Ο ευφάνταστος τίτλος «Ζαφείρη, μη φοβάσαι, πάρε μια βέσπα» της νέας συλλογής διηγημάτων του Γιώργου Γκόζη, με υπότιτλο «Παραμυθητικό παράκουσμα αφηγήσεων και διηγήσεων», λειτουργεί ερεθιστικά, καθώς από αυτόν ακόμη «δηλώνεται» η πρόθεση για το χιούμορ και το ευτράπελο. Ο τίτλος είναι «θρυλική παραποίηση του ρεφρέν του “Rock the Casbah”» των Clash, το τραγουδάνε αγόρια και κορίτσια χορεύοντας στην πίστα, κάτω από τους ήχους εκκωφαντικής μουσικής, «που σκεπάζει πρότυπα και στερεότυπα, κρύβει απορίες και ερωτηματικά, κρύβει κάθε σημείο στίξης». Τίτλος που, σε μεγάλο βαθμό, απηχεί την ατμόσφαιρα των αφηγήσεων.
Ο Γιώργος Γκόζης με γλώσσα εντυπωσιακά δουλεμένη, με σκωπτική ανατρεπτικότητα, χιούμορ, βαθύτατη ευαισθησία, παρατηρητικότητα, αντικομφορμισμό, νοσταλγική συγκίνηση υποκλίνεται σε έναν χειροποίητο, αυθόρμητο, έμπλεο συναισθημάτων κόσμο που μοιάζει να έχει οριστικά χαθεί. Έναν ιδιοσυγκρασιακό λογοτεχνικό κόσμο, που χωράει κάθε παράταιρη, περιθωριακή, ιδιόρρυθμη, αλαφροΐσκιωτη ανθρώπινη μορφή. Έξω από καλουπώματα, από κατηγοριοποιήσεις, από χαρακτηρισμούς και προσδοκίες. Οι ήρωές του δεν είναι πετυχημένοι, δεν είναι φιλόδοξοι, δεν είναι πολιτικώς ορθοί, αλλά ούτε και το βάζουν κάτω. Έχουν αυτή την περιπαικτική διάθεση που τους παρασύρει και τους ωθεί να κάνουν το επόμενο βήμα και όπου τους βγάλει. Οι αφηγήσεις, πάνω από όλα, είναι ένας ύμνος στον άνθρωπο.
Στον άνθρωπο που, όπως στο «Par avion», σε μια εποχή που διαθέτει μέιλ, Skype και Viber επιλέγει να επικοινωνεί με τους φίλους του με την παραδοσιακή επιστολική αλληλογραφία, η οποία μοιάζει να είναι η μόνη που μπορεί να χωρέσει τα όνειρά του, τα οποία καταγράφει και αφήνει αργά να γλιστρήσουν «στην τσουλήθρα της κίτρινης θυρίδας του γραμματοκιβωτίου των υποκαταστημάτων των Ταχυδρομείων», πριν πάψουν να είναι μόνο δικά του, σε μια ιεροτελεστία θαρρείς παράδοσης εαυτού στους άλλους.
Στο «Χαμήλ Μπατάρ» η Λάουρα Χειμωνάκου, χαμένη σε έναν κόσμο γεμάτο κωδικούς, νιώθει να «αποφορτίζεται μέσα στον χρόνο αργά, αλλά σταθερά, όπως η μπαταρία του κινητού της τηλεφώνου».
