι η πολιτεία της Χαβάης θα έκανε σύντομα νόμιμους τους γάμους των ομόφυλων ζευγαριών και αυτό επί της ουσίας θα τους μετέτρεπε σε νόμιμους σε όλη τη χώρα.
Με το αμερικανικό καθεστώς κάθε ζευγάρι γκέι ή λεσβιών θα μπορούσε να συνάψει γάμο στη Χαβάη, ο οποίος στη συνέχεια θα είχε ισχύ σε ολόκληρη τη χώρα. Με αυτό το δεδομένο η μη διεξαγωγή γάμων σε άλλες πολιτείες θα ήταν άσκοπη και σταδιακά ολοένα και περισσότερες θα επέτρεπαν τη διεξαγωγή τέτοιων γάμων.
Για να εμποδίσει τη γενίκευση της νομιμοποίησης, ο Νόμος για την Προστασία του Γάμου, που έμεινε στην αμερικανική ιστορία γνωστός ως DOMA (Defense of MarriageAct), προέβλεπε το δικαίωμα μιας πολιτείας να μην αναγνωρίζει έναν γάμο που είχε τελεστεί σε άλλη πολιτεία στο άρθρο 2, ενώ το άρθρο 3 προέβλεπε ότι οι γάμοι μεταξύ των ομόφυλων ζευγαριών θα αποκλείονταν από μια σειρά ομοσπονδιακών προνομίων.
Ανάμεσα σε αυτά περιλαμβάνονταν οι ασφαλιστικές παροχές του Δημοσίου, η κοινή φορολογική δήλωση, η γενική ασφάλιση, οι νόμοι προστασίας των ζευγαριών και τα πάσης φύσης οικογενειακά επιδόματα.
Με λίγα λόγια η DOMA προέβλεπε ότι, αν οι γκέι επιθυμούν να παντρευτούν, μπορούν να το κάνουν μόνοι τους, χωρίς αυτό να έχει οποιαδήποτε νομική αξία. Απλά θα μπορούσαν να βρουν μια πολιτεία και να λένε ότι είναι παντρεμένοι.
Η ατολμία του Κλίντον
Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ υπέγραψε την DOMA διασφαλίζοντας έτσι την επανεκλογή του, με αποτέλεσμα να ανακοπεί το δημιουργικό ρεύμα που άργησε να έρθει είκοσι χρόνια
Ο Μπιλ Κλίντον εξελέγη Πρόεδρος των ΗΠΑ το 1992 παίζοντας σαξόφωνο και διακηρύσσοντας δημόσια ότι απέφυγε να κάνει τη στρατιωτική του θητεία εν μέσω του πολέμου στο Βιετνάμ, σε μια εποχή που το να είσαι «ήρωας πολέμου» ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για να διαβείς την πόρτα του Λευκού Οίκου.
Η νίκη του υπήρξε αποτέλεσμα της ανάδυσης μιας Αμερικής που ήθελε να φύγει από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου και του πουριτανισμού που τον συνόδευε. Ήταν λοιπόν ο κατάλληλος Πρόεδρος για να προωθήσει τη νομιμοποίηση του γάμου για τα ομόφυλα ζευγάρια. Όταν οι Ρεπουμπλικανοί κατέβασαν τον νόμο, ο Κλίντον τον χαρακτήρισε «διχαστικό και άχρηστο». Μια τόσο ρητή δήλωση ενός Προέδρου αποτελεί δέσμευση ότι ο νόμος δεν θα πάρει έγκριση από την υπογραφή του. Όμως τον Σεπτέμβριο του 1996 βρισκόμασταν μόλις σαράντα μέρες πριν τις εκλογές που θα έκριναν αν ο Κλίντον θα κέρδιζε μια δεύτερη θητεία. Και μπορεί ο Κλίντον να έπαιζε σαξόφωνο, αλλά αυτό δεν σήμαινε ότι θα ρίσκαρε το προβάδισμα που είχε στις δημοσκοπήσεις έναντι του βετεράνου Ρεπουμπλικανού Μπομπ Ντόουλ.
