Σε μια επίδειξη όπου η έννοια της τέχνης αναμιγνύεται με τη φρενίτιδα της αυτοπροβολής, ο σινοαμερικανός επιχειρηματίας Τζάστιν Σαν κατάφερε να προκαλέσει διεθνή αίσθηση, καταναλώνοντας μπροστά σε κοινό ένα έργο τέχνης αξίας 6,2 εκατομμυρίων δολαρίων αφού πρώτα το αγόρασε.
Το έργο, με τίτλο Comedian, είναι δημιούργημα του Ιταλού καλλιτέχνη Μαουρίτσιο Κατελάν δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια μπανάνα κολλημένη σε τοίχο με ασημένια κολλητική ταινία και είχε ήδη προκαλέσει ατέρμονες συζητήσεις, καθώς έθετε υπό αμφισβήτηση την ίδια την έννοια της τέχνης και της αξίας της στην εποχή της οικονομικής υπερβολής και του παγκόσμιου καπιταλισμού.
Το έργο, το οποίο υπάρχει σε τρία αντίτυπα, συνοδεύεται επίσης από πιστοποιητικό γνησιότητας και οδηγίες αντικατάστασης της μπανάνας όταν αυτή σαπίσει.
Ο επιχειρηματίας Τζάστιν Σαν, ιδρυτής της πλατφόρμας κρυπτονομισμάτων Tron, δεν περιορίστηκε στην αγορά του έργου αλλά αποφάσισε να ενισχύσει την «καλλιτεχνική του αξία» καταναλώνοντάς το μπροστά σε πλήθος δημοσιογράφων και ινφλουένσερ.
Μετά την πρώτη μπουκιά, δήλωσε ότι η μπανάνα αυτή ήταν «πολύ καλύτερη από τις άλλες» και την περιέγραψε ως «εξαιρετική».
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, ο Σαν συνέκρινε την εννοιολογική τέχνη με την τεχνολογία blockchain, υποστηρίζοντας ότι και τα δύο βασίζονται στην άυλη φύση της πνευματικής ιδιοκτησίας.
Παρά τις προσπάθειες του επιχειρηματία να συνδέσει το έργο με βαθύτερες έννοιες, η πράξη του έμοιαζε περισσότερο με μια προσπάθεια ενίσχυσης της δικής του δημόσιας εικόνας παρά με την αποτύπωση ενός φιλοσοφικού μηνύματος.
🍌 BREAKING: Justin Sun eats the $6.2M banana art he purchased. pic.twitter.com/3Qj1ANpTYX
— Cointelegraph (@Cointelegraph) November 29, 2024
Η ιστορία της «μπανάνας»
Η μπανάνα φημολογείται ότι αγοράστηκε για λιγότερο από ένα δολάριο από έναν πάγκο φρούτων στην περιοχή Upper East Side του Μανχάταν, με τον Σαχ Αλάμ, ο οποίος πληρώνεται 12 δολάρια την ώρα, να την πουλά.
Όταν ο Αλάμ έμαθε από έναν δημοσιογράφο της New York Times ότι η μπανάνα πουλήθηκε ξανά ως έργο τέχνης για εκατομμύρια δολάρια, ξέσπασε σε κλάματα,
«Είμαι φτωχός άνθρωπος», είπε ο Αλάμ, 74 ετών, στην εφημερίδα. «Ποτέ δεν είχα αυτά τα χρήματα, ποτέ δεν είδα αυτά τα χρήματα».
Ο Σαν είπε στους New York Times ότι η αντίδραση του Αλάμ ήταν «συγκινητική».
Αργότερα, ο Sun υποσχέθηκε να αγοράσει 100.000 μπανάνες από τον πάγκο του Αλάμ και είπε ότι οι μπανάνες θα διανεμηθούν παγκοσμίως «ως γιορτή της όμορφης σύνδεσης μεταξύ της καθημερινής ζωής και της τέχνης». Δήλωσε ότι ελπίζει να επισκεφτεί τον πάγκο του Αλάμ κάποια μέρα από κοντά.
Εκτός από την μπανάνα που καταναλώθηκε, ο Σαν φέρεται να αγόρασε τα δικαιώματα για να αναδημιουργήσει το έργο τέχνης κολλώντας οποιαδήποτε μπανάνα σε τοίχο με ταινία.
Οι παρευρισκόμενοι στην εκδήλωση της Παρασκευής έλαβαν ο καθένας μια ταινία και μια μπανάνα ως αναμνηστικό. «Όλοι έχουν μια μπανάνα να φάνε», είπε ο Sun.
