Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.1°C25.3°C
3 BF 46%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.2°C24.2°C
2 BF 48%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
18.8°C21.0°C
3 BF 64%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
22 °C
19.3°C21.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
24.5°C24.5°C
3 BF 40%
Τζίνα Πολίτη / Περι-διαβάζοντας τη γραφή της ως επαγρύπνηση για τις αναγνώσεις του μέλλοντος
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Τζίνα Πολίτη / Περι-διαβάζοντας τη γραφή της ως επαγρύπνηση για τις αναγνώσεις του μέλλοντος

... Τα χρόνια εκείνα, ο κατ’ εξοχήν τόπος απομόνωσης από το οικογενειακό περιβάλλον για τα νέα κορίτσια που δεν διέθεταν «ένα δικό τους δωμάτιο» ήταν η ταράτσα του σπιτιού, που τότε ανοιγόταν στην ευρύτατη θέα του Λεκανοπεδίου. Εκεί πρωτοδιάβασα τους «Προσανατολισμούς» του Ελύτη...

Τζίνα Πολίτη, «Οι Αιώνιες Φωλεές της Επιστροφής στην Ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη» (εκδόσεις Άγρα, 2013)

Θυμάμαι να κουβεντιάζουμε πολλές φορές για εκείνα τα χρόνια της νεότητάς της. Η διήγησή της, πάντα διακειμενική, γινόταν περι-συλλογή φθαρτών σπαραγμάτων από δύσβατες συναντήσεις με την ιστορία. Μια άσκηση στις απώλειες, που παλλόταν από τη δυνητικότητα της ενσώματης γλώσσας. Ακολουθώντας το διάβα του χρόνου, αλλά ρηγματώνοντας τη γραμμική ακολουθία, δοκίμαζε τις δυνατότητες για επιστροφές και ρήξεις, για νέες αναγνώσεις και μελλοντικές αρθρώσεις. Κάθε αφόρητη πίεση στον απόηχο του πολέμου και του φασισμού ή στις πνιγηρές κοινωνικές και οικογενειακές συνθήκες γινόταν μια ανέλπιστη και ελπιδοφόρα θέα από την ταράτσα: εκεί όπου έβρισκαν καταφύγιο «τα κορίτσια που δεν διέθεταν “ένα δικό τους δωμάτιο”».

Η ίδια αυτοβιογραφεί την πρώτη γνωριμία της με το διάβασμα: «Όταν έγινε ο πόλεμος ήμουν δέκα χρόνων. Η Αθήνα στην Κατοχή, αν και τότε ήμουν μικρό παιδί και τριγύριζα στη γειτονιά μου, ήταν γεμάτη φοβερές σκηνές: άνθρωποι μέσα σε καροτσάκια που πέθαιναν απ’ την πείνα, κρεμασμένοι στην πλατεία Αμερικής. Σχολείο μια πηγαίναμε, μια δεν πηγαίναμε. Εγώ τότε ήμουν στο Αρσάκειο του Ψυχικού, το οποίο έγινε αμέσως νοσοκομείο. [...] Έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι στη δική μου γενιά ίσως μερικές από μας να βγήκαμε έτσι με όρεξη για τα γράμματα και το διάβασμα ακριβώς επειδή δεν πηγαίναμε σχολείο και μας άνοιξαν άλλοι ορίζοντες»**. Έχοντας πάρει υποτροφία κρυφά απ’ τον πατέρα της, έφτασε στη Νέα Υόρκη στα 19 της για να σπουδάσει Αγγλική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια. Έγραψε ένα γράμμα στον πατέρα της, που θεωρούσε ότι είχε πάει να επισκεφτεί συγγενείς, ότι αποφάσισε να μείνει εκεί να σπουδάσει, διευκρινίζοντας ότι δεν θα τον επιβαρύνει οικονομικά.

Η Τζίνα Πολίτη μάς δίδαξε την πολιτική και την ηθική της κριτικής σκέψης: με τα κείμενα, με τη στάση και με την ποιητική της, στη θεωρία λογοτεχνίας και στην αριστερή θεωρία, στο δημόσιο πανεπιστήμιο, στη φιλία, στη συντροφικότητα και στα κοινά της πόλης. Το κίνητρό της ήταν πάντα η συγκίνηση που της ενέπνεε η ρήξη με τα κατεστημένα, όπως αυτή αποτυπωνόταν στη συνάρτηση των λογοτεχνικών κειμένων με τον ιστορικό, κοινωνικοπολιτικό και θεωρητικό καμβά τους.

