Στο μυθιστόρημα «Βαθύ το σκοτάδι πριν την αυγή» επεχείρησα να ανασυστήσω μια ολόκληρη εποχή, που ονομάστηκε εποχή του Νέου Ελληνικού Διαφωτισμού (18ος αιώνας), μέσα από τη διαδρομή του βασικού ήρωα του βιβλίου, φιλοσόφου και δασκάλου Χριστόδουλου του Ακαρνάνος ή Παμπλέκη. Πρόκειται για έναν συνδυασμό μυθιστορηματικής βιογραφίας και μυθοπλασίας. Ακολουθώ και ερευνώ τη ζωή του Ακαρνάνα φιλοσόφου και λόγω εντοπιότητας αλλά και επειδή πολλά χρόνια πριν έπεσα πάνω σε δυο μελέτες για τον άγνωστο αυτόν δάσκαλο και αποσυνάγωγο της ιστορικής καταγραφής. Τη συνοπτική βιογραφία του Παμπλέκη από τον τοπικό ιστορικό ερευνητή Γεράσιμο Παπατρέχα και το άρθρο του ιστορικού Φίλιππου Ηλιού στο περιοδικό Τα Ιστορικά που ανέλυε τους λόγους για τους οποίους ο Χριστόδουλος Παμπλέκης κυνηγήθηκε από τη θεοκρατία της εποχής, διώχτηκε απηνώς και στο τέλος αφορίστηκε. Ο τίτλος «Η σιωπή για τον Χριστόδουλο Παμπλέκη» ήταν αρκετός για να αρχίσω την πολύχρονη έρευνα.
Στο βιβλίο αυτό παρακολουθώ τη ζωή του ήρωα αλλά και την ιδεολογική του διαμόρφωση από την παιδική ηλικία μέχρι την εκπνοή του βίου του. Παιδαγωγικός έρωτας, αγάπη για τη γνώση μέσα από τις μελέτες των Ευρωπαίων διαφωτιστών Τζον Λοκ, Βολτέρου, Ρουσό και εγκυκλοπαιδιστών, αγάπη για την αλήθεια και πόλεμο κατά της δοκησισοφίας, του εκκλησιαστικού σκοταδισμού και του σχολαστικισμού που επέβαλαν στην Παιδεία ο κορυδαλλισμός και ο αριστοτελισμός ως το μόνο εγκεκριμένο σύστημα εκπαίδευσης των νέων.
Πάνω απ’ όλα είναι ένα βιβλίο για τον προσωπικό αγώνα ενός ανθρώπου για την κατάκτηση της εσωτερικής ελευθερία και της αλήθειας, απαλλαγμένης από δεισιδαιμονίες και δογματισμούς, ενάντια σε κάθε εξωτερικό καταναγκασμό και επιβολή. Η τοπιογραφία επεκταμένη. Από το Ξηρόμερο στον Όλυμπο, στη Ραψάνη και στο Λιτόχωρο, στην Αθωνιάδα Ακαδημία, στη Βενετιά, στη Βιέννη και στη Λειψία.
Επέλεξα την πρωτοπρόσωπη αφήγηση σαν ένα είδος εξομολόγησης του ήρωα προς τον αναγνώστη. Η εξομολόγηση είναι σε απλή δημώδη γλώσσα με στοιχεία ντοπιολαλιάς και λόγιων εκφράσεων για να αναπαραστήσω το πνεύμα της εποχής. Διότι και ο ίδιος ο Παμπλέκης υπερασπίστηκε τη γλώσσα του απλού ανθρώπου. Στην πραγματικότητα ο Χριστόδουλος Παμπλέκης με καθοδήγησε μέσα από τα βιβλία του «Απάντησις Ανωνύμου προς τους Άφρονας Κατηγόρους» ή «Περί θεοκρατίας», «Αληθής πολιτική» και «Περί φιλοσόφου».
Το να χρησιμοποιεί τη γλώσσα του λαού στην παιδαγωγική του ο Παμπλέκης το θεωρούσε πράξη επαναστατική ενάντια στην αρχαΐζουσα και στη γλώσσα του λογιοτατισμού.
Μετά τον θάνατό του οι μαθητές του δημοσίευσαν το έργο του «Περί θεοκρατίας», στο οποίο ασκεί δριμεία κριτική στις χριστιανικές πρακτικές και στα δόγματα. Το αποτέλεσμα ήταν να αφοριστεί από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης και να παραμείνει στους αφορεσμένους και αποσιωπημένους μέχρι τις μέρες μας.
* Η Ελένη Πριοβόλου είναι συγγραφέας
Ηθελα να βάλω ένα λιθαράκι...
...Η αλήθεια είναι πως, όπως και στη Βενετιά, έτσι και εδώ στην Πρωτεύουσα των Αψβούργων, με τρόμαζαν ολίγο οι μεγάλες και ογκώδεις ανθρώπινες κατασκευές. Οι αρχιτεκτονικοί ρυθμοί, αξιοσέβαστοι στο κάλλος και την αρχοντιά, είναι δεικτικοί της ανθρώπινης φιλαυτίας και ματαιοδοξίας. Κυρίως εκείνης των αρχόντων και των βασιλέων. Διέκρινα ένα τείχος που χώριζε την πόλη στα δυο. Οι πατρίκιοι και οι πληβείοι συλλογίστηκα. Το να υψώνουν οι άνθρωποι τείχη ανάμεσά τους, το λογίζω για μια κατάρα. Λένε οι θεοκράτες ότι η φτώχεια είναι του Θεού και ουχί των ανθρώπων. Αμά ο Θεός μπορεί να είναι τόσον άδικος όταν μας συμβουλεύει μέσα από τες γραφές την δικαιοσύνη; Ψεύδεται λοιπόν ο Θεός; Για την αλήθεια, όσοι την εξουσία ασκούν είναι άρπαγες, άδικοι και αγιογδύτες. Αυτοί φέρουν την φτώχεια και την ανισότητα μεταξύ των θνητών και έπειτα τους τάζουν αιωνίους παραδείσους, προσφέροντας απατηλά όνειρα και υποταγμένη δεισιδαίμονα ζωή. Τούτος ο παιδεμός με βασάνιζε. Ήθελα να βάλω ένα λιθαράκι στην απαλλαγή του ατόμου από την δουλεία. Αλήθεια σου λέγω φίλτατε αναγνώστα. Όταν είδα εκείνο το τείχος επήρα την απόφαση, την ισότητα και την δικαιοσύνη να συνεχίζω να διδάσκω στους μαθητάς μου. Το φιλοσοφείν και το ερευνάν την αλήθεια. Και όχι την άκριτη πειθώ στις αρχές παντός τύπου και περιεχομένου οι οποίες για το ημέτερο συμφέρον οδηγούν τον νου σε λήθαργο ή αυταπάτη...
Απόσπασμα από το βιβλίο «Βαθύ το σκοτάδι πριν την αυγή», Εκδόσεις Καστανιώτη