Ο Τζάστιν Σαν ανακοίνωσε αυτή την εβδομάδα μια επένδυση 30 εκατομμυρίων δολαρίων (28,4 εκατ. ευρώ) στη World Liberty Financial, μια πλατφόρμα τοποθέτησης και δανεισμού σε κρυπτονομίσματα, που υποστηρίζεται από τον εκλεγμένο πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ.
Πέρυσι κατηγορήθηκε από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ για προσφορά και πώληση μη καταγεγραμμένων τίτλων σε σχέση με το κρυπτονόμισμα του Tron. Η υπόθεση είναι σε εξέλιξη.
Η εννοιολογική τέχνη πίσω από την «μπανάνα»
Η εννοιολογική τέχνη είναι ένας όρος που καθιερώθηκε τη δεκαετία του 1960 από τον Αμερικανό καλλιτέχνη Χένρι Φλιντ για να περιγράψει ένα καλλιτεχνικό κίνημα της σύγχρονης τέχνης.
Αναφερόμενη στον μινιμαλισμό, η εννοιολογική τέχνη αποτελεί, ουσιαστικά, έναν γενικό όρο για την εξέλιξη των τάσεων της αφηρημένης ζωγραφικής και για διάφορα καλλιτεχνικά κινήματα, όπως η τέχνη των έτοιμων αντικειμένων (readymades) και τα happenings. Στα κινήματα αυτά, η σκέψη γύρω από το νόημα του έργου τέχνης θεωρείται πιο σημαντική από την υλοποίηση ή την υλική του μορφή.
Το έργο από την πρώτη του έκθεση το 2019 στο Μαϊάμι, είχε προκαλέσει αντιδράσεις για το αν η απλότητά του αποτελεί πραγματική πρόκληση προς το κατεστημένο της τέχνης ή αν απλώς εκμεταλλεύεται την επιδειξιμανία της σύγχρονης εποχής.
Η ιστορία της «μπανάνας των 6,2 εκατομμυρίων δολαρίων» αποτελεί ίσως την αποθέωση της ματαιότητας στη σύγχρονη τέχνη, όπου η αξία ενός έργου καθορίζεται λιγότερο από την ουσία του και περισσότερο από τις αντιδράσεις που μπορεί να προκαλέσει.
Στην περίπτωση αυτή, η μπανάνα και η ταινία δεν είναι παρά ένας τρόπος υλοποίησης της ιδέας που θέλει να επισημάνει τις αντιφάσεις της σύγχρονης κοινωνίας και του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού.
Η σημαντικότητα της ιδέας επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι η μπανάνα και η ταινία μπορεί να αντικατασταθούν ανά πάσα στιγμή, κάτι που δείχνει ότι το έργο είναι περισσότερο μια πρόταση και όχι ένα μόνιμο καλλιτεχνικό αντικείμενο.
Όπως στην εννοιολογική τέχνη, όπου το έργο αποκτά αξία μόνο από την κοινωνική αποδοχή του, έτσι και τα κρυπτονομίσματα αποκτούν αξία μέσα από την κοινή συμφωνία ότι έχουν αξία. Τα κρυπτονομίσματα δεν είναι παρά ψηφιακά σύμβολα χωρίς υλική υπόσταση, ακριβώς όπως η μπανάνα του Μαουρίτσιο Κατελάν η οποία παραμένει μία ιδέα, χωρίς να έχει ουσιαστική αξία πέρα από την κοινωνική συμφωνία ότι είναι έργο τέχνης.
Η πράξη του Σαν ενσαρκώνει την πιο ειρωνική διάσταση της σύγχρονης κοινωνίας: το έργο που ξεκίνησε ως κριτική στην υπερβολή της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και της εμπορευματοποίησης της τέχνης, καταλήγει να γίνεται μέρος αυτής της υπερβολής, επιβεβαιώνοντας με τον πιο θεαματικό τρόπο τη διαρκή επιβολή της ίδιας της υπερβολής στην εποχή μας.
Η ιδέα του «Κωμικού», με τη χαρακτηριστική του αμφιλεγόμενη και αυθαίρετη αξία, δείχνει την απόσταση μεταξύ της καλλιτεχνικής αξίας και της εμπορευματοποίησης του σύγχρονου κόσμου. Ειδικά όταν αυτή η αξία δεν προέρχεται από την πραγματική αξία του αντικειμένου, αλλά από τη συμφωνία της κοινωνίας να το αποδεχτεί ως αξία.
Το έργο που αρχικά αποσκοπούσε στην κριτική της υπερβολής, έπειτα έγινε μέρος της υπερβολής αυτής.
Και έτσι, η ιδέα του «Κωμικού», παρόλο που δεν μπορεί να «σκοτωθεί», μπορεί – όπως αποδεικνύεται – να καταναλωθεί, με τον πιο κυριολεκτικό και ταυτόχρονα τραγικά ειρωνικό τρόπο.