Οι αναγνωστικές προσεγγίσεις της εμπνέονται από τη μαρξιστική και τη φεμινιστική θεωρία, καθώς και από τη ρήση του Frederic Jameson «Πάντα να ιστορικοποιούμε!». Λαμπρό παράδειγμα, από αυτή την άποψη, η μελέτη της για την «Τζέην Έιρ» της Σαρλότ Μπροντέ, όπου καταπιάνεται με τις ιστορικές, κοινωνικές και έμφυλες διαστάσεις του έρωτα, σημειώνοντας ότι «οι θρύλοι του κόσμου γεννιούνται μέσα από δημιουργικές πράξεις ανυπακοής και εξέγερσης». Οι ανυπάκουες και αντιφατικές μυθιστορηματικές (αντι-)ηρωίδες που αναμετρήθηκαν με μια εποχή ανισοτήτων και ηθικολογίας ήταν σταθερή αναφορά της. Ανέλυσε πώς η αγγλική εθνικιστική και ιμπεριαλιστική κανονικότητα ταύτισε την επανάσταση «με την ξεδιάντροπη γυναικεία σεξουαλικότητα» και τα στιγματισμένα στερεότυπα του ηθικού εκφυλισμού, της αθεΐας και της τρέλας («Περι-διαβάζοντας την αγγλική λογοτεχνία», εκδόσεις Άγρα).

Σε κείμενό της στον συλλογικό τόμο «Κουήρ Πολιτική / Δημόσια Μνήμη: 30 Κείμενα για τον Ζακ» (εκδόσεις Ρόζα Λούξεμπουργκ) έγραφε: «Δεν είχα την τύχη να γνωρίσω από κοντά αυτή την υπέροχη άνθρωπο [...] που έπεσε σε έναν ακόμη άνισο αγώνα. Όμως, την αγάπησα βαθιά, περισσότερο κι από τις φίλες μου, περισσότερο και από τις πολυαγαπημένες μου ηρωίδες μυθιστορημάτων: τη Μαντάμ Μποβαρί, τη Μόλι Μπλουμ, την Πάπισσα Ιωάννα. Και τώρα, ακόμα περισσότερο και από αυτές, αγαπώ τη θρυλική, την αξέχαστη Zackie Oh».

Η Τζίνα Πολίτη ήταν μια αριστερή διανοούμενη που υπερασπίστηκε ανυποχώρητα τη μάχιμη κριτική και το δημόσιο πανεπιστήμιο. Ήταν ταυτόχρονα μια εξόριστη ποιήτρια, περιπλανώμενη στην επίμοχθη πλάνη της γλώσσας και διαρκώς καθ’ οδόν προς τη δυνητικότητα του ανεπίτευκτου, αυτού-που-δεν-υπάρχει-ακόμη. Οι αναγνώσεις και οι γραφές της παρεμβαίνουν στους κυρίαρχους λόγους, πάντοτε αντιμιλώντας στον καθωσπρεπισμό και στα στερεότυπά τους. Σε μια συζήτηση με τίτλο «Πανεπιστήμιο και Πολιτική» το 1989 σημείωνε: «Η παρουσία μου εδώ, ως της μόνης γυναίκας στο πάνελ των έξι, μαρτυρά την προκατάληψη ότι οι απαιτήσεις αυτού του λόγου και τα προσόντα που προϋποθέτει συγκεντρώνονται σχεδόν αποκλειστικά στο ανδρικό φύλο. Μπορούμε να φανταστούμε τα “ποσοστά” αυτά να ανατρέπονται χωρίς να δημιουργήσουν ένα αίσθημα κατάπληξης και ανατροπής της “φυσικής” τάξης πραγμάτων;». («Λόγοι, Αντίλογοι, Σατιρικά», σ. 95).

Η κριτική ποιητική της Τζίνας Πολίτη διαπνέεται από ένα πάθος που μας αφυπνίζει και μας συγκινεί. «Η μάχη με τον γραπτό λόγο είναι καμιά φορά πιο σκληρή κι από τη μάχη με τον εχθρό» γράφει στο «Λόγοι, Αντίλογοι, Σατιρικά: Η γραφή (μου) ως πολιτική πράξη» (εκδόσεις Άγρα, 2009, σ. 17). Η γραφή (της) ως πολιτική πράξη διέσχιζε με πειραματική τόλμη και θυμική αμεσότητα την κοινοτοπία της εποχής. Τα κείμενά της, η θεωρητική της σκέψη, οι αναγνώσεις της, η διδασκαλία της, η αριστερή πολιτική της δέσμευση, οι συναντήσεις της με φίλες και φίλους μέχρι το τέλος, όλα διαπνέονταν από το ασυμβίβαστο πάθος της για μια πολιτική και ποιητική που επαγρυπνεί για, και διαλέγεται με, τις αναμνήσεις του μέλλοντος.

Γι’ αυτή την πολύτιμη επαγρύπνηση που τόσο γενναιόδωρα μας δίδαξες σ’ ευχαριστούμε για πάντα, Τζίνα Πολίτη!

* Η Αθηνά Αθανασίου είναι καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, κοσμητόρισσα της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών

** Από τη συνέντευξη με τη Δέσποινα Τριβόλη, Lifo, 31.08.2011.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL