Σε όλο το θέατρό του, και ιδίως στο τελευταίο, πρόσφατο έργο του, στην κωμωδία «Η Λέλα και η Λέλα», ο Ανδρέας Στάικος ειρωνεύεται, πιστεύω, τον κανόνα του «Καθαρού Λόγου» και την «κατηγορική προσταγή» που πρότεινε ο φιλόσοφος και θεμελιωτής του Διαφωτισμού Ιμάνουελ Καντ: «Πράττε πάντα σύμφωνα με έναν κανόνα, σαν να θέλεις αυτός ο κανόνας να γίνει καθολικός νόμος». Ο κανόνας του Καντ δεν έγινε, όμως, ποτέ καθολικός νόμος επειδή προσέκρουσε στην εγωιστική φύση του ανθρώπου της Δύσης, που προήγαγε την ίδια την ακόρεστη επιθυμία του για ισχύ και εξουσία σε καθολικό νόμο.
Ο Ανδρ. Στάικος δεν είναι ένας φιλόσοφος που θέλει να επιβάλει στον άνθρωπο έναν «κανονικό» τρόπο σκέψης και δράσης. Είναι όμως ένας δεινός κατασκευαστής θεατρικών γρίφων και παίκτης της σκηνής με ανοιχτά μάτια, που βλέπει, κρίνει και σχολιάζει με καυστικό χιούμορ όσα συμβαίνουν γύρω μας. Τα έργα του μας θυμίζουν μάλλον ζωγραφιές του Φασιανού αναρτημένες σε δημόσιους χώρους, με τα ανθρωπάκια τους να καπνίζουν αρειμανίως κοιτώντας μας αθώα, δίπλα σε πινακίδες στον τοίχο που αναγράφουν «Απαγορεύεται το κάπνισμα»!
Δυο γυναίκες
Στο νέο έργο του «Η Λέλα και η Λέλα» παρακολουθούμε «ένα υπαρξιακό και διασκεδαστικό μαζί παίγνιο αντικριστών κατόπτρων, όπου δύο διαφορετικές γυναίκες εμπλέκονται σε ένα ατέρμον, οδυνηρό και διασκεδαστικό συνάμα παιχνίδι εξουσίας που αγγίζει την εξάρτηση, την αποβολή των ταυτοτήτων, την αλλοτρίωση, μέχρι να αντιστραφούν εντελώς οι όροι. Γεμίζουν με παιχνίδι το σύντομο και ακατανόητο κενό της ζωής τους, μέχρι θανάτου» (σ.σ.: από το σημείωμα του συγγραφέα - σκηνοθέτη). Μοιάζει εδώ σαν ο Ανδρ. Στάικος να υιοθετεί τον κανόνα του Ρολάν Μπαρτ, που αποφαίνεται ότι το συμβολικό στοιχείο προηγείται του φαντασιακού και αυτό με τη σειρά του προηγείται του πραγματικού, που, άλλωστε, δεν υπάρχει πριν από την (θεατρική) αναπαράστασή του. Φθάνοντας έτσι ο Μπαρτ στο ζητούμενο «σημείο μηδέν της γραφής», που δεν λέει ούτε κρύβει, αλλά «πολλαχώς», αριστοτελικά, σημαίνει. Η αντίστοιχη «κατηγορική προσταγή» του Ρολάν Μπαρτ, δηλαδή, είναι να βρούμε το ανύπαρκτο «σημείο μηδέν της γραφής», να απαντήσουμε στο επικίνδυνο αίνιγμα της Σφίγγας και να φτιάξουμε αυτό που ακόμη δεν υπάρχει.
Ιδού, λοιπόν: «Μια παράξενη αγγελία εργασίας από μια εκκεντρική γυναίκα και μια επεισοδιακή συνέντευξη οδηγούν στην πρόσληψη μιας φαινομενικά αθώας νεαρής κοπέλας, της Λέλας, για να ασκήσει το επάγγελμα… της Λέλας. Μέσα σε σχέσεις που αγγίζουν τα όρια της εξάρτησης και της αλλοτρίωσης, οι ρόλοι τελικά αντιστρέφονται και το ψέμα αναδεικνύεται ως η μοναδική αλήθεια».
Μια κωμωδία με σοβαρή πλευρά
Ο Ανδρ. Στάικος γράφει και σκηνοθετεί τα έργα του ακολουθώντας τη δική του ιδιότυπη θεατρική γραφή. Αποτέλεσμα της δυναμικής των προβών, τόσο το κείμενο όσο και η σκηνοθεσία δημιουργούν ένα δικό τους θεατρικό σύμπαν, στο οποίο, αμοιβαία, η σκηνοθεσία τρέφει τη γραφή και η γραφή γεννά τη σκηνοθεσία. Έτσι και σε αυτό το έργο, που είναι μια «σούμα» όλων των γραφών του, η σκηνοθεσία - γραφή και η γραφή - σκηνοθεσία του Ανδρ. Στάικου, χωρίς να λησμονεί ότι το έργο είναι μια κωμωδία με σοβαρή πλευρά, αποφεύγει τόσο τη στείρα σοβαροφάνεια όσο και την υπερβολή της αστειότητας, κρατώντας σωστικές ίσες αποστάσεις.
Η Εμμανουέλα Κοντογιώργου (νέα κοπέλα) και η Ελένη Ζαραφίδου (εκκεντρική γυναίκα) φτιάχνουν δύο ισοδύναμες γυναικείες ηλικιακές μορφές της μοίρας με άψογους, συγκοπτόμενους ρυθμούς και δονούμενο ύφος έκπαγλης απορίας: δύο δίδυμες σφίγγες στο παιχνίδι της αλήθειας και του ψέματος, αντιμέτωπες καθεμία με το αίνιγμα της άλλης, εναλλάσσοντας το θερμό με το ψυχρό, τη φιλότητα με το νείκος, τη φθορά με την αφθαρσία, μέχρι την τελική μεταμορφωτική μείξη τους ως ύλη-αντιύλη, που εξαγοράζει σβήνοντας ακαριαία όλες τις κοσμικές «αμαρτίες» τους. Η Ματίνα Μαυρομμάτη (και βοηθός σκηνοθέτη) είναι αυθεντική στον χορό μιας χρυσόμυγας - ψυχής που ελευθερώθηκε από το «σπιρτόκουτο» όπου την είχαν φυλακίσει τα παιδιά και, χαρούμενη, πετάει.
Τα σκηνικά του Αλέξη Κυριτσόπουλου είναι χάρμα οφθαλμών, τα κοστούμια του Δημήτρη Ντάσιου ευεργετούν την όψη, η μουσική του Νίκου Ξυδάκη ένα αγλάισμα της ακοής και οι φωτισμοί του Χάρη Δάλλα εμβληματικοί.