'Ηρωες ρομαντικοί και «αποφορτισμένοι», αλλά με έναν πολύ προσωπικό τρόπο
Όπως πολύ προσωπική είναι η ματιά του Γκόζη και στη γενέτειρά του Θεσσαλονίκη, καθώς τα περισσότερα διηγήματα, με κάποιον τρόπο, την αφορούν. «Γεννήθηκα στη Θεσσαλονίκη τον περασμένο αιώνα και, καθώς την κουβαλάω αιωνίως μέσα μου, πάντοτε σε αυτή επιστρέφω. Εδώ, σε τούτη τη σπασμένη φτερούγα του ανέμου καταγράφω σπαράγματα της προσωπικής, αλλά και της συλλογικής μας μνήμης». Η σπασμένη φτερούγα του Γκόζη δεν έχει σχέση με την ιλουστρασιόν, ανέμελη Θεσσαλονίκη που αντικρίζει ο επισκέπτης και την οποία δυσκολεύεται να αναγνωρίσει αυτός που γεννήθηκε εκεί τον «περασμένο αιώνα» και την κουβαλά μέσα του.
Είναι η Θεσσαλονίκη του «Τι γυρεύει τέτοια ώρα ο Σταυράκης ο Ζιώγας μέσα στη χώρα», όπου το παρόν μπλέκει με το παρελθόν, κάνοντας βαθιά υπόκλιση στον, χαμένο από το 2016, Σταύρο Ζιώγα ή Μπακούρο ή Μπάτμαν, που ακόμη εξακολουθεί να τραγουδά τους στίχους του Γιώργου Μουφλουζέλη «τόσο αλλιώτικα, σχεδόν σαν απαγγελία σε βραδιά ποίησης». Είναι η Θεσσαλονίκη του Αντώνη Σουρούνη, του Μανώλη Ρασούλη και της φωνής του Νίκου Παπάζογλου. Η Θεσσαλονίκη της «Παράλλαξης», που το 2019 έκλεισε τριάντα χρόνια κυκλοφορία και ενέπνευσε στον συγγραφέα το θαυμάσιο «Ανέσπερος κατακόρυφη παράθλαση», μια γλυκόπικρη αναδρομή στον κόσμο του βιβλίου και των εκδηλώσεων που σχετίζονται με αυτό.
Αλλά είναι και η Θεσσαλονίκη των «ξενοφοβικών κατοίκων και των εθνικά ευαίσθητων κύκλων τοκογλύφων κι ευσεβιστών». Γιατί η ματιά του Γκόζη είναι αιχμηρή. Η νεοελληνική πραγματικότητα, τα χούγια και οι νοοτροπίες ενός λαού που δεν μπορεί εύκολα να κοιταχτεί στον καθρέφτη ερεθίζουν την πένα του. Ενεργοποιώντας το χιούμορ, στιγματίζει συμπεριφορές, αποφεύγοντας τα σηκωμένα δάχτυλα και τον διδακτισμό.
Τα περισσότερα από τα κείμενα της συλλογής είναι δημοσιευμένα σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά σε βάθος μιας δεκαετίας. Διαβάζοντάς τα, υπάρχει η αίσθηση πως κάποια είναι πιο ολοκληρωμένα και συμπαγή και άλλα λιγότερο. Όμως η κριτική δεν μπορεί να γίνεται με χάρακα και μοιρογνωμόνιο. Τον τόνο της συλλογής τον δίνουν η ευαίσθητη, περιπαικτική, οξυδερκής ματιά του Γκόζη -με μια γλώσσα που από μόνη της δημιουργεί κατάσταση-, η αγάπη του για τα ανθρώπινα, η δυνατότητά του να βλέπει στις σκιές, να διασώζει το όνειρο και το δικαίωμα στην ονειροπόληση, η οποία δεν επιδέχεται προγραμματισμούς και δεν αποσκοπεί πουθενά. Γιατί οι ήρωές του δεν αποσκοπούν κάπου. Απλώς υπάρχουν. Με όλη τους την ευαλωτότητα. Σχεδόν διάφανοι. Υποκλίνεται σε έναν απελθόντα κόσμο, διασώζοντας λογοτεχνικά όλα τα οριστικά χαμένα, αφού δίνει τη συνέχεια που ξέρει και μπορεί.
«Ζαφείρη, μη φοβάσαι, πάρε μια βέσπα»
Εκδόσεις Ποταμός