Ο νόμος θριάμβευσε στη Βουλή και τη Γερουσία. Δεν τον ψήφισαν μόνο οι αντιδραστικοί Ρεπουμπλικανοί, αλλά και οι περισσότεροι από τους Δημοκρατικούς. Μόλις το 1/3 των Δημοκρατικών στο Κογκρέσο απέφυγε να ταυτιστεί με τα ηθικιστικά κελεύσματα περί προστασίας της οικογένειας. Τότε ακόμη η αριστερή τάση των Δημοκρατικών δεν είχε βρει τον δρόμο για τη Βουλή και τη Γερουσία - θα χρειάζονταν ακόμα είκοσι χρόνια γι’ αυτόν.
Όταν ο νόμος έφτασε στο Οβάλ Γραφείο, ο Κλίντον ξέχασε τα φιλελεύθερα αφηγήματά του και τον υπέγραψε χωρίς πολλή σκέψη. Η επανεκλογή του τον επόμενο Νοέμβριο εξασφαλίστηκε εύκολα. Το ρεύμα των γάμων μεταξύ ανθρώπων του ίδιου φύλου όμως ανακόπηκε και ο ενθουσιασμός της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας συγκρούστηκε με παγόβουνο. Οι γάμοι που διεξάγονταν στη Χαβάη, μέσα σε πανηγυρικό κλίμα, σταμάτησαν και μεγάλο μέρος τής γκέι κοινότητας αναδιπλώθηκε στη ζωή στη σκιά των θεσμών και του κράτους. Ο νόμος είχε σταματήσει την κοινωνία.
Η οκταετία που ακολούθησε τη θητεία Κλίντον δεν άφηνε περιθώρια στη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα να ονειρεύεται θεσμικές επαναστάσεις. Η Αμερική είχε κηρύξει τον πόλεμο στην τρομοκρατία και ο Μπους είχε εγκαταστήσει στη χώρα ένα κλίμα νεοσυντηρητικού αυταρχισμού. Το 2004 θέλησε μάλιστα να αλλάξει τον DOMA γιατί τον θεώρησε «ευάλωτο σε συνταγματικές αλλαγές». Ο λόγος του έμοιαζε με αυτόν τον Ευαγγελιστών που κάνουν κήρυγμα στις τηλεοράσεις: «Δεν θα επιτρέψουμε σε λίγους δικαστές και μερικούς τοπικούς άρχοντες να απειλήσουν τον πιο θεμελιώδη θεσμό του πολιτισμού μας». Μετριοπαθείς Ρεπουμπλικανοί τον έπεισαν ότι ο νόμος ήταν αρκετός.
Οι φόβοι του Μπους αποδείχθηκαν βάσιμοι. Το 2009 ο Μπάρακ Ομπάμα έστειλε τον νόμο να εξεταστεί ως προς την αντισυνταγματικότητά του. Το 2011 ο γενικός εισαγγελέας Έρικ Χόλντερ αποφάνθηκε ότι ο διαχωρισμός με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό ήταν ενάντια στο σύνταγμα. Τον Φεβρουάριο του 2012 το υπουργείο Δικαιοσύνης έδωσε εντολή στα δικαστήρια των ΗΠΑ να μην λαμβάνουν υπόψη τους τον DOMA. Oι γάμοι των ομόφυλων ζευγαριών άρχισαν ξανά να γίνονται στις πολιτείες που τους επέτρεπαν και να έχουν γενική ισχύ. Έως το 2015 οι περισσότερες πολιτείες είχαν αρχίσει να τελούν γάμους μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου. Όμως η δημιουργική πορεία που είχε ξεκινήσει μέσα στην κοινωνία είκοσι χρόνια νωρίτερα είχε ανακοπεί και δεν θα μάθουμε ποτέ μέχρι που μπορούσε να φτάσει.
